Эярдяни аь гу кими

İYİRMİNCİ ƏSRƏ XİTAB (s.17-18)
«İrşad» qəzeti, 10 1anvar 1908, № 5. İlk çapında «Yaşa­dığı­mız əsrə xitab», bir sıra avtoqraflarda «On dördüncü əsrə xi­tab» (hicri ilə) sərlövhəsi ilə verilmişdir. Əsərlərin ancaq bi­rin­ci nəşrinə daxil edilmişdir. Biz son variantı əsas götürdük.
HÜRRİYYƏT PƏRİSİNƏ (s.18)
Birinci və dördüncü nəşrə salınmışdır. Son nəşrdə müəllif bəzi düzəlişlər etmişdir. Bir neçə avtoqrafı olan bu şerə verilən adlar da müxtəlifdir: «Sevdiyim bir mələk», «Hürriy­yə­tə tövhə», «Sevgiliyə», «Hürriyyət pərisinə», «Pəriyi-hür­riy­yətə» və s. Bütün avtoqraflarda şerin yazılış tarixi «29 mart 1908-ci il» göstərilmişdir. Lakin müəllif sonralar yazdığı «Mü­səl­man xanım əfəndilər» adlı məqaləsində həmin şerin 1909-cu ildə yazıldığını göstərir və iki bəndini dərc edir (Bax: «Açıq söz» qəzeti, 8 aprel 1917, № 445). «Birinci dəfə əldə etdiyimiz pəriyi-hürriyyət qara buludlara gömülməyə məcbur olduğu zaman hənuz 1909-cu sənədə şu mənzuməyi demiş­dim.

Pəriyi-hürriyyətə!

Söndün nə çapıq, ruhuma sifvət verən ey nur!

Didari-cəmalınla sənin mən yaşıyordum.

Şövq ilə o daşğın dərələrdən aşıyordum.

Hicrin məni, ah, etdi yenə xəstəvü rəncur.

Məzlum gecə afaqı bulud, çən bürüyərkən,

Ey şanlı ümid, ey məni canlandıran afət!

Qarşımda mücəssəm olaraq ver mənə qüvvət!

Şu zülmət ilə sübhə qədər çarpışayım mən».

Görünür, müəllif 1908-ci ildən çox sonra yazdığı məqa­ləsində şerin yazılış tarixini düzgün xatırlaya bilməmişdir.
YAD ET (s.19)
Birinci, ikinci və dördüncü nəşrlərə daxil edilmişdir. Şerin yazılış tarixi 1908-ci ildir. Müxtəlif avtoqrafları vardır. Aşağıdakı bənd bir nüsxədə ixtisar edimliş, bəzi nüsxələrdə isə sona keçirilmişdir:

Vəqta ki, şəbi-ğəram içində

Bir quş dərədə həzin ötərkən,

Qisvətlə duran zülam içində

Bayquşlar edər qərivü şiyvən.

Vəqta ki, durar o quş mükəddər.

Şəfqət doğuran o fəcrə qarşı,

Həsrətlə tülui-şəmsi bəklər

Müzlim bu sükuti-dəhrə qarşı,

Yad et məni, aşiqanə yad et!

Şair avtoqraflarından birində həmin şerə belə qeyd ver­mişdir: «Ustadi-əzim Mahmud Əkrəmə nəzirə olan bu şerimi hənuz 1908-ci sənəyi-miladidə demişdim. Arkadaşlarımdan Mə­həmməd Hadi əfəndiyə, Səhhət əfəndiyə, mərhum Sabir əfəndi və bir kaç başqa əhbablarıma oxumuşdum. Arkadaşla­rı­mın xoşuna getdiyi üçün hər biri bir nəzirə yazmaq arzu­sun­da olduqlarından ricalarını qəbul etmişdim. Lihəza bəradərim Səhhət əfəndinin nəzirəsini «İrşad» qəzetəsinin sütunlarında hənuz o zamanlarda oxudum. Sabir əfəndinin nəzirəsi dəxi möhtərəm «Molla Nəsrəddin» jurnalında göründü. Atəşli şairi­miz Məhəmməd Hadinin nəzirəsi isə bu haladək bir yer­də nəzərimə çarpmamışdır. A.Şaiq».

NİŞANLI QIZ (s.20)
«Həqiqət» qəzeti, 4 yanvar 1910, № 3. «Nişanlı bir qız» sərlövhəsi ilə dərc olunmuşdur. Müxtəlif əlyazmaları və variantları vardır. Bunların əksəriyyətində şerin yazılma tarixi «22 fevral 1908-ci il» göstərilir. Burada şerin son nəşr variantı verilmişdir. Şairin etirafına görə, bu mənzuməsini məşhur rus rəssamı V.M.Vasnesovun qəmli-qəmli düşüncələrə dalmış bir qızın təsvirini verən «Alyonuşka» rəsmindən alınan təsirlə yazmışdır. Həmin rəsmin reproduksiyası A.Şaiqin arxivində saxlanılır.