Falsafa asoslari


II. Argumentlarni rad etish


səhifə130/221
tarix18.11.2023
ölçüsü
#132776
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   221
Falsafa asoslari

II. Argumentlarni rad etish.
Tezisni isbotlash uchun opponent tomonidan keltirilgan ar- 
gumentlar tanqid qilinib, ularning xatoligi yoki tezisni isbotlash 
uchun yetarli emasligi aniqlanadi. Argumentlarning xatoligi te­
zisning ham xato ekanligini isbotlamaydi, bunda tezis chin 
bolishi ham mumkin. Argumentlarni rad etish orqali tezisning 
isbotlanmaganligi asoslab beriladi.
III. Isbotlash usulini tanqid qilish orqali rad etish.
Rad etishning bu usulida isbotlashda yo‘1 qo‘yilgan xatolar 
aniqlanadi. Bunda rad etilayotgan tezisning chinligi uni asoslash 
uchun keltirilgan argumentlardan bevosita kelib chiqmasligi asos­
lab beriladi. Isbotlash usulida yol qo‘yilgan xato aniqlanganda 
tezis rad etilmaydi, uni qayta isbotlash talab qilinadi.
Rad etishning yuqorida ko‘rsatilgan usullari ko‘pincha birga- 
likda, bir-birini toldirgan holda qollanadi.
Isbotlash va rad etish qoidalari, ular buzilganda
kelib chiquvchi xatolar
Tezisga aloqador qoidalar:
1. Tezis mantiqan aniq va ravshan bolishi kerak. Bu qoida bu- 
zilsa, isbotlash yoki rad etish o‘zining aniq predmetiga ega bolmay 
qoladi, uni amalga oshirishga urinish behuda ish hisoblanadi.
2. Tezis isbotlash yoki rad etish davomida boshidan oxirigacha 
o‘zgarmasligi kerak. Bu qoida buzilsa, «tezisni almashtirish» de­
gan xato kelib chiqadi.
Argumentlarga nisbatan qoidalar:
1. Tezisni asoslash uchun keltirilgan argumentlar chin hukm- 
lar bolishi va bir-biriga zid bolmasligi lozim.
2. Argumentlar tezisni asoslash uchun yetarli bolishi kerak.
3. Argumentlar tezisdan mustaqil holda chinligi isbotlangan 
hukmlar bolishi lozim.
Isbotlash usulining qoidasi:
1. 
Tezis argumentlardan mantiqiy tarzda kelib chiqadigan xu­
losa bolishi lozim. Buning uchun isbotlash yoki rad etishda xu­
losa chiqarish qoidalariga rioya qilish zarur.
Isbotlash va rad etish qoidalarining buzilishi mantiqiy xato­
larga olib keladi va ular uch turga bolinadi:
250



Yüklə

Dostları ilə paylaş:
1   ...   126   127   128   129   130   131   132   133   ...   221




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin