Evliya deneme

BAZI İŞARETLER

(---)	Metinde boş bırakılan 1 kelimelik yerlerde kullanılmıştır.
(...)	Okunamayan 1 kelimelik yerlerde kullanılmıştır.
(?)	Okunuşundan emin olunmayan yerlerde kullanılmıştır.
[ ]	Bizim tarafımızdan ilave edilen yerlerde kullanılmıştır.
( )	Bizim tarafımızdan fazlalığı görülen veya düzeltilen yerlerde kullanılmıştır.
{ }	Derkenarları belirtmek için kullanılmıştır.
[12a], [12b]	Varak numaralarını göstermek için kullanılmıştır.
......(12 satırlık yer boş).............		Metinde boş satır adetlerini göstermek için kullanılmıştır
‘		Gerekli hallerde Ayn ( ^Ÿ ) harfini göstermek için kullanılmıştır.
’		Gerekli hallerde hemze ( ^¡ ) harfini göstermek için kullanılmıştır.
'		Özel isimlerde kesme işareti ( ' ) için kullanılmıştır.

Hâzâ Seyâhatnâme Cild i Sânî
[218a] 
Hâzâ Seyâhatnâme

Fihris i Cild i Sânî



1. varakda sahîfe i evvelde sebeb-i seyâhatimiz, İslâm­bol'dan Mudanya­'ya gitdiğimiz.

2. varakda andan sevâd ı a‘zîm Bursa evsâfı.

3. varakda Bursa kal‘asının dâiren-mâdâr cirmin bildirir.

3. varak ibtidâ Âl i Osmânın tulû‘ [u] zuhûrun bildirir.

3. Bursa imâretlerin ve câmi‘ i Orhân Beğ ve hâkimleri ve Aşağı kal‘a eşkâlin bildirir.

4. Bursa'nın cemî‘-î câmi‘ i selâtînlerin beyân eder.

5. Vüzerâ ve a‘yân-ı kibâr câmi‘leri [ve] mesâ­cidleri bildirir.

6. Cümle medreseleri ve dârü'l-hadîsleri ve dârü'l-kurraları ve mektebleri beyân eder.

6. Cümle tekyegâhları ve cümle me’kel-i imâ­retleri ve cümle hân ı hâcegânları bildirir.

7. Bursa'nın cümle tâbhânelerin ve bekâr­hâne­lerin ve çeşmelerin bildirir.

7. Ve su değirmânların ve sebîlhânelerin ve ham­mâmları ve kaplıcaları ve dükkânların bildirir.

9. Iğrandı cisrin ve bâğ u bâğçelerin ve bostân ve cemî‘î mesîregâhların bildirir.

10. Keşişdağı ve iklîm i cibâllerin bildirir ve gayri mesî­regâhların beyân eder.

11. Âb ı zülâli ve havâssın ve ulemâları ve şu‘arâları ve halkının lisânları ve âb [u] hevâsı.

12. Esmâ i mahallâtların ve memdûhât ı me’kûlâ­tın ve müsmirât [u] fâkihâtın ve memdûhât ı sanâyi‘âtın bil­dirir.

12. Ziyâretgâh ı selâtînleri, târih i cülûslarıyla ve cümle fütûhâtları ve cümle vüzerâlarıyla bildirir.

13. Osmân Gâzî'deki ulemâları ve şu‘arâları ve ziyâret i Osmân Gâzî ve cülûs ı Orhân Gâzî.

13. Ve fütûhâtların ve ziyâretin ve vüzerâların ve şu‘arâların ve cümle ziyâretleri ve bizzât Hacı Bek­tâş ı Velî neseblerin bildirir.

14. İcmâl i cülûs ı Gâzî Hudâvendigâr ve fütû­hâtları ve zi­yâretgâhın bildirir.

15. Gâzî Hudâvendigâr vüzerâların ve şu‘arâların ve ulemâ­ların ve cülûs ı Yıldırım Hân'ı bildirir.

15. Ziyâret i Yıldırım Hân'ı ve saltanatın ve vüze­râları ve şu‘arâları ve kibâr ı evliyâları bildirir.

16. İcmâl i cülûs ı Çelebi Mehemmed Hân ı Evvel ve füt­ûhâtların ve ziyâret [ve] müddet i saltanatın.

16. Çelebi Mehemmed Hân şu‘arâların ve ulemâ ve meşâ­yihlerin ve cülûs ı Sultân Murâd ı Sânî ve fütûhâtların bildirir.

16. Murâd ı Sânî'nin iki kerre cülûsu târîhleri, vefâtın ve vüzerâları ve şu‘arâları ve ulemâların bildirir.

17. Bursa'da medfûn şehzâdeler türbelerin târîh­leriyle beyân eder.

18. Bursa'da medfûn olan kibâr ı evliyâlar ziyâretin bildi­rir.

18. Emîr Sultân menâkıbları,

19. Ve vefâtı ve Ebû İshak menâkıbı.

21. Bursa içre hânedân sâhiblerin ve Mudanya ve Bozburun girdâbı.

21. Kasaba i Armudlu ve kasaba i Ayasdifenaz ve İskender Çelebi bâğı.

21. Ziyâret i Şehîd Müftî Hüseyin Efendi ve İslâmbol ve pendnâme i pederimiz.

22. İslâmbol'dan İzmit şehri yolları ve kal‘a i Darıca ve Dil İskelesi ve içme suyu hâssası.

23. Evsâf ı kal‘a i İzmit cümle imâretleriyle beyân olunur.

24. Baş iskele ve Topyeri ve kasaba i (   ).ve kasaba i (   ).

24. Ve kasaba i (   ).ve kasaba i (   ).ve sebeb i hilkat i Dil iskelesi.

24. Kasaba i Kara Yalava bâğları ve sebeb i binâ yı Ya­lava ılıcaları.

25. Kasaba i Samanlı ve cezîre i Heybeli ve cezîre i Tav­şanlı ve cezîre i Purğazlı.

25. Cezîre i Kınalı ve cezîre i Kızılada ve İslâm­bol'a dâhil olduğumuz.

25. Sene 1050 târîhinde Karadeniz ile Tarab­efzûn'a gitdi­ğimiz ser-encâmları ve cümle kılâ‘ları beyân eder.

25. Kasaba i İrva ve kasaba i Şile ve kasaba i Kefken ve cezîre i Kerpe.

25. Kasaba i Kandırı ve kasaba i Akçaşar ve Ereğli kal‘ası ve Çoban kullesi.

26. Bartın kal‘ası ve Amasra kal‘ası ve İnebolu kal‘ası ve Sinop kal‘ası.

27. Ve Sinop câmi‘i minberi ve gayrı câmi‘ler ve kasaba i Bafra iskelesi ve kal‘a i Samsun.

28. Kal‘a i Ünye ve kasaba i Faça ve kal‘a i Vona ve kal‘a i Giresin.

28. Kal‘a i Pürpülüm ve kal‘a i Göreli ve kal‘a i Kiliye ve kal‘a i Yorozburnu.

29. Kal‘a i Akçaâbâd ve Polatabâzârı ve şehr i azîm ve belde i kadîm kal‘a i Tırabuzun.

29. Eyâlet i Tırabuzun sancakları ve Abaza ve Gürcîstân vilâyeti isimleri.

30. Trabzan hâkimleri ve halkının esmâ ü lakab­ları ve imâretlerinin esmâları ve kölelerinin nâmları.

30. Tarabefzûn şehrinin şu‘arâları ve kibâr [u] a‘yânı ve ulemâ ü sulehâsı.

30. Eşkâl i kal‘ası ve cümle ebrâcları ve cümle kal‘a kapu­ların bildirir.

31. Aşağı kal‘ası ve cümle sarâyları ve cevâmi‘ i selâtîn [ve] mesâcidleri.

31. Medrese ve dârü'l-kurrâ ve mekteb i sıbyânları ve tekye i dervişânları.

32. Hammâmları ve hânları ve bekârhâneleri ve çeşmesâr­ları ve çârsû-yı bâzârı.

32. Dârü'z-ziyâfe imâretleri ve halkının reng i rûyları ve kâr [u] kesblerin bildirir.

33. Me’kûlât ü meşrûbâtının memdûhâtların ve balıkları­nın havâssın ve lisân ı Çiço'yu bildirir.

34. Mesiregâh ı Tarabefzûn ve esmâ i mahallât ve hikâye i acîbe. [218b]

34. Sitâyiş i nehr i Hoşoğlan ve ziyâretgâh ı selâtin ve gayrılar.

34. Gürcîstân ve Mikrilistân memleketine seyâhate gitdi­ğimiz kılâ‘ları beyân eder.

34. Kasaba i Şâne ve kal‘a i Sürmene ve nâhiye i Mâhnoz ve kasaba i Kaliprahavoli.

35. Kal‘a i Rize ve kasaba i Hopan ve kal‘a i Gönye ve nehr i azîm Çoruğ.

35. Vilâyet i Mikrilistân ve sancağ ı Batum ve kal‘a i (   ).

36. Azak kal‘ası gazâsına gitdiğimiz ve meneksile gemi­leri eşkâlin beyân eder.

36. Evsâf ı Faşa çayı ve vilâyet i azîm Abaza ve ibtidâ yı tulû‘ların bildirir.

36. Cemî‘î lisân sâhibi olan kavmleri ve cümle kavmin isimlerin ve kavm i Arab'ın tulû‘un.

37. Abaza vilâyeti aşireti beğlerinin isimlerin ve iskelele­rin beyân eder.

39. Lisân ı garîb ü acîb-i Abaza ve lisân ı ıstılâh ı Sadşe Abaza.

39. Kal‘a i Anapa ve aşiret i kavm i Şağake.

40. Sene (---) târîhinde Azak gazâsına gitdiğimiz menâzilleri ve muhâsara i Azak'ı bildirir.

44. Azak'dan bî-feth vilâyet i Kırım'a gitdiğimiz menâzil­leri ve enhârları bildirir.

44. Vilâyet i Kırım'dan yine kal‘a i Azak seferine Tatar Hân ile varup kal‘ayı feth etdiğimiz bildirir.

45. Bahâdır Girây Hân'ın azli ve İslâm Girây Hân'ın cül­ûsu ve Leh seferlerin beyân eder.

46. Bu abd i hakîrin Karadeniz'de gark olduğu sergüzeştin beyân eder.

47. Keliğra kayaları ve kal‘ası ve Sarı Saltık tekyesin bil­dirir.

47. Menâkıb ı Sarı Saltık Sultân ve ejderi katl edüp kralın îmâna geldüğü.

49. Keliğra kal‘asından yine gemiyle İslâmbol'a gitdiğimiz konakları bildirir.

49. Manzara i tûl [u] arz ı Karadeniz'in cirmin bildirir.

50. Malta gazâsına gitdiğimiz beyân eder.

50. Malta seferi fetvâsının sûretin beyân eder.

51. Malta gazâsına me’mûr olan eyâletleri ve limân menâ­zillerin beyân eder.

51. Cezîre i Girid ve cezîre i Çukalar ve kal‘a i Koron ve kal‘a i Moton ve kal‘a i Avarin ve gayrı cezîreler.

52. Evsâf ı muhâsara i cezîre i Girit ya‘ni ibtidâ yı şüru‘ ı feth i kal‘a i Hanya.

54. Hanya fethi târîhleri ve ba‘de'l-feth İslâmbol menâzil­leri ve Fâtih i Hanya Yûsuf Paşa'nın sebeb i katli.

55. Hikâye i garîb ü acîbe-i peder i azîzimiz rahmetullah.

56. Der-beyân ı hikmet i Hudâ yı esrâr ı hafiyye ve menâ­kıb ı şehzâdegân ı Sultân Ahmed Hân.

57. Sene 1056 târîhinde Tekeli Paşa'nın Şenile gazâsına serdârlığı ve inhizâmın beyân eder.

57. Venedik küffârının Kilis kal‘asın ve niçe kal‘alara istî­lâsın bildirir.

57. Erzurûm vilâyetine gitdiğimiz menâzil ve kılâ‘ları be­yân eder.

58. Kasaba i Gekbiziye ve kal‘a i Heleke ve kal‘a i İzmit ve buhayre i Sapanca.

59. Kasaba i Handak ve kasaba i Düzce ve kasaba i Üskûbî ve şehr i ma‘mûr Bolı.

59. Bolı ılıcası ve Çağa gölü ve kasaba i Gerede ve Türk lisânı.

60. Kasaba i Çerkeş ve ziyâret i Habîb i Kara­mânî ve şehr i Tosya imâretleri ve ziyâretleri.

61. Kal‘a i Osmâncık ve ziyâretgâh ı Koyun Baba ve kal‘a i dârü'l‘izze i metîn Amasiyye.

64. Dârü'l-ikbâl kal‘a i Nîkhisâr ve ılıcası.

65. Vilâyet i Erzurûm ve kal‘a i Koylıhısâr ve Zağapa de­resi ve tılsımâtı ve gayrı menâzilleri.

66. Ziyâretgâh ı Çağırkanlı Sultân ve Tercân sahrâsı ve gayrı konakları beyân eder.

67. Evsâf ı kal‘a i kadîm, behcet i rüsûm ya‘nî hisâr ı me­tîn-i Erzurûm.

67. Eyâlet i Erzurûm'un sancakları ve hâkimleri ve nehr i Furât'ın tulû‘[u] gurûbu.

68. Eşkâl i kal‘a i Erzurûm ve cemî‘î imâretleri ve cevâ­mi‘ ü medrese ve dârü'l-kurrâ ve dârü'l-hadîs ve mek­teb i sıbyânları.

69. Gayrı hayrât [u] hasenâtları ve şehr-engîzi ve varoşları ve halkının lisânların beyân eder.

70. Evsâf ı Eğerlidağ ve menâkıb ı Bel‘am ibn Bâ‘ûr ve ib­ret-nümâ yı azîm ejderhânın karataş olması.

71. Erzurûm'dan Kürdistân'da Şuşik kal‘ası sefe­rine gitdi­ğimiz bildirir.

71. Gümüşlü künbet ve Hasankal‘ası ve cümle imaretleri ve ılıcasın beyan eder.

72. Çoban köprüsü ve Hınıs kal‘ası sancakları.

73. Ziyâeddîn kal‘ası ve germâbı ve Avnik kal‘ası ve niçe gûne kal‘alar ve Şuşik kal‘ası fethi ve kal‘a i Mekü.

74. Erzurûm'dan Acem vilâyetine gitdiğimiz ko­nak­ları ve şehr i kılâ‘ ı azîmleri beyân eder.

74. Üç dörd konakdan sonra diyâr ı Acem'de ibtidâ kal‘a i Karış.

75. İbret-nümâ yı azîm Üçkilise ve ziyâretgâh ı Muham­med Şâm ı Gazan ve nehr i azîm Zengî çayı.

76. Germâb ı Sidirgi ve evsâf ı şehr i azîm Karabâğlar ve evsâf ı kal‘a i Nahşivân ı nakş ı cihân.

77. Lisân ı Dehkınî ve lisân ı Direy ve lisân ı Pârisî ve li­sân ı Pehlevî ve lisân ı Gâzî.

77. Kal‘a i Alıncak Van ve kal‘a i Sarây ve kal‘a i Suşmâr ve her lisân ve kal‘a esmâları. [219a]

77. Âl i Osmân devletinde olan vilâyet eyâletle­rinin esmâların beyân eder.

77. Şehr i Nahşivân'dan vilâyet i Tebrîz i dilâviz'e gitdiği­miz bildirir.

78. Nehr i Aras ve şehr i Küçük Karabâğ ve şehr i Tesuy ve şehr i İrem Merend.

79. Evsâf ı şehr i azîm [ü] kadîm Tebrîz i dilâvîz dâr ı Pervîz.

79. Bânî i Tebrîz ve dervezeleri ve bânîlerinin târîhlerin be­yân eder.

80. İmâristân ı Tebrîz'i ve cümle cevâmi‘ ve mesâcid [ü] hayrâtları bildirir.

82. Yüz yigirmi gûne şehr-engîzi ve halkının ıstılâhı ve ta‘rîf i tâc ı Acem'i beyân eder.

83. Mesîregâh ı Tebrîz'i ve niçe bin aded hıyâbân [u] tefer­rücgâhları ve cemî‘î nevâhîlerin beyân eder.

84. Sitâyiş i külliyât ı şehr i Tebrîz ve münâsib hadîs i şe­rîfler.

84. Hüsniyyât ı şehr i Tebrîz ve kubhiyyât ı ahâlî i İrân-zemîn.

86. Ziyâretgâh ı şehr i Tebrîz ve evsâf ı kal‘a i Merâm-Kumla.

87. Şehr i azîm Merâğa ve niçe kendler ve niçe nevâhîler ve şehr i Ûcân ı Kadîm.

87. Niçe kend i âbâdânlar ve kal‘a i kehrân ı Azerbaycân.

88. Şehr i azîm Erdebîl ve buhayre i Erdebîl ve zikr i se­beb i seng i siyâh bârân ı rahmet.

88. Hikmet i sırr ı garîbeler ve esrâr ı hafiyyeler ve evsâf ı me‘âdin, cevâhir i seng i Seylân.

89. Hikmet i Hudâ Erdebîl'de kedi mu‘ammer olmayıp fare çok olduğu ve ziyâretgâh ı şâhları bildirir.

89. Tebrîz'den vilâyet i Revân'a revân olduğumuz konak­ları ve kal‘a i Hôy ı dilcûyı beyân eder.

91. Ziyâret i Şems i Tebrîzî ve şehr i Behistân ve kal‘a i Çûres ve şehr i Ordubâr ı merâm.

91. Şehr i Şorakil ve niçe kend i azîmler ve evsâf ı eşkâl i kal‘a i Revân ı Azerbaycân.

92. Sultân Murâd'ın Revân fethi ve gayrı kılâ‘ların fethin bildirir.

93. Kal‘a i Revân'dan Şirvân ve Şamaki vilâyetlerine ve Tiflis u Tomanis kal‘alarına gitdiğimiz bildirir.

93. Kal‘a i Gencîne i Gence ve niçe kend i âbâdlar ve asâ­kir i Âl i Osmân şühedâlarının ziyâretlerin bildirir.

94. Evsâf ı kal‘a i Aras ve sitâyiş i kal‘a i Şeki ve nâ­hiye i Mahmûd-âbâd ve ahvâl i kabâ’il i İt­til lisânı.

94. Evsâf-ı kabâ’il i kavm i Kaytak bir acîbe-likâ oldukla­rın beyân eder.

95. Kavm i Kaytak ve kavm i Moğol ve kavm i Boğol li­sânların beyân eder.

95. Evsâf ı şehr i Niyâzâbâd ı ma‘mûr [u] bünyâd ve sitâ­yiş i kûh ı Elburz ve vilâyet i Şirvân ve Şemahı.

96. Elkas Mirza'nın Acem diyârın harâb etdüğü ve Şirvân ziyâretlerin bildirir.

97. Kasaba ı Rükâl i azîm ve evsâf ı kal‘a i Bakü.

98. Gürcîstân vilâyetine gitdiğimiz menâzilleri beyân eder.

98. Ma‘âdin i neft yağı der-şehr i Bâkü ve Bahr i Haraz'da pîl-gûş mâhî.

98. Bahr i Haraz'ın dâiren-mâdâr cirmi ve gûnâ-gûn mâhî­lerin beyân eder.

99. Şehr i azîm, ülke i Şaburan ve vilâyet i kal‘a i Bâbü'l-evbâb.

101. Ziyâretgâh ı kal‘a i Demirkapu, Vilâyet i Dağıstân ve kal‘a i Serîrü'l-lân.

102. Dağıstân ülkelerin ve Gürcîstân vilâyetlerin ve Kaht kal‘asın bildirir.

102. Vilâyet i Gürcî Şavşadistânı'nda kal‘a i Tiflis'i ve kal‘a i Zekim'i bildirir.

103. Germâb ı kal‘a i Tiflis ve kal‘a i Kevâsaht ve kal‘a i Lûri ve kal‘a i Sûrân ve kal‘a i Azgur ve lisân ı Gürcî-i Şavşad.

103. Der-beyân ı hasîb [ü] nesîb nesl i mülûk i Gürcîstân.

104. Der-beyân ı vilâyet i Çıldırân, ya‘nî kal‘a i Ahıçka i dâr ı emân.

105. Der-vasf ı germâb ı vilâyet i Ahıçka ve tâbi‘ olan Gürcî kal‘aların bildirir.

105. Kal‘a i Hırtîz ve kal‘a i Ahılkelek ve kal‘a i Perkân ve kal‘a i Kebirvâle ve kal‘a i Hacrek ve kal‘a i Şa­tan.

105. Kal‘a i Kızlar ve kal‘a i Kütâtis ve kal‘a i Altun ve kal‘a i Orduba.

105. Kal‘a i Al ve kal‘a i Posthu ve kal‘a i Şavşad ve kal‘a i Harbe.

105. Kal‘a i Ardanıç ve kal‘a i Avahçı ve kal‘a i Çağışmân ve kal‘a i Kinnâv ve kal‘a i Kara Ardahân ve kal‘a i Vâle.

105. Kal‘a i Gömük ve kal‘a i Aharis ve kal‘a i Pernâk ve kal‘a i Nazarbâz ve kal‘a i Kenzedumâl ve kal‘a i Kı­zan.

106. Kal‘a i Göle ve kal‘a i Penk ve kal‘a i Oltı ve kal‘a i Mamrevân ve kal‘a i Erzurûm.

106. Erzurûm'dan yine Acem diyârında kal‘a i Revân'a re­vân olduğumuz bildirir.

106. Hasankal‘ası ve kal‘a i Mijingird ve kal‘a i Bardûz ve kal‘a i Keçivân.

107. Kal‘a i Kars ve cümle imâretleri ve cümle cevâmileri ve hayrâtların bildirir.

108. Kal‘a i Kağızmân ve cümle ma‘âdinleri, kal‘a i Me­ğazbird ve kal‘a i Ani.

108. Kal‘a i Zarşed ve Üçkilise mutalsımâtları ve garîbe ve acîbeleri bildirir.

109. Tekrâr kal‘a i Revân ve Erzurûm'a avdet etdiğimiz kendleri beyân eder.

109. Kal‘a i kadîm makâm ı Şoralar ve kal‘a i Zeynhân ve kal‘a i Erzurûm.

110. Erzurûm'dan şehr i Bayburd'a ve Canha ve İspir ve Tortum'a ve gayrı kal‘alara gitdiği­mizi bildirir.

110. Dumlu Sultân ziyâretinde hadîsler ile nehr i Furât'ın tulû‘u.

110. Akçakal‘a ve kal‘a i Canha, ya‘nî Gümüş­hâne ve kal‘a i Bayburd.

111. Evsâf ı nehr i Çoruğ ve kal‘a i Tortum. [219b]

112. Kal‘a i Necah ve kal‘a i İmrahor ve Akça­kal‘a ve kal‘a i Pengred ve kal‘a i Vaşerd ve Akçakal‘a i sağîr.

112. Kal‘a i İspir ve kal‘a i Pertekrek ve nâhiye Dodanlı ve kal‘a i Tekhıs ve evsâf ı sancağ ı Tortum'u beyân eder.

112. İstihlâs ı kal‘a i Gönye, gazâ yı Seydî Ahmed Paşa.

115. Gönye kal‘asından Mikrilistân vilâyetin şeb­hûn etdi­ğimiz kılâ‘ları beyân eder.

115. Sahrâ yı Boğdo ve kal‘a i Ahar ve yetmiş aded nâhi­yeler gâret olduğu.

116. Yigirmi pâre kal‘alar gâret olduğu ve lisân ı kadîm-i Mikril i kavm-i zelîl.

117. Ahvâl i vüzerâ ve mîr i mirânlar ve hikâye i udhıke i garîbeler.

118. İbtidâ i tulû‘ ı Gâzî Seydî Ahmed Paşa ve mutasarrıf olduğu livâlar.

119. Ahlâk ı hamîde i Ketağaç Paşa ve bahâ­dır­lıkları ve menâkıb ı şecâ‘at ı Deli Dilâver Paşa ve hikâye i ud­hıkeleri.

120. Sitâyiş i velîni‘am Defterdârzâde Mehemmed Paşa ve hüsn i hulk u nîk-hasletleri beyân olunur.

122. Erzurûm'dan ma‘zûl olup ol şiddet i şitâda der i dev­lete gitdiğimizi bildirir.

122. Evsâf ı kal‘a i Kemâh, ibret-nümâ yı azîm.

123. Kemâh kal‘ası kazâları ve hikmet i Hudâ yı ibret-nü­mâlar.

124. Kal‘a i dârü'n-nasr Erzincân, bânîleri ve cümle imâ­retlerin bildirir.

Varvarlı Alî Paşa'nın celâlî olması ve Köprülü Mehemmed Paşa'yı münhezîm etdüğü.

125. Defterdârzâde Mehemmed Paşa ile Varvar Alî Paşa'ya gitdiğimizi beyân eder.

126. Evsâf ı Şebin Karahisâr ve cümle imâretleri ve eşkâl i Arslan kûhu.

Ve mine'l-acâ‘ib hikmet i sun‘ ı Hudâ ve ma‘den i Şeb i Süleymânî.

127. Nehr i Kerkük ve evsâf ı kal‘a i Hacı Murâd ve cümle imâretleri.

128. Kal‘a i dârü'l-ikbâl Nîkhisâr ve kasaba i Sonisa ve kal‘a i Lâdik.

128. Şehr i Lâdik'in cümle imâretleri ve cümle masnû‘ât u mesîregâhların beyân eder.

129. Şehr i Lâdik'in ılıcası ve buhayre i âb ı zülâli ve ziyâret­leri ve şehr i kadîm Merzifon imâretleri.

131. Merzifon şehrinin ziyâretleri ve Koca kal‘ası ve Köp­rülü şehri.

132. Kal‘a i Erdoğan ve kasaba i Zeytûn ve kasa­ba i Kargu.

132. Direklibel'de çekdiğimiz şiddet i şitâyı ve âlâm-ı şedâ’idi beyân eder.

133. Evsâf ı me‘adin i şehr i Gümüş ve meşakkat [u] derd-i belâ [vü] mihen.

133. Evsâf ı kal‘a i Çorum ve cümle âsâr ı binâları.

134. Ve Çorum'dan Tokat üzre gitdiğimiz yolları bildirir.

134. Nehr i Kızılırmak'da çekdiğimiz âlâm-i şe­dâ’idi ve gark ı âb olanlar.

135. Mâ-vaka‘a âlâm ı berzah ı elîm ve sebeb i gark ı âb ı ibâdullah.

135. Menâkıb ı Şeyh Bardaklı Baba, kuddise sırruhu'l-azîz.

136. Ziyâretgâh ı eş-Şeyh İbrâhîm Tennûrî ve kasaba i Kurd­lar Sarâyı.

136. Vilâyet i Keskiniçi ve ziyâretgâh ı evliyâları.

136. Evsâf ı Kal‘acık ve imâretleri ve ziyâretlerin beyân eder.

137. Harâmî Kara Haydar'a râst geldiğimiz ser-güzeşti.

139. Ziyâret i Hüseyin Gâzî ve evsâf ı dâr ı selâsil ya‘nî kal‘a i Engürü.

139. Sebeb i tesmîye i Engürü ve eşkâl i kal‘ası ve cümle imâretleri.

141. Menâkıb ı Hacı Bayrâm ı Velî ve keyfiyyet i sûf mevci.

141. Ve mine'r-rü’yâyi's-sâliha hakîr Evliyâ yı pür-taksîr.

142. Engûrü'de âsûde olan ziyâretgâhları beyân eder.

143. Evsâf ı kasaba i Istanoz ve temâşâgâh ı resenbâzân [u] pehlivânân.

144. Varvar Alî Paşa'dan muhabbetnâmeler gel­düğü ve Defterdârzâde Mehemmed Paşa'dan mektûblar gitdiği.

145. Varvar Alî Paşa ile Köprülü Mehemmed Pa­şa'nın ve Kör Hüseyin Paşa'nın ve Kara Sefer Paşa'nın ceng etdikleri temâşâsın bildirir.

