Falsafa asoslari


səhifə115/221
tarix18.11.2023
ölçüsü
#132776
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   221
Falsafa asoslari

chin
chin
chin
chin
yolg‘on
yolg'on
yolg‘on
chin
yolg‘on
yolg‘on
yolg‘on
chin
Murakkab mulohazalarning chin bolish shartlarini bilish, 
fikrlarning chin yoki xatoligini aniqlash bilan birga, bu mulo­
hazalar asosida to‘g‘ri xulosa chiqarishga hamda xulosa chiqa- 
rishda yo‘1 qo'yilgan xatolarni aniqlashga imkon beradi.
1 Look: Restall G. Logic. An introduction. Published in the Taylor &
Francis e-Library, 2006. p. 18.
230


Mulohazalarning inkor qilinishi. 
Mulohazalarni inkor qilish 
muhim mantiqiy amallardan bolib, u orqali yangi mulohazalar 
(inkor mulohazadan tasdiq mulohaza va tasdiq mulohazadan in- 
kor mulohaza) hosil qilinadi.
Ikki mulohaza bir-biriga zid bolib, ulardan biri albatta chin, 
boshqasi yolg‘on bolsa, bu mulohazalar bir-birini inkor qiluvchi 
mulohazalar boladi. Inkor qilinayotgan mulohaza chin bolsa, in­
kor qilayotgan mulohaza yolg‘on boladi. Inkor qilinayotgan mu­
lohaza (p) yolg£on bolsa, inkor qilayotgan mulohaza (p) yolg‘on 
bolsa, inkor qilayotgan mulohaza (1 p) chin boladi1 0 ~ inkor 
belgisi).
Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi: tuzilisbi, turlari
va umumiy qoidalari.
Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi. Mantiqiy er-
gashish tushunchasi. 
Voqelikni bilish jarayonida inson yangi bi- 
limlarga ega boladi. Bu bilimlar abstrakt tafakkur yordamida, 
mavjud bilimlarga asoslangan holda vujudga keladi. Bunday bi- 
limlarni hosil qilish mantiq ilmida xulosa chiqarish, deb ataladi.
Xulosa chiqarish 
— bir va undan ortiq chin mulohazalardan 
ma’lum qoidalar yordamida yangi bilimlarni keltirib chiqaruv- 
chi tafakkur shaklidir. Xulosa chiqarish asoslar, xulosa va asos- 
lardan xulosaga o‘tish jarayonidan tashkil topadi. To‘g‘ri xulosa 
chiqarish uchun, avvalambor, asoslar chin mulohazalardan iborat 
bolishi, o‘zaro mantiqan boglanishi kerak. Masalan, «Ibn Sino 
«Donishnoma» asarini yozgan» va «Pifagor matematik bolgan» 
degan ikki chin mulohazadan xulosa chiqarib bolmaydi. Chunki 
bu mulohazalar o‘rtasida mantiqiy aloqadorlik yo‘q.
Xulosa asoslari va xulosa ham o'zaro mantiqan boglangan 
bolishi shart. Bunday aloqadorlikning zarurligi xulosa chiqa­
rish qoidalarida qayd qilingan boladi. Bu qoidalar buzilsa, 
to‘g‘ri xulosa kelib chiqmaydi. Masalan, «Do‘stlarim sport bilan 
shug‘ullanadilar» degan mulohazadan «Do‘stlarim sport masteri» 
deb, xulosa chiqarib bolmaydi.

Yüklə

Dostları ilə paylaş:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   221




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin