##Fakültə adı: Filologiya ##İxtisas: Azərbaycan dili və ədəbiyyatı ##Fənnin adı: Türk dillərinin müqayisəsi

5 - sərt, amansız deməkdir.

6 - Bozok və uçoklara ayrılmışdır.

A) 1, 2, 4

B) 3, 4, 5

C) 1, 3, 6

D) 1, 6

E) 3, 4

9. Qıpçaq dillərinə aid olanları seçin:

1 – Azərbaycan və türk dilləri bu qrupa aiddir.

2 - “Kodeks - kumanikus” qıpçaq abidəsidir.

3 - Osmanlı imperiyasını qıpçaqlar yaratmışdır.

4 - Qızıl Ordanın dövlət dili olmuşdur.

5 – Altay, hoqay dilləri bu qrupa aiddir.

A) 2, 3

B) 1, 2, 3

C) 3, 4, 5

D) 1, 5

E) 2, 4, 5

10. Qıpçaq qrupuna daxil olan dillər hansılardır.

1 - altay

2 - fars

3 - ərəb

4 - noqay

5 - ləzgi

6 - türk

7 - qaraqalpaq

8 - qaqauz

A) 1, 3, 5

B) 1, 4, 7

C) 2, 4, 5

D) 3, 7, 8

E) 1, 6, 7

11. Qıpçaq qrupuna daxil olan dilləri seç.

1 - Azərbaycan

2 - altay

3 - gürcü

4 - türk

5 - qaqauz

6 - noqay

7 - türkmən

8 - qaraqalpaq

A) 2, 6, 8

B) 1, 3, 5

C) 2, 4, 7

D) 1, 6, 7

E) 2, 3, 5

12. Hansı dillər qıpçaq qrupuna aiddir?

1 - qaraqalpaq

2 - türk

3 - türkmən

4 - qırğız

5 - Azərbaycan

6 - qazax

7 - yakut

8 - çuvaş

A) 1, 3, 5

B) 1, 4, 6

C) 2, 4, 8

D) 4, 6, 7

E) 3, 5, 8

13. Qıpçaqlara aid tarixi faktların ardıcıllığını müəyyən edin.

1 - Eramızdan əvvəlki dövrlərdə köçəri həyat

2 - Qıpçaq imperatorluğu qurulmuşdur.

3 - Müasir dövrdə qazax, qırğız, qaraqalpaq və s. dillərə ayrılır.

A) 1, 3, 2

B) 1, 3, 2

C) 3, 1, 2

D) 1, 2, 3

E) 2, 1, 3

14. Qazax dilinə aid olan faktların ardıcıllığını müəyyənləşdirin.

1 - XX əsrin 20 - ci illərinə qədər yarımköçəri həyat tərzi keçirmişlər.

2 - A. Kunanbayev bu dili inkişaf etdirənlərdəndir.

3 - Qazaxıstan Respublikası yaradılmışdır.

A) 1, 3, 2

B) 1, 2, 3

C) 3, 1, 2

D) 3, 2, 1

E) 2, 1, 3

15. Uyğunluğu müəyyən edin:

I. Qazax

II. Qaraqalpaq

III. Qırğız

1 – qara papaq, qarabörk deməkdir.

2 – Şərqi Anadoluda məskunlaşmışlar.

3 - A. Kunanbayev bu dildə yazmışdır.

4 - Türk dil qrumu yaranmışdır. .

5 – bayat, salur, əfşar kimi boylara ayrılmışdır.

6 – Osmanlı türkcəsinin bir qoludur

7 - 9 sait, 23 samit var

8 - daş oğuz mənasını verir.

A) I - 3, 8; II - 4, 5; III - 2

B) I - 3; II - 1; III - 8

C) I - 2; II - 4, 6; III - 5

D) I - 1, 6; II - 7, 8; III - 4

E) I - 5, 7; II - 6; III - 1, 3

16. Türk və qazax dillərinə aid olan uyğun faktları seçin:

I. Türk dili

II. Qazax dili

1 – “yaxşı” sözü, “jaksi” şəklində işlənir.

2 – Rumeli və Kastamonu dialektləri var.

3 - “ə” hərfi olmasa da, səs kimi mövcuddur.

4 - ц və щ samitləri işlənir.

5 - ədəbi dil kimi formalaşmamışdır.

A) I - 2, 3; II - 1, 4

B) I - 1, 3; II - 2, 4, 5

C) I - 1, 2, 3; II - 4, 5

D) I - 4, 5; II - 2

E) I - 3, 5; II - 4

17. Uyğunluğu müəyyən edin. Altay və türk dillərinin şivələrini müəyyənləşdirin.

I. Türk dili

II. Altay dili

1 - Telen

2 - Kastamonu

3 - monqol

4 - Şərqi Anadolu

5 - Teleut

6 - Dağıstan

7 - tatar

A) I - 7; II - 1, 3, 5

B) I - 2, 3; II - 6, 7

C) I - 3, 6, 7; II - 4, 5

D) I - 2, 4; II - 1, 5

E) I - 2, 4; II - 1, 3

18. Uyğunluğu müəyyən edin.

I. Olıyas Süleymanov

II. A.Kunanbayev

III. T.Fikrət

1 - Türk

2 - Qaqauz

3 - Azərbaycan

4 - Özbək

5 - Qıpçaq

6 - Qırğız

7 - Oğuz

8 - Qazax

A) I - 8; II - 7; III - 1

B) I - 2; II - 4; III - 7

C) I - 3; II - 2; III - 6

D) I - 5; II - 3; III - 4

E) I - 6; II - 8; III - 1

19. Uyğunluğu müəyyən edin.

I. Oğuzlar

II. Qıpçaqlar

1 – M.Kaşğarlı türk şivələri haqqında məlumat vermişdir.

2 - M. Füzuli bayat boyundandır.

3 - “Kodens - kumanikus” abidəsi yaranmışdır.

4 - Qızıl Ordanın dövlət dili olmuşdur.

5 – Bu tayfalar türk dillərinin formalaşmasında iştirak etməmişlər.

6 - Hazırda İranda yaşayırlar.

A) I - 1, 2; II - 3, 4

B) I - 1, 4; II - 5, 6

C) I - 2, 4; II - 6

D) I - 2, 6; II - 3

E) I - 5, 6; II - 1, 3

20. Uyğunluğu müəyyən edin:

I. Oğuz qrupu

II. Uyğur - oğuz qrupu

III. Bulqar qrupu

1 - başqırd

2 - tuva

3 - qaqauz

4 - çuvaş

5 - yakut

6 - türkmən

7 – qaraçay-balxar

8 - xakas

A) I - 2, 5; II - 3, 4; III - 1, 8

B) I - 4, 5; II - 2, 6; III - 1, 3

C) I - 3, 6; II - 2, 8; III - 1, 7

D) I - 1, 7; II - 3, 6; III - 4, 5

E) I - 1, 8; II - 4, 7; III - 3, 6

##num= 9// level= 1// sumtest=21 // name= Bulqar qrupu türk dilləri //

1. A. M. Şerbak uzun saitlərin hansı dillərdə qaldığını söyləyir?

A) türkmən və özbək

B) özbək və uyğur

C) türkmən və yakut

D) yakut və bulqar

E) karluq və qıpçaq

2. İlk çağlarında türk dillərində 3 sait olduğu fikrini irəli sürən türkoloq kimdir?

A) İ. Qruntsell

B) G. Bonfey

C) A. M. Şerbak

D) S. Y. Malov

E) F. Bopp

3. Bu dildə hal kateqoriyası “durum”, adlıq hal “yalın” adlanır?

A) Azərbaycan

B) türk

C) rus

D) latın

E) türkmən

4. Bu dildə iyirmilik say sistemindən istifadə edilir:

A) şor

B) xakas

C) qaraçay - balkar

D) çuvaş

E) yakut.

5. Özlərini alanlar adlandıran türkdilli xalq hansıdır?

A) kumuk

B) qaraçay - balkar

C) tatar

D) başqırd

E) qazax

6. Kazan tatar dili haqqında səhv fikri göstərin:

A) Bulqar qrupu türk dillərindən biridir.

B) XV - XVI əsrlərdən xalq danışıq dili kimi formalaşmışdır.

C) Qazaxıstanın dövlət dilidir.

D) Böyük Oktyabr Sosialist inqilabından sonra milli dil şəklinə düşmüşdür.

E) 1927 - ci ildən latın, 1939 - cu ildən kiril əlifbasından istifadə edilir

7. Bulqar qrupuna aid olan dilləri seçin.

1 – Azərbaycan

2 – Kazan-tatar

3 - çuvaş

4 – qaraçay-balkar

5 - türkmən

6 - karaim

7 - yakut

8 - qaqauz

A) 5, 6, 8

B) 1, 3, 8

C) 1, 5, 6

D) 3, 7, 8

E) 2, 4, 6

8. Hansılar türk dillərinin bulqar qrupuna aiddir?

1 - rus

2 - kumuk

3 - tat

4 - başqırd

5 - türk

6 - kazan - tatar

7 - türkmən

8 - avar

A) 4, 6, 8

B) 1, 2, 3

C) 5, 6, 7

D) 2, 4, 6

E) 1, 5, 8

9. Bulqar dillərinə aid xüsusiyyətləri seçin:

1 - bozok və üçoklara ayrılmışlar

2 - “çay sahilindən, sulu yerdən olan adam” deməkdir.

3 - Monqolustanın dövlət dilidir

4 - başqırd, qaraçay - balkar, qumuq və s. dillər bu qrupa daxildir.

5 - Bulqarlar Türkiyə ərazisində yaşayır

A) 1, 3, 5

B) 2, 4

C) 1, 4

D) 3, 4, 5

E) 2, 3, 5

10. Karaim dilinin dialektlərini seçin.

1 - Qalits

2 - Anadolu

3 - trakay

4 - Kastamonu

5 - Krım

6 - Qaradəniz

A) 1, 2, 4

B) 1, 3, 5

C) 3, 4

D) 2, 5

E) 1, 2, 3

11. Başqırdlara aid faktların ardıcıllığını müəyyən edin:

1 – Başqırd ədəbi dili formalaşmağa başlamışdır.

2 – Latın əlifabsından istifadə etməyə başlamışlar.

3 – Rus əlifbasından istifadə etməyə başlamışlar.

A) 1, 2, 3

B) 1, 3, 2

C) 2, 1, 3

D) 3, 2, 1

E) 3, 1, 2

12. Kazan - tatar dilinə aid faktların ardıcıllığını müəyyən edin.

1 – Xalq danışıq dili kimi formalaşmışdır.

2 – Latın əlifbasından istifadə etmişlər.

3 – Rus qrafikası əsasında yeni əlifba yaratmışlar.

A) 3, 2, 1

B) 1, 3, 2

C) 2, 1, 3

D) 1, 2, 3

E) 3, 1, 2

13. Bulqarlar haqqında faktların ardıcıllığını müəyyən edin:

1 – Hun imperiyasına daxil olmuşlar.

2 - Böyük Bulqariya dövlətini yaratmışlar.

3 – Kazan-tatar, Qaraçay-balkar, başqırd və s. dillərə ayrılmışlar.

A) 3, 2, 1

B) 1, 3, 2

C) 2, 1, 3

D) 1, 2, 3

E) 3, 1, 2

14. Uyğunluğu müəyyən edin.

I. başqırd

II. kumuk

III. tatar

1 – varlı, qüdrətli ölkə deməkdir.

2 - “meşə qəbilələri” kimi də izah olunur.

3 - “çöllük xalq, qumluqda yaşayanlar” deməkdir.

4 - “yad, kənar adam” mənasında da izah olunur.

5 - “ok” qəbilə adı ilə bağlıdır.

A) I - 3; II - 1; III - 5

B) I - 5; II - 1; III - 4

C) I - 2; II - 3; III - 4

D) I - 4; II - 1; III - 2

E) I - 5; II - 4; III - 3

15. Uyğunluğu müəyyən edin.

I. Bulqar

II. Oğuz

III. Qıpçaq

1 - “çay sahilindən olan adam” deməkdir.

2 - “sərt, amansız, bədbəxt” deməkdir.

3 - “ok” qəbilə adı, “uz” cəmlik deməkdir.

4 - “yaşlı nəsil” deməkdir.

5 - “varlı, dövlətli” deməkdir.

A) I - 3; II - 5; III - 1

B) I - 1; II - 3; III - 2

C) I - 4; II - 3; III - 1

D) I - 5; II - 4; III - 2

E) I - 2; II - 1; III - 4

16. Uyğunluğu müəyyən edin.

I - İyirmilik say sistemindən istifadə olunur

II - Yazısı olmayan dildir.

III - “ə” saiti işlənir.

1 - qaraçay - balkar dili

2 - karaim dili

3 – çuvaş dili

4 - Azərbaycan dili

5 - türkmən dili

A) I – 3, 4; II - 1; III - 2

B) I - 3; II - 5; III - 1

C) I - 2; II - 4; III - 3

D) I - 5; II - 3; III – 1, 4

E) I - 1; II - 2; III – 4, 5

17. Uyğunluğu müəyyən edin. Dillərin türk dil ailəsinin hansı qrupuna aid olduğunu müəyyən edin.

I - oğuz qrupu

II - qıpçaq qrupu

III - Bulqar qrupu

1 - qazax

2 - qırğız

3 - türkmən

4 - qaqauz

5 - kumuk

6 - karaim

A) I - 2; II - 3, 4, 5; III - 1, 6

B) I - 3, 4; II - 1, 2; III - 5, 6

C) I - 5, 6; II - 1, 3; III - 2, 4

D) I - 4, 6; II - 2, 5; III - 1, 3

E) I - 1, 3; II - 2, 5, 6; III - 4

18. Uyğunluğu müəyyən edin:

I. karaim

II. kumuk

III. qaraçay - balkar

1 – Qədim forması Kartesey, karasey sözləri ilə izah olunur.

2 – Yəhudi dilinin karay təriqətinə sitayiş edirlər.

3 – Əsasən Çeçen - İnquş və Şimali Osetiyada yaşayırlar.

A) I - 3; II - 2; III - 1

B) I - 1; II - 2; III - 3

C) I - 2; II - 3; III - 1

D) I - 1; II - 3; III - 2

E) I - 2; II - 1; III - 3

19. Uyğunluğu müəyyən edin:

I. komi, mari, udmurt, mordov dillərindən külli miqdarda söz almışdır.

II. monqol, tunqus - mancur dillərindən çoxlu sözlər almışdır.

1 - rus

2 - çuvaş

3 - yunan

4 - latın

5 - ərəb

6 - yakut

7 - yəhudi

8 - alman

A) I - 3, 4; II - 1

B) I - 2; II - 6

C) I - 5, 6; II - 7, 8

D) I - 3; II - 7

E) I - 4; II - 6

20. Türk dillərində uzun saitin mövcud olması ilə bağlı hansı fikir düzgün verilməyib?

A) İkinci uzanma da türk dillərində müşahidə olunur.

B) A. M. Şerbak belə hesab edir ki, uzun saitlər türkmən və yakut dillərində qalmışdır.

C) Türk dilləri içərisində ilkin uzanma qaqauz, türkmən, qırğız, altay, tuva, yakut dillərində müşahidə olunur.

D) Nə qədim, nə də müasir türk dillərində ilkin uzanma olmamışdır.

E) İkinci uzanma söz daxilində saitdən sonrakı samitin düşməsi nəticəsində yaranır

21. Dodaq ahəngi hansı dillərdə daha qüvvətlidir?

A) türkmən, qıpçaq və bulqar dillərində

B) qırğız, yakut və türkmən dillərində

C) qırğız, qaqauz və qıpçaq dillərində

D) türkmən, özbək və yakut dillərində

E) qırğız, yakut və altay dillərində