145. Kasaba i Gergerân'da Varvar Alî Paşa'ya râst geldiği­miz bildirir.

147. Varvar Alî Paşa'nın encâm ı kâr ı inhizâmı ve sebeb i katl [ü] şehâdeti be-dest i İpşir Mustafâ Paşa.

150. Şehr-i Beğbâzârı ve kasaba-i Âyaş.

150. Şehr i Beğbâzârı'ndan İslâmbol'a azîmet etdi­ği­miz ko­nakları beyân eder.

151. Kal‘a i Türbeli Gönlük ve ziyâretgâh ı Akşem­seddîn Sultân.

152. Kal‘a i Taraklı ve kal‘a i Geyve i kadîm ve agaç de­nizi ve kal‘a i Çoban.

153. Kasaba i Sapanca ve kal‘a i İzmit ve kasaba i Gekbi­ziyye ve şehr i azîm Üsküdar.

153. Ve şehr i azîm, Belde i Tayyibe ya‘nî İslâm­bol ı mahmiyye.

153. Der-beyân ı gulgule i Rûm, hal‘ i İbrâhîm Hân ve cü­lûs ı Mehemmed Hân ve ceng i azîm i Atmeydânı.

156. Sûret i fetvâ yı katl i eşkıyâlar ve hikmet i Hudâ hikâ­yeleri ve Mevlevî Vezîr ile Defterdârzâde münâkaşa­ları.

157. Murtazâ Paşa ile Şâm'a gitdiğimiz bildirir ve Harâmî Kara Haydarzâde'nin salb olduğu.

[220b]
Dibâce i Seyâhatnâme i Seyyâh ı âlem Evliyâ yı bî-riyâ
teberrüken ibtidâ Bahr i Tavîl Beyânî Efendi rahmetullahi aleyh
der-sitâyiş i zât [u] sıfât ı Rab­bi'l-âlemîn;

BİSMİLLÂHİRRAHMANİRRAHÎM ve bihî nesta‘în



Evvelâ hamd edelim, Hâlık ı eflâke ve mâ-fîhe ki ızhâr u ayân eyledi: Bu cümle acâ’ib u garâ’ib ve yir ü gök ve melek i cennet ve rıdvân ve dahi hûr ile gıl­mân ve gül ü sünbül ü reyhân ve mül ü bülbül ü des­tân ve dahi çeşme i hayvân ve dürr ü lü'lü ü mer­cân ve meh i mihr i dırahşân. Mesnevî

Hamd kılmak Hâlika vâcib dürür

Ni‘metine ins ü cin tâlib dürür

Hem salât ile selâm ol Ahmed'e

Mazhar ı "Levlâk"-ı sırr ı "emced"e

Sahbına evlâdına olsun selâm

Anlar-ile oldu bu dîn bi't-temâm

Anların rûyâbın'olsun yâ İlâh,

Evliyâ ;kulunu eyle (   )

Hamd [u] sipâs ol Sâni‘ ı zerre ve şemme ve mülevven kâyinâta kim bu abd i hakîri diyâr ı ademden vücûda getürüp tâ‘ât [u] ibâdât etmeğe me’mûr etdi kim âyet ¹ emriyle evkât ı hamseye me’mûr eyledi ve şerâ­’it i İslâm'dan salât [u] sıyâmı ve zekâtı (   ) (   ) (   ) haccı kullarına farz eyleyüp emr i Hakk'a imti­sâlen her kulları edâ yı farz edüp ibâdet ederler. Bu abd i kemter dahi edâ yı hacc eylemek arzûsıyla se­yâhate tâlib ü râğıb olup "Âyâ, peder ü mâder ve bi­râder kahrından niçe halâs olup cihânı geşt [ü] gü­zâr edüp seyyâh ı âlem olabilirim?" deyü bin kırk se­nesinin mâh ı Muharrem'inin gurresinde piyâdece şehr i İslâmbol içre serserî gezüp bâlâda cild i ev­velimizde İslâmbol evsâfın tahrîr etdiğimiz üzre şehr i bî-misâl mahmiye i Kostantıniyye'yi bi't-temâm ve'l-kemâl seyr [u] temâşâ edüp alâ kadri'l-imkân cemî‘î âsâr ı binâları ve ibret-nümâ kârları ve'l-hâsıl cemî‘î imâretleri tavsîf edüp kırk yedi fasl üzre cemî‘î esnâfâtların pîr [ü] perverleri ve kânûn [u] kâide­leriyle Sultân Murâd Hân Gâzî'nin Bağdâd gazâsına azîmetinin ordu alayın dahi tahrîr edüp Belde i Tayyibe içre seyâhat u ziyâret ve temâşâ etmeğe ar­zumuz def‘ olup şeb [u] rûz, ışk [u] şevkimiz arz ı mukaddese ve Bağdâd ı behişt-âbâd [ve] Mekke ve Medîne ve Mısr u Şâm câniblerine azîmete bel bağlayup cild i evvelimiz ibtidâsında tahrîr olunduğu üzre bir leyle i mübârekede künc i mihnethâ­nemde hâb-âlûd iken bizzât Hazret i Risâlet-pe­nâhı rü’yâ yı sâlihimde görüp dest i şerîflerin bûs edüp "Şefâ‘at yâ Resûlallah" diyecek mahalde "Seyâ­hat yâ Resûlallah" demişiz. Mübârek, nikâbların kü­şâde kılup arz ı cemâl edüp tebessüm-künân olup buyurdular kim "Şefâ‘atî ve seyâhatî ve ziyâretî, Allahümme yessir bi's-sıhhati ve's-selâme"² deyü Fâtiha dediler. Cümle huzzâr ı meclis ashâb ı güzîn Fâtiha i şerîfi tilâvet edüp cümle kibâr ı ashâbın dest i şerîflerin bûs edüp hâbdan bîdâr olduğumuz bâlâda mufassaldır. Hikmet i Hudâ ³ ertesi ale's-sa­bâh Gedikpaşa semtinde bir yâr ı gâr ı kadîmimiz Okçuzâde Ahmed Çelebi hânesine varup ânî gör­düm, bir tedârik i azîm ile Bursa şehrinin teferrücü ve ziyâretlerine âmâde olmuşlar. Ol yâr ı vefâdâr ı gamgüsâr eyitdi "Ey birâder i cân-berâberim Ev­liyâ yı mâ. Gel senin ile "Evvelu'r-refîk, sümme't-ta­rîk" ⁴ fehvâsınca refîk olup beş-on gün içinde taht ı kadîm i evvel, sevâd ı mu‘azzam olan Bursa şehrin seyr [u] temâşâ edüp kalbün âyînesi jeng i gamdan mücellâ olup mahzûn gönlümüz şâd ve gam-gîn gönlümüz âbâd olup niçe bin ibret-nümâ âsârlâr ve niçe yüz erbâb ı ma‘ârif cânlar ve mülûk ı selef i selâtîn i âl i Osmâniyân ve gayrı merâkıd ı pür-envârları ziyâret edüp husûsan Hazret i Emîr Sultân'ın âsitânesine yüz sürüp kal­bimiz münevver olup cihân cihân cân sohbetleri edelim" dedikde hemân derûnuma bir âteş düşüp ol yâr ı vefâdârın teklîfiyle tabî‘ata diyâr ı Bursa'ya gitme arzûları gelüp gûyâ kıbel i Hak'dan bir [221a] ilhâm ı Rabbânî olup Bismillah deyüp cümle huz­zâr ı meclis, ehibbâ ve dûstânlar, "Mübarek olup sâ­limîn ü gânimîn avdet müyesser ola", deyüp hayr du‘â ile bir Fâtiha i Seb‘u'l-mesânî tilâvet olunup hakîr dahi hemân ol mahalde peder ü mâder ü birâ­der [ü] hâher haberleri yok iken yigirmi nefer yârân ı bâ-safâ ile Eminönü'ne gelüp bir Mudanya kayığına süvâr olduk.

Bin elli târîhinde maskat ı re’simiz olan mah­miye i Kostantıniyye'den ibtidâ seyâhate çıkup Bursa'ya revâne olduğumuz menâzilleri ve kurâ ve kasa­bât­ları ve ibret-nümâ âsârları ve sevâd ı muaz­zam şehr i kadîmleri im‘an-ı nazar ile temâşâ etmeğe bezl i himmet edüp nass ı kâtı‘la âmil olup ¹ emrine imtisâlen edîm i arzı deverân [u] seyerân edüp ² nassı üzre şeb [ü] rûz cezîre i dünyâda çâr-kûşe i ekâlîm-i seb‘a(y)ı, seb‘a i seyyâre-vâr seyr ettiğimiz cibâl u hâmûn ve berr u bahrde çekdiğimiz âlâm-ı şedâ’idi ve ömr i nâ­zenîn

"es-Seferu kıt‘atun mine's-sakar velev kâne fersahen"³ mazmûnunca ömr i girân-mâye niçe geçdi, anı beyân eder.

Evvelâ Bismillah ile Emînönü'nden bir keştîye süvâr olup telattum ı deryâ ile ibtidâ Galata burnunda Kurşumlu Mahzen nâm, önünde girdâb ı halîc i Kostantiniyye olan fecc i amîkı sa‘b vechile ubûr etdik. Âyet ⁴ âyetine mazhar olup ibtidâ şedâ’id i bahri çeküp Fındıklı kasabası önünde sehl-ârâm edüp "Evvelu'r-refîk, sümme't-ta­rîk"⁵ fehvâsınca bir kaç üstâd ı kâmil keştîbân yolcular gemimize gelüp refîk oldular. Bin elli Muharre­m'i­nin evvel cum’ası idi, vakt i çâştda şems i âteş-tâb kulle i feleğe iki cıdâ kaddi oldukda "Hamd i Hudâ eyyâm ı muvâfık­dır" deyü cümle keştîbânlar bir yire cem‘ olup isa seren edüp salpa demir atdılar. Keşân-ber-keşân âhen i keştî çeküp cümle levendât hâzır-bâş olup du‘â vü senâ ile yelken yırtup "Hudâ âsân ede!" deyü Fâtiha tilâvet olunup sıyırma pupa-rû[z]gâr ile tarfe­tü'l-ayn içre Sarâyburnu akındısı girdâbın âsân vech ile ubûr edüp bâdbân ı murâdı Bursa'da Murâdiyye cânibine mün‘atıf ve [i]râdet i cüz’îyi ol tarafa mün­sarıf edüp keştî içre herkes cavk cavk ve şavk şavk sohbet etmede, ba‘zı yârânlarımızdan hânendeler

