Falsafa asoslari

II. Argument (asos)larga taaliuqli xatolar:
1. 
Asoslarning xatoligi. Tezis isbotlanganda yoki rad etilganda 
xato argumentlarga chin ueb asoslanish natijasida ataylab yoki 
bilmasdan mantiqiy xatoga yo‘1 qo‘yiladi. Mi salan, qadimgi grek 
faylasufi Fales o‘z ta’limotini hamma narsa suvdan paydo bolgan, 
degan fikrga asoslanib yaratgan.
251

---

2. Asoslarni avvaldan taxminlash shaklidagi xato. Tezis is- 
botlanmagan argumentlarga asoslansa, bunday argumentlar te­
zisning chinligini isbotlamaydi, balki tezisning chinligi taxmin- 
lanadi, xolos.
3. «Aylanma isbot etish» deb nomlanuvchi xato. Tezisning chin­
ligi argumentlar orqali, argumentlarning chinligi tezis orqali isbot- 
lansa mantiqiy xatoga yo‘l qo‘yiladi. Masalan, «So‘zning qudrati 
fikr bilan olchanadi», degan tezisni «Fikrning qudrati so‘z bilan 
olchanadi», deb isbotlasak, yuqorida aytilgan xatoga yo‘l qo‘yiladi.
III. Isbotlash usuli (demonstratsiya) bilan bog‘liq xatolar.
1. «Yolg‘on (soxta) isbotlash». Agar tezis uni isbotlash uchun 
keltirilgan argumentlardan bevosita kelib chiqmasa, mantiqiy xa­
toga yo‘l qo‘yiladi. Bunda tezisga aloqador bolmagan argument­
larga asoslaniladi. Masalan, «А shaxs yomon odam», degan tezis 
«Tunda yomon odamlargina ko'chada yuradi», «А shaxs ko‘chada 
tunda yuribdi» degan argumentlar bilan asoslansa, fikr yuzaki 
(soxta) isbotlangan boladi.
2. Shartlangan fikrdan shartlanmagan fikrga o‘tish. Muayyan 
vaqt, munosabat doirasida chin bolgan (shartlangan) fikrni, do- 
imiy, o‘zgarmas chin fikr deb qabul qilish natijasida mantiqiy 
xatoga yol q©‘yiladi.
3. Xulosa chiqarish qoidalarining buzilishi bilan bogliq 
bolgan xatolar.
2, 
Argumentlashning strategiyasi va taktikasi. Fikrni asoslash-
da uchraydigan xatolar.