Metallar va qotishmalar, ularning ichki tuzilishlari.
Metall deb xarakterli xususiyatga, yaltiroqlik, plastik, elektir, issiqlik o`tkazadigan va shaffof bo`lmagan jismga aytiladi.
Texnikada metal deb hamma metall materiallari tushinilib, ularni 2 guruxga bo`lish mumkin:
Oddiy yoki sodda metallar (nisbatan boshqa ximiyaviy elementlardan toza bo`lgan )
Murakkab matallar yoki qotishmalar (bir nechta oddiy metallarni birikmasi)
Mendeleyev D.I. davriy sistemasiga ko`ra hozirda 110 ximiyaviy element bo`lib, shulardan 3 4 qismi metallardir. Qolgan qismi metalmaslardir. Metallarni shunday ko`p bo`lishiga qaramasdan sanoatda juda oz soni ishlatiladi .
Asosiy sanoat ahamiyatiga ega bo`lgan metall bu temir (Fe) bo`lib, uning uglerod (S) bilan birikmasi qora metallarni tashkil etadi.
Dunyo sanoatida ishlatiladigan metallarning 93% ni qora metallar tashkil etadi.
Qolgan metallar va ularni qotishmalari rangli metallar gruppasiga kiradi. Rangli metallardan sanoat ahamiyatiga ega bo`lgan Mis-Si, Alyuminiy –Al, Magniy –Mg, qo`rg`oshin-Rv, rux-Zn, qalay va boshqalar bo`lib, texnik ahamiyatga egadir.
Rangli metallar qimmat bo`lgani uchun sanoatda iloji boricha ularni o`rnini bosa oladigan qora metallardan ishlatishga harakat qilinadi.
Yuqorida ko`rsatilgan rangli metallardan tashqari sanoatda xrom Cr, nikel Ni, marganets Mn, molibden Mo, kabolot So, titan Ti ham ishlatiladi. Bu metallar asosan, asosiy materialaarni, xususiyatlarini yaxshilash uchun, unga ma'lum xususiyatlar berish uchun qo`shimcha materiallar hisoblanadi
Yuqoridagi hamma metallarni texnik matallar deb aytamiz. Platina, oltin va kumish metallarini nodir metallar deb aytiladi.
Sanoatda va texnikada eng ko`p va keng tarqalgan metall qotishmalarning xususiyatlari metall xususiyatlaridan ancha yuqori bo`ladi. Pishiq, talabga javob beradigan, har xil xususiyatli qotishmalar olinadi. Oddiy metallardan keng ishlatiladigan faqat mis va alyuminiy bo`lib, ular elektr simlari va boshqa elektrotexnika va elektronika detallarini tayyorlash uchun ishlatiladi.
Dostları ilə paylaş: |
