EtkiNLİĞİMİZİ nasil yaptik?

ETKİNLİĞİMİZİ NASIL YAPTIK?
Grup ile öncelikle kaynak incelendi. İnternet araştırması yapıldı. Su pompası modelleri incelendi ve hangi malzemelere ihtiyaç duyduğumuz belirlendi. Pet şişe, balon, serum lastiği, ip, makas, silikon ve silikon tabancası, leğen, pipet, kutu ve şırınga aletleri belirlendi.

İlk önce pet şişede makas yardımı ile delik açıldı. Daha sonra serum lastiği ölçülerek makas yardımı ile kısaltıldı. Serum lastiği şişenin içine yerleştirildikten sonra, deliğin etrafı silikon ile kapatıldı. Silikon kuruduktan sonra şişenin içine bir miktar su ilave edildi. Daha sonra balon şişirilip şişenin ağzına geçirildi. Ve balon bir ip yardımı ile bağlandı. Daha sonra serum lastiğinin ağzı açılarak su akışı gözlemlendi.

ARAŞTIRMA SONUÇLARI

Gelişmekte olan ülkelerdeki çarpık kentleşme ve bir türlü oluşturulamayan su politikaları, imara açılan sulak alanlar, taşkın ovaları ve ormanlık içi su havzalarının yok olmasına neden oluyorlar. Uygulanan su projeleri, sellerin ve diğer doğal afetlerin önünü açarak insanlar üzerinde yıkıcı ekonomik ve sosyal etkilerde bulunuyor. Oysa sağlıklı, doğal ekosistemler, insanları doğal afetlerden koruyan sigortalar gibi işlev görüyorlar. “2004’teki tropikal kasırgalar sırasında yaklaşık 5 bin Haitili öldü, on binlercesi de evini kaybetti. Bu felaketler doğal afet olarak tanımlandılar ama aslında Haiti tepelerindeki ağaçların kesilmesi ve dolayısıyla sel sularının toprağın üzerinden akıp büyük miktarda kaymasına neden olması, afetin boyutlarını artırdı. Birçok ülkede su politikaları henüz yok. Özelikle gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde sağlıklı su politikaları oluşturulmuş değil. Bu ülkelerde, henüz günü birlik politikalarla su sorununa yaklaşılıyor. Suyun yanlış kullanımı ve su politikalarının olmayışı gelecekte daha yıkıcı etkilerde bulunacağının şimdiden ipuçlarını veriyor. Yeni gelişmiş sulama sistemleri ve teknikleriyle henüz tanışmamış ve/veya pahalı bulan üreticilerin eski sulama tekniklerini kullanmakta ısrarı yer altı sularını hızla tüketmekte. Yine aynı nedenlerle yakın gelecekte büyüklükleri ve bölgesel önemleri ile çok iyi bilinen birçok göl coğrafya atlaslarından silinmekle karşı karşıya. Orta Asya’daki Aral Gölü ve Türkiye’deki Tuz gölü yok olmakla karşı karşıya.

Kuruyan ve kurumakta olan göller arasında Aral Gölü dünyada en çok dikkat çeken göllerden biri olmuştur.

Bir zamanlar, çevresindeki kasabalar ve şehirler ile canlı bir yaşama ev sahipliği yapan göl, kurudukça çevresi Vahşi Batı’daki hayalet kentlere dönüştü. Canlı bir ticari yaşamı ve içinde çalışan gemiler, balıkçı tekneleri olan gölün birçok yerinde şimdi karaya oturmuş gemilerin çevresinde hiç su gözükmemekte.

Aral Gölü doğayı hesaplamadan politikacıların verdiği kararlarla, doğanın nasıl yıkıma sürüklendiğinin en canlı örneklerinden biridir. Bir zamanlar dünyanın dördüncü büyük gölü olan Aral, Sovyet yetkililerin gölü besleyen iki nehrin sularını, pamuk tarlalarını sulamada kullanmanın, ülke ekonomisine daha büyük yararlar sağlayacağı düşüncesiyle; 50 yıl içinde gölün sularını yüzde 80 kaybetmesine ve ikiye bölünmesine neden oldu. Kuzeyde küçük ve güneyde daha büyük bir göl oluşmasına neden olan bu proje göldeki balık türlerin çoğunun yok olmasına 60 bin balıkçının işsiz kalmasına ve binlercesinin bölgeden göç etmesine neden oldu.

Gölün yok olması bununla kalmadı. “Sular çekilince açığa çıkan göl yatağındaki milyonlarca ton tuz ve toz içlerindeki böcek ilacı atıklarıyla birlikte rüzgârda savrularak havayı ve toprağı kirletiyor. ‘Afet bölgesinde yaşayan 3 milyon insanda kanser, solunum yolu hastalıkları, kansızlık ve diğer hastalıklar çok sık görülüyor.”

Göller ve iç denizler gibi nehirlerin de durumu hiç iyi değil. Birçok nehir şimdiden denizlere ulaşamıyor ve sularının büyük bir kısmını kaybediyor. “Dünyanın pek çok nehir havzasında da, ayrıntılar farklı olsa da, temelde aynı hikâye yaşanıyor. Çin, Hindistan, Türkiye, Brezilya ve diğer ülkelerde yapılmakta olan baraj ve kanal projeleri (bazıları bugüne dek yapılan en büyük inşaatlar) yeni ekolojik yaraların açılacağını neredeyse kesin olarak gösteriyor. Bu nehirlerin çoğunda balık tarlalarının, biyolojik çeşitliliği ve diğer ekolojik değerlerin kaybı, bugüne dek benzeri görülmemiş düzeylere ulaşacak.” Zengin debileriyle milyonlarca metre küp suyu, binlerce yıldır denize taşıyan nehirler artık denize ulaşmadan kuruyor. Çin’de Sarı Deniz’e varmadan neredeyse bütün Çin’i baştan başa geçen Sarı Nehir, giderek kuruma tehlikesi altında bulunuyor. İlk kez 1972 yılında kuruyan nehir, 1985’ten bu yana da denize defalarca ulaşmadı. Aynı şey Nil Nehri için geçerli, Aswan Barajı yapılmadan önce her yıl Akdeniz’e 32 milyon metreküp su bırakırken artık nadiren denize ulaşıyor. Bu, Nil deltası gibi binlerce yıl Mısır’ı besleyen verimli toprakların giderek yok olmasına burada yaşayan binlerce insanın yoksullaşarak göç etmesine neden oluyor.

Pakistan artan nüfusu ile tarımı daha çok İndüs Nehrine bağlı bir ülke. Himalayalar’dan çıkan nehir Hint Okyanusu’na akıyor. Ancak artan su talebi ile İndüs aşağı kesimlerde denize ulaşamıyor, kuruyor. Siyasal çalkantılar yaşayan ülkenin 164 milyon olan nüfusu 2050’de 292 milyona ulaşacağı tahmin ediliyor. Bu nüfus yoğunluğu ve suyun kullanımında henüz sağlıklı politikaların geliştirilememiş olması, yakın gelecekte halkı besleme sorunlarının büyüyeceği ön görüsünde bulunma kolaylığı veriyor. Buna bir de ülkenin; “2007 itibarıyla, çökmekte olan devletler sıralamasında 12. sırada” olduğunu eklediğimizde ne demek istediğimiz kendiliğinden anlaşılacaktır. Aynı şey Dicle ve Fırat için de geçerli. Türkiye’nin bu nehirler üzerine kurduğu barajlardan başka Suriye ve Irak’ın kurduğu barajlar, bu nehirlerin Basra Körfezi’ne ulaşmasını güçleştiriyor. Binlerce yıldır insanlığın en verimli toprakları olan bu nehirlerin geçtiği topraklar eski konumundan çok uzak. Küresel ısınma ile Kuzey Kutbundaki buzulların erimesi hızlanırken, dağlardaki buzulların da giderek eridiği, geri çekildiği gözlemleniyor. Himalaya buzullarından beslenen Hindistan’ın en verimli topraklarını sulayan Ganj nehri üzerine kurulan barajlarla artık eski debisini çoktan kaybetmiş bulunuyor. Buzulların erimesi böyle sürerse yakın bir gelecekte bu nehrin suları ile sulu tarım yapan 200 milyondan fazla insanın geçim kaynakları kesilmiş olacak. Dünyanın en kalabalık nüfusuna sahip ikinci ülkesi olan Hindistan, artan oranda şehirleşme ile gelecekte şehirlerinin temiz su ihtiyacını karşılamakta zorluklar çekecek. Bu durum Çin içinde geçerli gözüküyor. Hızla sanayileşen Çin, büyüyen şehirleri ile her geçen gün, daha fazla şehrin beslenme ve temiz su ihtiyacıyla karşı karşıya…

Anahtar sorular grup ile tartışıldı. Dünya da bazı toplumların suya ulaşımı daha kolay iken bazı bölgeler kuraklık yaşamaktadır. Ayrıca bu ülkelerin temiz suya erişimleri de pek kolay değildir.

Grup ile öncelikle kaynak incelendi. İnternet araştırması yapıldı. Su pompası modelleri incelendi ve hangi malzemelere ihtiyaç duyduğumuz belirlendi. Pompa  sıvıları taşımak için kullanılan mekanik bir mekanizmadır. Bir pompa, sıvıyı düşük basınçtan yüksek basınca hareket ettirir ve bundan dolayı basınç içinde bir fark oluşturur. Pompalar mekanik kuvvetlerin fiziksel kaldırma veya sıkıştırma kuvveti ile maddeyi itmesi prensibini kullanarak çalışır.

Pompaları genel olarak iki grupta toplamak mümkündür.

1) Pozitif yer değiştirmeli pompalar (Hacimsel) : Bu pompalarda pompa içindeki akışkan hacmi değişmekte, çalışma sadece mekanik ve statik kurallara bağlı kalmakta ve pompa içindeki akışkan hacmi değişmektedir Hacimsel pompalar şu şekilde sınıflanır:

1.a) Pistonlu pompalar

1.a.1) Pistonlu pompalar

1.a.2) Diyaframlı pompalar

1.b) Rotatif pompalar :

1.b.1) Tek rotorlu pompalar : Kayar paletli pompalar, esnek borulu pompalar, vidalı pompalar, peristaltik pompalar

1.b.2) Çok Rotorlu Pompalar : Dişli pompalar, loblu pompalar, vidalı pompalar, çevresel pistonlu pompalar

2) Rotodinamik pompalar : Bu pompalarda ise akışkanın içinde çalışan bir çark bulunur. Kapalı hacim söz konusu değildir.