Allâhümme yâ Hâdî

Âsân eyle yolumuz

Sehhil ubûre'l-vâdî

Tiz geçir tut elimiz

ilâhîlerin terennüm [ü] âğâze ederken meğer refî­kimizden biri Sultan İbrâhîm Hân'ın Karcıbaşısı Se­fer Ağa'nın tanbûrcusu ve santurcusu ve neyzen ve kemânçecisi var imiş ve Sadrıa‘zam Kara Mustafâ Paşa'nın Ulak Kara Recep Ağa*sının bir çöğürcüsü ve iki hânendesi var imiş, cümlesiyle bir yire gelüp "Gelin sizinle bu girdâb ı gamda teşvîş i endîşe i gamı def‘ etmek içün bir segâh faslı eyleyelim" de­yü hakîr muharrik olup segâh u mâye ve gerdâ­niy­ye makâmı evlerinde deverân ederek gerdâniy­ye­de ka­râr edüp iki peşrevden sonra Dervîş Ömer bes­te­lerinden üç murabba‘ bir semâ‘î faslı edüp bir cân sohbeti olmuşdur kim deryâ yı rahmet halk olalı rûy ı deryâda eyle bir fasl ı Hüseyn-i Ba[y]ka­ra olmamışdır. Gemicilerden Kışlakcı Dayı ve Çör­düm Dayı ve Cıvık Velî nâm dayılar çögürleriyle ge­lüp anlar dahi âşıkâne ve sâdıkâne bir fasl etdiler kim çögür erbâbı olanların ağızlarından salyarları akdı.

Bu zevk [u] şevk üzre cezîre i Heybeli önüne vardık. İslâmbol'a on sekiz mildir ve dâiren-mâdâr tokuz mil ihâta eder. Ma’mûr [u] âbâdân ve bir manastırı var. Yılda bir kerre, niçe bin kayık kefe­reler İslâm­bol'dan gelüp bu manastırı seyr ederler. Zirâ kefere zemânında Ayasofya'dan riyâzatla uçan Angiliya ruhbânın bu deyrde maşadı vardır. Bu cezîre halkı sâfî zengîn re’îs-i Rûm kefereleridir. Âb ı hayât suyu ve bâğları vardır. Hâkimleri, bostân­cı­başı ve bir ye­niçeri yasakçısıdır. Andan kalkup yine eyyâm ı mu­vâfık ile berk ı hâtif gibi şakıyup gûyâ keştî başın­dan âteşler çıkup ihsân ı Hudâ ile kâmil beşinci sâ‘atde sâhil i bahre varup lenger-endaht olduk. Beyt:

Be-deryâ der-menâfi‘ bî-şümârest

Eger hâhî selâmet der-kenârest⁶

Evsâf ı şehr i azîm ve kal‘a i kadîm belde i Darıhal ya‘nî Mudına

Kostantin Tekürün kızı [221b] Mudına binâsı­dır. Mudına'dan galat ı meşhûr Mudanya derler. Hamd i Hudâ selâmetle bu şehre dâhil olup ibtidâ diyâr ı gurbetde cum‘a namâzı kılmak bu şehirde müyesser olup hâk i pâkine rû-mâlîde edüp yüz bin tazarru [u] nâliş ile Cenâb ı İzzet'e hamd [u] senâ edüp şehr[i] temâşâya mübâşeret etdik. Leb i deryâda bir bender iskele i Bursa'dır. Âyende vü revende keştî­ler içün emîn i emân bir limân ı kudretdir. Zîrâ bu Mudanya, İslâmbol halîcinin cânib i kıblesinde bir köşe-bucağa vâkı‘ olmağıla yedi rûzgâr-ı zûrkârdan emîn [u] mahfûzdur. Ammâ yıldız rîhından sehl mahfûz değildir. Ammâ a‘lâ demir tutar yatak limândır. İskele başında gümrükhânesi vardır. Âyende vü revende keştîleri ve kara tarafından gelen tüccârlardan öşr i sultânî alur, on yük akçe iltizâm emânetdir. Şehri, kenar ı bahrde bir vâsi‘-fezâda vâkı‘ olup kal‘ası bir al­çak kayalı yerde şeddâdî taş binâ bir rıbât ı kavîdir. Sene 721 târîhinde Orhân Gâzî şehzâdeliği asrında pederi Osmân Gâzî'nin izniyle ve Sultân Hacı Bek­tâş ı Velî'nin du‘âsıyla ibtidâ Orhân Bey bu kal‘ayı feth edüp bir dahi küffâra cây i menâs ol[ma]ması içün câ-be-câ kal‘âyı münhedim etdi. Ammâ sehl şey ile ta‘mîri ve termîmi mümkindür. Ve bu şehr, Ana­dolu eyâletinde Gâzî Hudâvendigâr sancağı ki, taht ı evvel Bursa'dır, anın voyvadalığıdır ve yüz elli akçe kazâdır. Kadıya senevî iki bin guruş hâsıl olur. Ba‘zı zamân Bursa müvellâsına paşmaklık-bahâ ih­sân olunur, latîf kazâdır. Şehri cümle (   ) hânesi serâpâ kiremit örtülüdür. Üç câmi‘i var (   ) (   ) (   ) (   ) (   ) (   ) ve yedi mihrâb mesâcidleri ve üç hânı ve bir hammâmı ve iki mekteb i sıbyânı ve iki yüz aded esvâk ı muhtasarı var. Ammâ medrese ve dârü'l-kurrâ ve dârü'l-hadîsleri yokdur. Zirâ ekse­riyyâ cümle halkı Urum'lardır.

Ve âb [u] hevâsının letâfetinden Urum kerrât­sa­ları çokdur. Ve bâğı ve bâğçeleri hadden efzûndur. Memdûhâtından inciri ve üzümü ve şîre i engûr ve sirkesi meşhûr ı âfâk olup dünyâya sirkesi müstevlî olduğundan büldân esmâları içre bu şehre Dârıhal derler.

Bu şehri temâ­şâ edüp cümlemiz atlara süvâr olup cânib i kıbleye, bâğ u bâğçeler içre ubûr ederek dört sâ‘atde aslâ arz ı hâliye görmeyüp ma‘mûr [u] âbâdân Sahrâ yı Filedâr nâm deşt içre cânib i erba‘ayı temâşâ ederek,