##Fakültə adı: Filologiya ##İxtisas: Azərbaycan dili və ədəbiyyatı ##Fənnin adı: Türk dillərinin müqayisəsi

B) A. N. Samoyloviç və İ. Ramsted

C) R. Rask, V. Şott və M. A. Kastren

D) N. A. Baskakov və V. Kotviç

E) P. Şmitd və L. Şternberq

10. Mancur dillərinə aid olanları seçin:

1 - daqur

2 - Oroç

3 - monqol

4 - ulç

5 - ləzgi

6 - udey

7 - eston

8 - nanay

9 - türk

10 - fin

A) 4, 5, 6

B) 2, 3, 9

C) 2, 4, 6, 8

D) 1, 7, 8, 10

E) 2, 4, 5, 8

11. Fin dillər qrupuna aid olanları seşin

1 - gürcü

2 - yunan

3 - fin

4 - kürd

5 - avar

6 - talış

7 - eston

8 - koreya

9 - karel

10 - udmurt

A) 4, 5, 6, 7

B) 1, 2, 3, 9

C) 3, 7, 9, 10

D) 2, 4, 8, 10

E) 1, 3, 5, 6

12. Ural - Altay dillərini Ural qolunu təşkil edən qrupları seç:

1 - qazax

2 - fin - uqor

3 - ərəb

4 - türk

5 - samcdi

6 - rus

A) 1, 2, 3

B) 2, 5

C) 2, 6

D) 4, 5, 6

E) 1, 5

13. Ural - Altay dillərinin Altay qolunu təşkil edən qrupları seçin:

1 - tat

2 - monqol

3 - ərəb

4 - tunqus - mancur

5 - ərəb

6 - türk

7 - latın

8 - yəhudi

A) 3, 4, 7

B) 1, 2, 8

C) 2, 4, 6

D) 1, 5, 6

E) 3, 5, 8

14. Monqol qrupuna daxil olan dilləri seçin

1 - fars

2 - monqor

3 - türk

4 - oyrot

5 - türkmən

6 - buryat

7 - holland

8 - kalmik

A) 2, 5, 7, 8

B) 1, 2, 3, 4

C) 2, 4, 6, 8

D) 1, 2, 5, 6

E) 3, 5, 7, 8

15. Ural - Altay dillərinə aid məlumatlarin ardicıllığını müəyyən edin:

1 - M. Kaşğarlı ”Divani - lüğət - it türk” əsərində türk dillərini təsvir etmişdir.

2 - Türk dillərinin Qərbi və Şərqi hun qolları formalaşmışdır.

3 - Türk dillərini təsnifinə maraq artmışdır.

4 - I Beynəlxalq Türkoloji Qurultay keçirilmişdir

A) 3, 1, 2, 4

B) 1, 2, 3, 4

C) 2, 1, 3, 4

D) 2, 3, 4, 1

E) 1, 2, 4, 3

16. Ural - Altay dilləri tədqiqatı ilə bağlı məlumatların ardıcıllığını müəyyənləşdirin.

1 - Orxon - Yenisey abidələri aşkar edilmişdir.

2 - I Türkoloji qurultay keçirilmişdir

3 - Qəbir daşları mədəniyyəti yaranmışdır

4 - M. Kaşğarlı türk dillərini tədqiq etmişdir.

A) 3, 4, 1, 2

B) 1, 2, 3, 4

C) 1, 3, 2, 4

D) 2, 4, 3, 1

E) 3, 2, 4, 1

17. Dil qruplarına daxil olan dillərin uyğunluğunu müəyyən edin:

I Uqor

II Türk

III Monqol

1 – qazax, qırğız

2 – macar, xantı, mansı

3 - oyrot, monqor, buryat

4 - selkup

5 - Azərbaycan, türk

6 - xalxa - monqol

A) I - 1, 3; II - 2, 4; III - 5, 6

B) I - 2; II - 1, 5; III - 3, 6

C) I - 1; II - 3, 6; III - 4

D) I - 2, 5; II - 3; III - 4, 6

E) I - 3, 4; II - 1, 2; III - 5, 6

18. Dil qruplarına uyğun gələnləri seçin:

I Türk dilləri

II Fin - uqor dilləri

1 - fin

2 - uyğur

3 - eston

4 - yakut

5 - Azərbaycan

6 - Karel

7 – Türkmən

8 - udmurt

9 - çuvaş

10 - saam

A) I- 2, 5, 6, 8, 10; II - 1, 3, 4, 7, 9

B) I - 1, 3, 4, 8, 9; II - 2, 5, 6, 7, 10

C) I - 3, 6, 7, 9, 10; II - 1, 2, 4, 5, 8

D) I - 2, 4, 5, 7, 9; II - 1, 3, 6, 8, 10

E) I - 4, 5, 6, 7, 10; II - 1, 2, 3, 8, 5

19. Uyğunluğu müəyyən edin:

I yazılı olmayan dillər

II Türk dillərinin oğuz qrupuna daxil olan dillər

III Samodi dilləri

1 - Koreya və yapon dilləri

2 - Azərbaycan, Türk, türkmən

3 - monqol, ərəb, yəhudi

4 - nenes, enes, nqanasan, selkup

5 - rus, ingilis, alman

6 - vods, pens, livs, kol - saam

7 - Hind - avropa dilləri

A) I - 6; II - 2; III - 4

B) I - 1; II - 4; III - 7

C) I - 2; II - 5; III - 6

D) I - 3 ; II - 6; III - 4

E) I - 4; II - 5; III - 1

20. Uyğunluğu müəyyən edin:

I. Türk dilləri

II. Samodi dilləri

1 - qazax

2 - rus

3 - nenes

4 - fars

5 - enes

6 - ərəb

7 - nqanasan

8 - qırğız

A) I - 1, 8; II - 3, 5, 7

B) I - 2, 6; II - 3, 4

C) I - 2; II - 5, 6, 8

D) I - 4, 5; II - 1, 7

E) I - 6, 7; II - 2, 8

##num= 4// level= 1// sumtest=20 // name= Müasir türk dillərinin keçdiyi inkişaf dövrləri //

1. Qədim türk dövrünün mərhələləri hansı cərgədə düzgün göstərilmişdir?

A) göytürk mərhələsi, səlcuq mərhələsi, xəzər mərhələsi

B) altay mərhələsi, uyğur mərhələsi, qırğız mərhələsi

C) hun mərhələsi, uyğur mərhələsi, bulqar mərhələsi, oğuz mərhələsi

D) göytürk mərhələsi, uyğur mərhələsi, qırğız mərhələsi, bulqar mərhələsi, xəzər mərhələsi

E) uyğur mərhələsi, qırğız mərhələsi, qıpçaq mərhələsi

2. Turuxa və tukuyə sözləri hansı mənbələrdə işlənmiş və hansı sözü bildirmişdir?

A) Fars mənbələrində türkmən sözünü

B) Yunan mənbələrində ərəb sözünü

C) Ərəb mənbələrində oğuz sözünü

D) Heredotda və Hind mənbələrində oğuz sözünü

E) Hind və çin mənbələrində türk sözünü

3. Aşağıda verilmiş əsərlərdən ikisinin məzmunu oxşardır:

A) “Aşina”, “Şu”.

B) “Kutadqu-bilik”, “Oğuznamə”.

C) “Şəcərei - tərakimə”, “Divani - lüğət - it türk”.

D) “Oğuznamə”, “Şəcərei - tərakimə”.

E) “Kitabi - Dədə Qorqud”, “Şəcərei - tərakimə”.

4. “26 hərfdən ibarət bu iki sətirlik yazı lal - kar olan əski çağı dilə gətirmişdir”. Söhbət hansı yazıdan gedir?

A) Altun geyimli adam məzarından tapılan b. e. ə. V yüzilliyə aid hesab edilən gümüş tabaq üzərindəki yazıdan.

B) Tonyukuk abidəsindəkibəngüdaşların üzərindəki yazıdan.

C) Qədim qəbir daşları mədəniyyətinə aid abidələrin üzərindəki yazıdan.

D) Kan çayı sahilində tapılmış daş üzərindəki yazıdan.

E) Türk xaqanının ölümü ilə bağlı kədəri əks etdirən Yenisey abidəsindən.

5. Hun türklərinin “Töləs” qolundan olub, “müttəfiq, uyuşan” mənasını verən türk tayfası hansıdır?

A) Az tayfası

B) Səlcuq tayfası

C) Uyğur tayfası

D) Qıpçaq tayfası

E) Tunqus tayfası

6. Aşağıda verilmiş fikirlərdən biri yanlışdır:

A) 745 - ci ildə Göytürk hakimiyyəti sona yetmişdir.

B) Uyğurlar Orxon əlifbasını buraxıb soqdi əlifbasına keçmişdi.

