F- 521-06 Borular ve kablo kanal sistemleri

72c - Nötr iletkenleri (Faz iletken kesitleri 16 mm² ’den büyük)

Çok fazlı devrelerde her bir faz iletkeninin kesit alanı, bakırda 16 mm^2’den veya aluminyumda 25 mm^2’den büyük ise ve aşağıdaki şartların hepsi mevcutsa, nötr iletkeninin kesit alanı faz iletkenlerinden daha küçük olabilir:

- Normal şartlarda nötr iletkeninde, varsa harmonikleri ile birlikte beklenen en büyük akım, nötr iletkeninin akım taşıma kapasitesinden büyük olmayacaktır.

Not: Normal çalışma şartlarında devreden geçen yük, fazlar arasında pratik olarak eşit dağıtılmış olacaktır.

- Nötr iletkeni aşırı akımlara karşı Madde 52-h-4, Madde 52-h-5 ve Madde 52-h-6‘daki kurallara göre korunacaktır.

• 
  Nötr iletkeni en az 16 mm² bakır veya 25 mm² alüminyum olacaktır.
  

TABLO 12 İletkenlerin En Küçük Kesit Alanları

Hat Sistemi Tipi		Devrenin Kullanılma Yeri	İletken
			Malzeme	Kesit Alanı mm^2
Sabit Tesisat	Kablolar ve Yalıtılmış İletkenler	Güç ve Aydınlatma devreleri	Bakır Alüminyum	1,5 2,5 (Not 1)
		İşaretleşme ve Kontrol devreleri	Bakır	0,5 (Not 2)
	Çıplak İletkenler	Güç Devreleri	Bakır Alüminyum	10 16
		İşaretleşme ve Kontrol devreleri	Bakır	4
Yalıtılmış iletkenler ve kablolarla yapılan esnek bağlantılar		Özel bir cihaz için	Bakır	İlgili standardda belirtildiği gibi
		Diğer herhangi bir uygulamada		0,75 ^(a)
		Özel uygulamalar için çok düşük gerilimli devrelerde		0,75
Notlar : 1. Alüminyum iletkenlerin bağlantı uçları için kullanılan konnektörler bu özel kullanım için denenmiş ve kabul edilmiş olmalıdır. 2. Elektronik donanım için öngörülen işaretleşme ve kontrol devrelerinde en az 0,1 mm^2 kesit alanına izin verilir. ^a) Yedi veya daha çok damar içeren çok damarlı bükülgen kablolarda Not 2 uygulanır.

Madde 73 Tüketici tesislerinde gerilim düşümü

73a -

Gerilim düşümü; dağıtım transformatörü alçak gerilim barasından tüketici ucuna kadar

- Aydınlatma ve priz devreleri için % 6,5'u,

- Motor devreleri için % 8'i

geçemez.

İşletmenin alçak gerilim şebekesinden beslenen binalarda, yapı bağlantı kutusu ile tüketim araçları arasında gerilim düşümü;

- Aydınlatma ve priz devreleri için % 1,5’u

- Motor devreleri için % 3’ü

geçemez.

İşletmenin dağıtım transformatörü barasından bağımsız bir hat (doğru şube) ile beslenen binalarda gerilim düşümünün dağılımı(alçak gerilim besleme hattının boyutlandırılması ile iç tesisin boyutlandırılması) proje müellifi tarafından belirlenir.

Transformatör istasyonu, yapı veya yapı kümesi içinde ise gerilim düşümünün dağılımı proje müellifi tarafından düzenlenir. Trafodan itibaren aydınlatma devreleri için % 6,5’u motor devreleri için % 8 gerilim düşümünü geçmemelidir.

73b -

Yüksek çığ (inrush) akımlarına sahip donanım ve motorların yol verme süresi dikkate alınacaktır. Darbe gerilim düşümü % 10 olarak kabul edilebilir.

Kendi transformatörü bulunmayan tüketicilerde, doğrudan yol verilecek en büyük kısa devre asenkron motor gücü, köy ve benzeri yerlerde 7,5 kW; alçak gerilim şebekesi hava hattı olan kasaba ve şehirlerde 15 kW; alçak gerilim şebekesi yeraltı kablosu olan kasaba ve şehirlerde 30 kW dır. Ancak motorun gücü transformatörün gücünün %10 'unu aşamaz.

Motorun yol alması esnasında %10’dan fazla gerilim dalgalanmasının meydana gelmediğinin hesap yolu ile gösterilmesi halinde yukarıdaki şarta uyulmayabilir.

73c –

Gerilimdeki geçici rejimler ve olağan dışı işletmeden ortaya çıkan gerilim değişiklikleri gibi geçici durumlar dikkate alınmayabilir.

73d -

Gerilim düşümü hesaplarında aşağıda verilen yöntem uygulanacaktır.

I_b Tasarım akımı (A),

U_n Şebeke nominal gerilimi (V),

 Yükün faz açısı,

P Yükün aktif gücü (W),

L Hat uzunluğu (m),

• 
  Malzeme iletkenlik katsayısı (m/.mm²),
  

S Kesit (mm²)

U Gerilim düşümü (V),

e Gerilim düşümü oranı,

R_h Hattın metre başına çalışma sıcaklığındaki ohmik direnci ( /m),

X_h Hattın metre başına reaktansı ( /m),

Rh =1/(.S)

olmak üzere gerilim düşümü,

Bir fazlı devrelerde U=2I_b(R_h.Cos+X_h.sin )L volt e =U/Un

Üç fazlı devrelerde U=3I_b(R_h.Cos+X_h.sin )L volt. e =U/Un

şeklinde hesaplanır. Un şebeke gerilimi bir fazlı devrelerde faz-nötr gerilimi, üç fazlı şebekelerde faz arası gerilim olarak alınır.

Hattın ohmik direnci çalışma son sıcaklığındaki a.a. direnci olacaktır. Çalışma son sıcaklıkları Tablo 11’de verilmiştir.

Bakır malzeme, 70⁰C sıcaklık ve alternatif akım için  = 44,44 m/.mm² dir.

16 mm² kesite kadar iletkenler için reaktans değeri dikkate alınmayacaktır. 16 mm² ve daha büyük kesitler için kablo üreticilerinin bildirdiği değerler kullanılacaktır. Ek-C Tablo C.1-C.3 ’de iletkenlerin kullanılabilir ohmik direnç ve reaktans değerleri için örnekler verilmiştir.

Yükün, gücü esas alınarak yapılan hesaplarda bağıl gerilim düşümü

Bir fazlı yüklerde e = 2. P. L.k/.S.U_n²

Üç fazlı yüklerde e = P. L.k/.S.U_n²

şeklinde hesaplanacaktır.

Burada k katsayısı 16 mm² kesite kadar 1 alınacak, 16 mm² ve daha büyük kesitler için k =1+( X_h / R_h).tan  şeklinde hesaplanacaktır. k katsayısı Ek-C Tablo C1-C3 ’den yükün güç katsayısı, kesit, kablo ve döşeme tipine göre de seçilebilir.

Yukarıda üç fazlı yükler için verilen formül sadece dengeli hal için geçerlidir.