Эярдяни аь гу кими
Yüklə 2,81 Mb.
|
| İDEAL VƏ İNSANLIQ
İlk dəfə «Qardaş köməyi» məcmuəsində dərc edilmişdir (Bakı, 1917, s.3-8). Müharibə əlillərinə kömək məqsədilə buraxılmış bu məcmuədə Birinci dünya müharibəsinin törətdiyi fəlakətləri təsvir və tənqid edən müxtəlif əsərlər də nəşr edilmişdi. Seçilmiş əsərlərin ancaq ilk nəşrinə salınmışdır. Müəllif əsəri janrca «mənzum dram» hesab etmişdir, ancaq bir avtoqrafda «dramatik poema» adlandırmışdır. Yazılış tarixi 1914-cü ildir. Müəllif əsər üzərində bir neçə dəfə işləmişdir. Pyesin arxivdə 7 avtoqrafı vardır. Dramı axırıncı dəfə A.Şaiq əsərlərinin son nəşri üçün işləmiş, yeni əlifba ilə yazı makinasında yazdırmışdır. Burada «Qardaş köməyi» məcmüəsindəki variant əsas götürülmüşdür. LÜĞƏT A Abdar – sulu, suya aid olan, su rəngində, abı Adaqlı – söz vermiş Arizi-al – al yanaq Arizi-alın – al yanağın Arizi-tərini – tər sifətini Alaca – əlvan, rəngbə-rəng An – ağıl Alay – cəmiyyət, yığıncaq Asiman – göy Aşiyan – yuva B Badi-səmum – səmum yeli, ki zəhərli külək Badiə – nadir şey Bakim – əjdahadan Bəqa – daimilik, əbədilik, davam etmə, dəyişməzlik, varlıq Bəqayi-dil – əbədi ürək Bəndənəvaz – quluna, əsirinə yaxşı baxan Buteyi-əfğan – ah-nalə Bünyad – özül, təməl Başaqlar – sünbullər Bərqi-seylavər – axan şimşək Bak – qorxu Bütlan – haqsızlıq Bütün – gözəlin Bərxudar – xoşbəxt Bərqi-əşarım – şerimin parıltısı Bəsit – tükənməz, geniş Bipər – qanaqsız Bərqi-kərəm – kərəm, yaxşılıq şimşəyi Bərhəm – dağınıq, pozğun Beyti-hacət – mətləb evi Bərələnmiş – çürümüş
Camad – cansız cisim Cinanə – cənnətlərə Cihati – tərəfləri Ciqqeyi-hüsnümü – gözəllik saçımı Cibal – dağlar Can-natəvan – zəif bədən Cahilan – (cəm halında) oxumamış, savadsız, anlamaz Cühəla – cahillər Cünunlun əfsərini – dəlilik tacını Ç Çira – çıraq Çarsuni – dörd tərəfi Çeşmi səhbayə – qədəhin gözünə Çabuq-tez D Dal – budaq Dibayə – qumaş, ipək Damdır – tələdir Diləfsürdənə – ürəyi üzülmüşünə, ümidsiz bəndənə Dəmir – lövbər Dili-xarası – bərk urəyi Dəmi-İsası – İsa nəfəsi Dur – uzaq Duzaq – cəhənnəm Dəsti-vəfa – vəfa əli Durü – uzaq Diraz – uzun Dilfikar – ürəyi yaralı Dərgah – qapı önü, qapı, saray Düyün – toy Dəmət – çiçək dəstəsi Dəsti-üxüvvət – qardaşlıq əli
Əbr – bulud Əsalət – nəcabət Ərşi-müəllayə – göyün yüksək qatına Əfsurdə – hissiz, donmuş Əcələ – tez Əzhar – güllər Əczü – iqtidarsızlıq Əfsərini – dəlilik tacını Əfsürdə – tutqun Ənin – nalə Əcdad – ata-baba Ənin – nalə Əşki-təhəssür – həsrətdən axan döz yaşı Əncam – son, nəhayət, aqibət Əhfad – nəvələr Əşya – şeylər, madiyyat Əsri-pürxətər – təhlükəli əsr Ənqərib – yaxın zamanda Əmvaci-kivriya – böyük dağlar Əninim – iniltim Əşki-təhəssür – həsrətdən axan göz yaşı Əşar – şerlər Ənis – yaxın adam, yoldaş, həmdəm Əsri-məymənət – uğurlu əsr Əsalət – nəcabət Əşcar – ağaclar Ərşeyi-hüsnündə – gözəlliyinin meydanında Əhli-riyazət – öz nəfsini öldürənlər Əhli-hüda –doğru yol gedənlər Əzəmət – böyük uca Ərsə – boş yer, meydan Əxtər – ulduz Əfaq – günəş Əfsürdə – tutqun Əxtəri – ulduz, bəxt, tale F Fəvz – nicat, qurtuluş Füsuli-ərbəədə – dörd fəsildə Fəna – pis Fəryad – qəm gətirən Fəna – yox olma, fanilik, ölmə, sönmə Fəraqət – istirahət, asudəlik, sərbəst Feyz – bolluq, bərəkət, nemət, müvəffəqiyyət, xeyir, fayda, ləzzət, həzz G Gərdi-təkəddür – kədər tozu Gəmlər – cilovlar Gərm – isti Gəhvarə – beşik Gəhvarə – beşik Gərdi-təkəddür – kədər tozu Guşeyi mehrabidə – Mehrab guşəsində. Qaş mənasında işlənir Güdaz – ərimə,məhv olma Güruh – camaat, böyük dəstə Göftar – söhbət söz H
Həlavət – şirinlik Həmsər – yoldaş Həmrah – yoldaş Hənuz – indi Həsəb – adlı-sanlı, ad-san, əsilzadəlik Hail – çəpər, maneə Hübub – küləyin əsməsi Hübabə – köpüyə Hiddət – açıqlı Hirasan – qorxaq, ürkək Hüsni-xülqə – əxlaq gözəlliyinə
Xarə dilin – bərk daş Xəs – çör-çöp, çırpı Xarı-hicri – ayrılıq tikanı Xədəngi müjganın – kipriyinin oxları Xəbis – alçaq, yaman, yaramaz Xərməni-şəkibayə – səbr xərməninə Xələcan – təşviş, təlaş, çırpınma, həyəcan, vəlvələ Xürrəm – sevinc, şad, şən
İğbirar – qəlbi qırıqlıq, qubarlanma İması – işırəsi İqab – əzab İqrar – qərarlaşdırma, etiraf, təsdiq İztirar – əlacsız qalma, çarəsizlik, məcburiyyət İnşad – ifadə ilə oxuma İrşad edər – düz yola çəkər İsli – qaranlıq İstiqbal – qarşılamaq İlahiləhndir – allah səslidir İqab – əzab İkrah – nifrət İffətli – namuslu K Kəlal – dərd, qüssə Kələbək – kəpənək Kuyi-nigaridən – gözəlin küçəsindən Kövsəri – cənnət suyunu Kəlalın – dərdin, qüssən Kuhü-dəştdə – dağ və səhrada Küfr – kafirlik, allaha inanmama, dinsizlik, imansızlıq Köşk – mənzil Köy – kənd Kühsar – dağlar Kuy – küçə, məhəllə Kəndini – özünü Q Qartısı – qısa yapıncısı Qama – qılınc Qayib etmiş – itirmiş Qətrəyi-db – su damlası Qəti-tərsada – xaçpərəst qızının qəmində Qəhr – qəzəb, hirs, hiddət Qəsvətlə – kədərlə, hüznlə Qəddi-rənası – gözəl boyu Qəsəm – and Qəhhar – qüdrətli Qisvət – bərklik Qövsayə – qövsvari saçbağı Qır – çöl Qırlanqıc – qaranquş Qisvəti-şum – pis, bəd, sərtlik Qonuşmaq – söhbət etmək Qiyam – ayağa durmaq Quruntulu – narahat Qüvvəti-vazurni – qaşın əyrisini
Lövheyi-müğbərr – xatirə lövhəsi Ləlü ləbü üzarə – yanaq, üz Ləbən – süd Ləməat – parlama, şölə saçma Lərzan – titrək M Madər – ana Müəttər – ətirli Mat-məbhut – heyran-heyran Mühat – əhatə olunmuş Mazi – keçmiş Mədfən – qəbr, məzar Məsihayə – İsaya Mədari-fəxrsən – iftixar səbəbisən Mümtaz – seçilmiş, fərqli Məmat – ölüm Məhvər – ox Müğbərr – qubarlı, kədərli Məxmur – xumar, məst Məkəs – milçək Məvayə – yerə, məskənə Məşariq – şərqlər Münir – toza Müinim – köməkçim Məzhərini – tər sifətini Məqmat – məqamlara, mənsəblərə Məzhərini – üzə çıxma Məhabətlə – qorxu ilə, təlaşla Məxzəni-məlal – qəm xəzinəsi Məftuni-möhnətdir – qəm vurğunudur Mənfur – nifrət edilən, sevilməyən, iyrənc Mərz – sərhəd, hüdud Mənus – alışmış, isinişmiş, adət və vərdiş etmiş, öyrənmiş, öyrənc Məyus – ümidsiz Məlca – sığınacaq Məsrur – xoşbəxt Məstur – örtülü Məhabətli – ölümə, heçliyə Məmənə – əmin-amanlığa Məal – məna Məxzəni-hüsnümdən – gözəllik xəzinəmdən Mətanət – əsaslı, möhkəm Məhv-olmaq – puç olmaq Məhzur – uzaq Mina – burada: lacvərdi, tünd göy rəngində Mehr – sevgi, məhəbbət, günəş Mehr – məhəbbət Mürdə – ölü Muni – tükü Mutlu – ürəkli, qəlbli Mühit – əhatə edən, okean Mükəddər – kədərli Müdam – daim Mühib – qorxulu, təhlükəli, qorxunc Milhən – qəm, qüssə Mötad – adət olunmuş Muyi-sər – başın tükü N