C) Soqdi yazısı sağdan sola yazılır və 18 hərfdən ibarətdir.

D) Uyğurlar mani dininə sitayiş etmişlər.

E) Ərəblərə və avropalılara kağız hazırlamağı qırğız türkləri öyrətdi.

7. Qədim türk dövrünün mərhələlərini müəyyən edin.

1 - Səlcuq

2 - Göytürk

3 - Osmanlı

4 - altay

5 - uyğur

6 - qırqız

7 - bulqar

8 - hun

9 - xəzər

A) 3, 4, 5, 6, 7

B) 1, 2, 3, 5

C) 2, 3, 7, 8, 9

D) 2, 5, 6, 7, 9

E) 5, 6, 7, 8, 9

8. Türk sözünün mənaları hansılardır?

1 – gülümsər

2 - güclü

3 - varlı

4 - şən

5 - törəmək

6 - bilikli

7 - qüvvətli

8 - intizamlı

A) 2, 5, 7, 8

B) 1, 2, 3

C) 2, 4, 6, 7

D) 1, 3, 7, 8

E) 5, 6, 7, 8

9. Ən qədim türk dövrünün mərhələlərini seçin:

1 - yenisey

2 - Altay

3 - qırğız

4 - ural

5 - Hun

6 - troqlodit

A) 2, 4, 6

B) 1, 2, 6

C) 2, 5

D) 3, 4

E) 1, 3, 5

10. Türk sözünün ən qədim mənbələrdə işlənmə formalarını müəyyən edin:

1 - Tat

2 - Tarkita

3 - Tatar

4 - Turuxa

5 - Tukuyə

6 - Türkiyə

A) 2, 4, 5

B) 1, 2, 3

C) 2, 3, 4, 6

D) 1, 3, 6

E) 2, 5, 6

11. Hun dövrünə aid tarixi faktları ardıcıllıqla düzün:

1 - Mete xan tunqhulara qalib gəlmişdir

2 - Teoman xan imperiyaya başçılıq etmişdir

3 - Pununun hakimiyyəti dövründə quraqlıq və epidemiya başladı.

4 - Hunların bir qismi şimala, bir qismi qərbə axın etdilər

A) 3, 4, 1, 2

B) 1, 2, 3, 4

C) 2, 3, 1, 4

D) 2, 1, 3, 4

E) 4, 3, 2, 1

12. Tarixi abidələrin tədqiqinə aid faktları ardıcıl düzün.

1 - F. İ. Stralenberqin Orxan - Yenisey abidələrini aşkar etməsi

2 - A. P. Okladnikov ekspedisiyasının Uralinka şayı yaxınlığında tədqiqara başlaması

3 - V. Tomsenin Orxan - Yenisey yazılarını oxuması

4 - “Altun geymli adam” məzarının tapılması

A) 4, 3, 1, 2

B) 1, 2, 3, 4

C) 2, 3, 1, 4

D) 3, 2, 1, 4

E) 1, 3, 2, 4

13. Türk xalqının tarixində mövcud olan imperatorluqların ardıcıllığını müəyyən edin:

1 - Osmanlı imperatorluğu

2 - Böyük Səlcuq imperatorluğu

3 - Göytürk imperatorluğu

4 - Hun imperatorluğu

A) 4, 3, 2, 1

B) 1, 2, 3, 4

C) 2, 1, 4, 3

D) 1, 2, 4, 3

E) 3, 4, 2, 1

14. Türk xalqlarının tarixində mövcud olan dövlətlərin ardıcıllığını müəyyən edin:

1 - Ağqoyunlu dövləti

2 - Qaraxanlı dövləti

3 - Qaraqoyunlu dövləti

4 - Teymurlular dövləti

A) 4, 3, 2, 1

B) 1, 2, 4, 3

C) 1, 2, 3, 4

D) 2, 1, 3, 4

E) 3, 2, 1, 4

15. Uyğunluğu müəyyən edin:

I “Manas” dastanı

II “Köç” və “Törəyiş” dastanları

III Orxon - Yenisey abidələri

1 - Uyğur mərhələsi

2 - Göytürk mərhələsi

3 - Qırğız mərhələsi

4 - Bulqar mərhələsi

5 - Xəzər mərhələsi

6 - Altay mərhələsi

7 - Hun mərhələsi

A) I - 7; II - 2; III - 5

B) I - 6; II - 3; III - 7

C) I - 5; II - 1; III - 4

D) I - 4; II - 3; III - 1

E) I - 3; II - 1; III - 2

16. Uyğunluğu müəyyən edin:

I - Aşina

II - troqloditlər

III - uyğur

IV - Bulqar

1 - varlı

2 - Altaydakı daş ustalar

3 - dostlaşmaq

4 - uyuşan, muttəfiq

5 - törəmək, yürümək

6 - bulqamaq, qarışmaq

7 - nəcibcanavar

8 - güclü, qüvvətli

A) I - 1; II - 3; III - 7; IV - 6

B) I - 6; II - 3; III - 5; IV - 8

C) I - 8; II - 1; III - 4; IV - 2

D) I - 5; II - 4; III - 3; IV - 8

E) I - 7; II - 2; III - 4; IV - 6

17. Uyğunluğu müəyyən edin:

I - Orxon abidələri

II - Yenisey abidələri

1 - Monqolustanın quzeyində tapılmışdır

2 - Rusiyanın Tuva, Xakasiya, Krasnayarsk ərazisində tapılmışdır

3 - Çində tapılmışdır

4 - kədər məzmunlu epitafiya nümunəsidir

5 - tarixi qəhrəmanlıq poemasıdır

6 - məhəbbət mövzusundadır

7 - Hun dövrünün abidələridir

A) I - 2; II - 3, 5

B) I - 1, 3, 5; II - 4, 7

C) I - 3, 4, 6; II - 1, 2, 5

D) I - 1, 5; II - 2, 4

E) I - 4, 7; II - 1, 3, 6

18. Uyğunluğu müəyyən edin:

I - Uyğurlar

II - Bulqarlar

1 - Bulqarlar qarışmaq mənasındadır

2 - Hunların “Töləs” qolundadır

3 - Bir hissəsi hazirda Volqa çayı ətrafında tatar adı ilə tanınır

4 - bəyi Erkin adlanirdı

5 - XVI əsr türk xaqanlığıdır

6 - müttəfiq, uyuşan deməkdir

7 - Uyğurlar Hun imperiyasından əvvəl dövlət yaratmışlar

A) I - 1, 5, 7; II - 3, 6

B) I - 1, 2, 3; II - 4, 5, 7

C) I - 3, 4, 7; II - 1, 2

D) I - 2, 4, 6; II - 1, 3

E) I - 6, 7; II - 1, 4, 5

19. Uyğunluğu müəyyən edin:

I “Oğuznamə”

II “Şəcərei - tərakimə”

1 - Əbulqazi Bahadur xan tərəfindən yazılmışdır

2 - Y. Balasaqunlu tərəfindən yaradılmışdır

3 - Rəşidəddin tərəfindən yaradılmışdır

4 - ”Türkmənlərin soy kitabı” deməkdir

5 - M. Kaşğarlı tərəfindən yazılmışdır

6 - Ahəng qanunu haqqinda ilk dəfə burada

8 - Oğuzlar bozuq və uçuqlara ayrılmışdır.

A) I - 3, 7; II - 1, 4

B) I - 1, 7; II - 2, 4

C) I - 2, 6; II - 3, 5

D) I - 4, 6; II - 1, 3

E) I - 2, 5; II - 3, 7

20. Tədqiqatçıların gördüyü işlərin uyğunluğunu müəyyən edin:

I. F.Zeynalov

II. F. İ. Stralenberq

III. R. Rask

IV. O. Suleymenov

V. Z. Goyalp

1 - “Qutadqu-bilik” əsərinin müəllifidir.

2 - “Türkçülüyün əsasları” əsərində Turançılıq ideyasını geniş şərh etmişdir.

3 - Skif dillər cərəyanını irəli sürmüşdür.

4 – Sovet dövründə türk dillərini təsnif etnişdir.

5 - “Avropa və Asiyanın şimal - şərq hissəsi” əsərinin müəllifidir.

6 - Altay cərəyanını irəli sürmüşdür.

7 - İlk dəfə türk dillərində ahəng qanunu haqqında məlumat vermişdir.

8 - Türk dillərinin monqol dilləri adlandırılmasını təklif etmişdir.

9 – “Az-ya” əsərinin müəllifidir.

A) I - 1; II - 5; III - 6; IV - 2; V - 7

B) I - 4; II - 5; III - 3; IV - 9; V - 2

C) I - 9; II - 5; III - 4; IV - 3; V - 1

D) I - 2; II - 3; III - 4; IV - 5; V - 6

E) I - 3; II - 4; III - 1; IV - 2; V - 8