Niyaz – razılıq Nalan – yazıq Nabənd – əsir Naseha – ey nəsihətçi Nagah – birdən, qəfildən, vaxtsız, münasibətsiz Neməl-məsalik – gözəl məsləklər Niyran – cəhənnəm, od Nəcmi-müzəffər – qalib ulduz Nabud – məhv Nihal – cavan ağac Ninni – nəğmə Nisar – qurban olma Nümayan – zahir Noheyi-iştika – şikayət nohəsi Naleyi-fəryadi – cərəs-zınqırov Nitqi-guyayə – danışmağa O Ovham – vahimələr sırası Ö Özənir – çırpınır Özlədim – arzu etdim Öksüz – yetim, kimsəsiz Övdət –
Pabənd – əsir Pərigöftar – gözəl dilli Pəyam – məktub Payan – hüdud Pənbə – gün rəngində, açıq, al Pürməlal – kədər dolu Pürşivən – fəryad dolu Pəstan – döş Portəhsər – həsrət ilə dolu
Ruyi-ənvərini – işıqlı üzünü Rəncur – incik Rəncü-müxən – əziyyət və dərd Ruzgari-mihən – vətən ruzigarı Rəngin – əlvan S Salik – bir məsləkə mənsub olan Sabab – bulud, zülmət Sarıyor – bürüyür Sahir – sehrkar Saman – başsız, aramsız Salehlər – yaxşılar Suçlu – gunahkar Səfvətəni – paklığını Səfvəti-ati – pak gələcək Sahab – bulud, zülmət Sərnigun – başıaşağı Səbheyi-səddanəni – təşbehi Seyd etməyə – ovlamağa Suzü – yanma Sədayi-dilfiribi – ürək açan səsi Səngi-xarələr – çaxmaq daşları Saiqələrdən – ildırımlardan Səhrayi-bəsit – geniş səhralar Sağırdı – kardı Sərmədiyyət – əbədilik Səzavar – layiq, yaraşan Səbheyi-səddadəni – təsbehi Sərvi-səhi – uca sərv Səccadə – canamaz Sərvi balayə – uca boya Səfil – səfalət çəkən, yoxsulluq və ehtiyac içərisində yaşayan, sərsəri, sərgərdan Səbat – sabit və bərqərar olma, sözündən və iqrarından dönməmə, mətanət Sərvəti-ati – pak gələcək Səhab – bulud Seyd – ov Səyyad – ovçu Sərhəddi-şahan – şahların sərhəddi Siratı – yolu Sislər – dumanlar Siffət – saflıq, gözəllik Sıcaq – isti Sibt – nəvə, nəsil, nəsil budağı Son bahar – payız Sur – toy, toy büsatı, qonaqlıq Sonmaq – içmək Ş Şahrah – baş yol Şəbparələr – gecəquşular Şəqi – bədbəxt, xəbis, yaramaz adam, quldur, yolkəsən, qaçaq Şəqavət – bədbəxtlik, şərr iş, yaramazlıq quldurluq, qoçaqlıq Şəkvə – şikayət Şoləvər – alovlu Şuriş – qarmaqarışıq Şum – nəhs Şükufeyi əməlim – əməl çiçəyim Şeri-şakiyi – digər şikayət dolu başqa bir şer Şir – süd
Tapınmış – səcdə etmək, boyun əymək Toəm – əkiz, bənzər Tar – qaranlıq Tasa – qəm, qüssə, kədər Təəssürdən – əsərdən, gücdən Teyy – keçmə, yolu başa çatdırma Təhəyyürün – heyrətin Təng – qaranlıq Təyid – kömək Tiği-istibdad – zülm xəncəri Təlin – boyama, rəngləmə, rəngarənglik, əlvanlıq Tənvir edən – işıqlandıran Təbdili məkan – yerdəyişmə Təğyiri-lisan – dil dəyişikliyi Təhziz – yavaşca əsmə, yelləmək Təlqin – öyrətmə, beyninə yeritmə, təsir etmə, hipnoz Təlin – lənət oxuma, lənətləndirmə Təhkiyyət – təbrik etmə, mübarəkbadlıq etmə
Ulu – böyük Uyumaq – yatmaq Uşuşmuş – daraşmış Ü Üqubət – cəza, əziyyət Üz – ürək, qəlb Ümmətdən – xalqdan Üzarə – yanaq, üz Ümmət – xalq, millət, icma Ümman – dəniz Ün – böyük hadisələr Ülviyyət – yüksəklik, ucalıq, mənəviyyat V Vühuş – vəhşilər Vəz – öyüd, nəsihət Vəsl – birləşmə, qovuşma
Yasa – qanun, qayda Yomi-ali – ali gün, yubiley günü Yədi-bəyzası – Ağ əli, Əfsanəyə görə Musanın möcüzə göstərdiyi ağ əli Yürümək – yerimək Yetiməyi – hicran-ayrılıq yetimi Yəminlər – andlar Yəmin – and
Zəğənlər – qara qarğalar Zilal – kölgələr Zahirbin – zahirpərəst Zində – diri, canlı Zülm – qaranlıq Zöhrəcəbin – parlaq alnın, Zöhrə ulduzu kimi parlaq Zülmət, məzlum – qaranlıq Yüklə 2,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|