Fat‹hasures‹

Başka bir yerde zikretti ki:Eğer onlar yüz çevirirlerse, onları başkaları il etebdil eder. Ve o yerlerine getirilenler, yere gelenler gibi olmayacak, aksine onlardan daha hayırlı olacaklar. O da Allah’ın şu sözüdür:(Eğer yüz çevirirseniz, sizden başka bir kavimle sizi yer değiştirecek sonra onlar sizin gibi olmayacak).

Başka bir yerde zikretti ki:Bu O’na zor değil, kolaydır. Allah’ın şu sözüdür:(Eğer dilerse sizi giderir de yeni bir yaratış (nesil) getirir. Bu Allah’a güç değildir.)Yani:Müm’teni’ ve zor değildir.

Allah’ın sözü:(Onların yanında izzet mi arıyorlar?Bütün izzet, tamamen Allah’a aittir.)Bu yet-i kerimede zikrettiğine göre bütün izzet o’na (c.c) aittir.

Başka bir yerde beyan etti ki:Sadece kendisine ait olan o izzetle Rasulunü ve mü’minleri izzetlendirdi. O da Allah’ın şu sözüdür:(İzzet Allah’ın, Rasulünün ve mü’minlerindir.)Yani, bu Allah’ın onları izzetlendirmesiyledir. ...., üstün gelmektir. Ondan biride Allah’ın şu sözüdür:(Ve beni hitabta üstün kıl.)

Yani:Çekişmede beni ğalib getir. arab kelamında “aziz”den, ğalib gelen, ganimet alanı kastediyorlar.Hansa’ın sözü de ondandır:

..............

Allah’ın sözü: (Allah) size kitab’ta indirmişti ki:Allah’ın ayetlerinin inkar edildiğini ve onlarla alay edildğini işittiğiniz zaman, onlar başka bir söze dalıncaya kadar onlarla beraber oturmayın; yoksa siz de onlar gibi olrusunuz.)Burda kendisine gönderme yaptığı ev, En’am Suresinde, Allah’ın şu sözünde zikredilendir:(Ayetlerimiz hakkında (münasebetsizliğe)dalanları, gördüğün zaman, onlar başka bir söze geçinceye kadar onlardan yüz çevir.) Ve burdaki sözü (Onlarla beraber oturma) Burda, nehyi unutup a onlarla beraber oturmanın hükmü unutturacak olursa, hatırladıktan sonra artık o zalim gürülla beraber oturma.)

Allah’ın sözü: (Ve Allah mü’minlere karşı kafirlere asla yol vermeyecektir.)Bu ayetin manasında, alimlerin bazı görüşleri var. Onlardan biri:Ma’na (Ve Allah, kıyamet gününde, mü’minlere karşı kafirlere asla yol vermeyecektir.)Bu Ali b. Ebu Talib ve İbni Abbas’tan mervidir. Buna, ayetin başındaki sözü de şahidlik eiyor; (Artık kıyamet gününde Allah, aranızda hükmedecek ve..)Ki bu açıktır.

İbni Atiyye dedi ki:Bütün ehli te’vil bu görüşte. nitekim Kurtubi ondan nakletti. İbnü’l-Arabi de ; ayetin sonunun, başına dönmediğini zannederek bunu zayıf gördü. Onlardan biride:Ondan murad (Onlara, mü’minlerin üstünde yol kılmayacak.)Kendisiyle müslümanların devletin imahvedecek, çekip alacak, köküne oturacak yol vermeyecektir. Nitekim Müslim’in sahihinde ve diğerlerinde, Sevban’ın hadisi olarak Nebi (s.a.v)’den sabit olduğuna göre, dediki:“Rabbimden; ümmetimi genel bir afetle helak etmemesini, nefislerinden baka üzerlerine, topraklarını zorla alacak düşman salıvermemesini istedim. Allah da benim için bunu ümmetime vermiştir. Ta ki birbirlerini helak edinceye ve birbirlerini esir alıncaya kadar. “Bu veche pek çok ayet delalet ediyor. Ş u sözü gib:(Muhakkak ki biz Rasullerimize ve iman edenlere dünya hayatında yardım ederiz)

Ve şu sözü:(Mü’minlere yardım üzerimize bir haktır.)Ve şu sözü: (Sizden iman edip salih amel işleenlere va’detti ki, onlar muhakkak yeryüzünde halife olacaklar, onlardan öncekilerin halife oldukları gibi. Ve onlara, kendileri için razı olduğum dinleri sağlamlaştırılacak. Ve korkularından sonra yeri güvenlikle tebdil edilecek. Bana ibadet ederler, bana hiç bir şey ortak koşmazlar.)Ve bunun gibi diğer ayetler.

Onlardan biride:Mana şudur:(O (c.c); mü’minler batılı tavsiye edip münkerden nehyetmeyi terketmedikçe ve tevbeden el çekmedikçe kafirler için onlarınleyhine yol vermez. Bu taktirde düşmanın kendilerine musallat olması, kendi elleri ile olur.Nitekim Allah buyurdu ki:(Başınıza gelen hiç bir musibet yoktur ki kendi ellerinizin kazandıından olmasın.)

İbnü’l-’Aribi dediki:Bu, gerçekten nefistir. Ve o manada birinciye raci’dir. Çünkü itaat etselerdi, yardım olunurlardı. İki durumda, kendilerinin yüzünden başlarına afet geldi. Onlardan biri:O (c.c), şer’an onların aleyhine kafirlere yol vermiz. Eğer görülürse, o şer’a hilaftandır. Onlardan biride:Yoldan murad, hüccettir. Yani:Kafirlere, onların aleyhine kafirlere yol vermez. Eğer görülürse, o şer’a hilaftandır. Onlardan biride:Yoldan murad, hüccettir. Yani:Kafirlere, onların aleyhine hüccet kılmayacak. Allah’ın şu sözü, bunu açıklıyor0(Sana hiçbir mesel getirmiş olmasınlar ki, biz sana hakkı ve en güzel açıklamayı getirmiş olmayalım.)Bazı alimler bu ayet-i kerimeden, kafirin mülkünün müslüman köleye devamının men’ini çıkardılar. Gerçek ilim Allah Teala’nın katındadır.

Allah’ın özü: (Namaza kalktıkları zaman tembel tembel kalkarlar, insanlar agösteriş yaparlar. Allah’ı da çok az zikrederler.)Bu ayet-i kerimede münafısların namazının niteliğini açıkladı. Ki buna göre onlar namaza tembellik ve gösteriş içinde kalkarlar. Ve Allah’ı namazda çok az zikrederler.)Namazdaki gevşeklikleri hakkında bunun benzeri, Allah’ın şu sözüdür:(Namaza, ancak tembel tembel gelirler.)Ve şu sözü: (O namaz kılanlara yazıklar olsun. Ki onlar, kıldıkları namazdan ğafildirler.)Bu ayetin mefhumu muhalifinden anlaşıldığına göre ihlaslı mü’minlerin namazı böyle değildir. Bu mefhümü Allah Teala pek çok ayette açıkladı. Ş u sözü gibi:(Muhakkak ki mü’minler felaha erdi. Ki onlar namazlarında saygılıdırlar.)Ve şu sözü: (Ki onlar namazlarına titizlikle riayet ederler.)Ve şu sözü:(Orada onu sabah ve akşam tesbih eder. Ticaretin ve alış-verişin kendilerini namazı ikame etmek ve Allah’ı zikretmekten alıkoymadığı adamlar.)Ve diğer ayetler.

Muhakkak ki sen çok kötü bir şey işledin Fuhuş yaptığını kastediyorlra. (Ey Harun’un kızkardeşi, baban kötü biri değildi, annen de haddi aşan değild.)Yani:Zina eden. dolayısıyla annen -Baban böyle olmadığı alde sen nasıl günahkar oldun. Kıssaya göre onlar, salihlerden olan Yusuf en-Neccar ile zina yaptığı iftirasında bulundular. İftira, hayret edilen yalanın en şedid olandır. Onlardan bir Allahın şu sözüdür:(Yahudilerin yaptıkları zulümden, çok kimseyi Allah yolundan çevirmelerinden dolayı kendilerine helal kılınmış temiz ve hoş şeyleri onlara yasakladık.)Zulümleri sebebiyle kendilerine kıldığı temiz şeylerin ne olduğunu burda açıklamadı. Fakat onları En’am süresinde şu sözü ile beyan ett:(Yahudilere bütün tırnaklı (hayvanları haram ettik. Sığır ve konunda yağlarını onlara haram kıldık, yalnız(hayvanların)sırtlarının, yahut bağırsaklarının taşıdığı , yada kemiğe karışan yağlarını haram etmedik. Saldırganlıkları yüzünden onları böyle cezalandırdık. Biz elbette doğru söyleyenleriz.)

Allah’ın sözü:(Müjdeciler ve uyarıcılar loarak rasuller..Ki rasulleren dilleri üzere korkutmaksızın onlara azab etmesi durumunda insanların O’na karşı olacak olan bu hüccetin ne olduğunu beyan etmedi. Fakat bunu Ta-Ha süresinde şu sözü ile beyan etti:(Eğer ondan önce azab ile onları helak etseydik, Rabbimiz, bize elçi gönderseydin ya. O taktirde zelil ve alçak olmadan öne ayetlerine tabi olurduk, derlerdi.)Buna, kasas suresindeik şu sözü ile işaret etit:(Ellerinin yapıp gönderdiğinden ötürü onlara herhangi bir musibet isabet etse, o taktirde; rabbimiz, bize elçi gönderseydin ya. Bizde ayetlerine tabi olur, mü’minlerden olurduk.)

Allah’ın sözü: (Ey kitab ehli, dininizde taşkınlık etmeyin ve Allah hakkında gerçek olmayan şeyleri söylemeyin.)Bu kendisinden nehyedildikleri taşkınlık ve doğru olmayan söz, bazılarının “İsa, Allah’ın oğludur” şeklindeki sözleridir. Ve bazılarının, “O, Allah’tır,” şeklindeki ve bazılarınında “O, Allah’la beraber bir ilahtır,” şeklindeki sözleridir. Allah Teala (c.c), bütün bunlardan münezzeh ve yücedir. Nitekim bunu, şu sözü beyan ediyor:

(Hristiyanlar; Mesih, Allah’ın oğludur, dediler.) Ve şu sözü:(Andolsun ki, Allah üçün üçüdür, diyenler kafir oldular.)Ve şu sözü:(Allah, Meryem oğlu Mesihtir, diyenler muhakkak ki kafir oldular.)Ve şu sözü:(Andolsun ki, Allah üçün üçüdür, diyenler kafir oldular.)Burda, bu uydurmalarının ibtaline şu sözü ile işaret etti:(Meryem oğlu isa Mesih sadece Allah’ın rasulu ve Allah’ın Meryem’e ilka ettiği kelimesidir.)

Ve şu sözü:(Mesih, Allah’ın kulu olmaktan çekinmez.)Ve şu sözü:(Meryem oğlu Mesih, rasül olmaktan başka bir şey değildir. Ondan önce de rasuller gelip geçmeştir. Ve annesi sadıktır. İkis yemek yerlerdi.)Ve şu sözü:

(De ki:Eğer Allah, Meryem oğlu Mesih, annesini ve yeryüzündekilerin tümünü helak etmek isterse Allah’a karşı kim ne yapabilir.)

Bazı alimler dediler ki:Bu ayette nehyedilen haksız söze ve taşkınlığa, Meryem’e iftira olarak söyledikleri de giriyor. Kurtubi, buna itimad etti. Buna göre nehyedilen taşkınlık, tefrit ve ifratı kapsar olur.

Alimler kararlaştırmışlırdır ki hak, ifrat ve tefrit arasındaki bir vasıtadır. Ki bu da Mutarrif b. Abdullah’ın sözünün ma’nasıdır. İki günah arasındaki hasene. Bununla öğreniyorsun ki ifrat ve tefritten kaçınan, hidayet olmuştur. Şunu diyen, iyi etmiştir:

.........................

Sahih’te Rasululah (s.a.v)’den sabit olduğuna göre dediki: “Hristiyanların İsa4yı methetiği gibi beni methetmeyin. Allah’ın kulu ve elçisi, deyin. “Allah’ın sözü:(Allah’ın, Meryem’e ilka ettiği kelimsei ve ondan bir ruhtur.)Bu ayetteki lafzı, tab’id için değildir. Nitekim Hıristiyanlar, Allah’a iftira olarak bunu böyle zannetlier.

Fakat ...burda, ğayenin ibtidası içindi. Yani İsa’nın diri olarak kendisiyle doğduğu bu ruhun mebdei Allah Teala’dandır. Çünkü onu kendisi ile dirilten o’dur ve burdaki ..in, ğayenin ibtidası için olduğuna delalet ediyor.

Allah’ın sözü:(Yerde ve göklered olanları emrizine amade kıldı. Hepsi o’ndandır.)Yani, varlık olarak bütün bunların mebdei o’ndandır. Bu zikrettiğimize Ebu b. Ka’b’tan rivayet edilen de delalet ediyor. Ki buna göre o dediki:Allah kendilerinden misak aldığında, Ademoğullarının ruhlarını yarattı. Sonra onları Adem’in sulbüne geri gönderdi. İsa (a.s) ruhunuda yanında tuttu” O’nu yaratmayı dilediğinde, bu ruhu Meryem’e ilka etti. Böylece isa (a.s), o’ndan idi. Bu izafe, tafdil içnidir.

Çünkü bütün ruhlar O(nun (c.c) yaratmasıdır. Şu sözü gibi:(Evimi tavaf edecekler için temiz tut.)

Ve şu sözü:(Allah’ın dişi devesi) Denildi ki, kendisinden acaib şeyler zahir olanlara denilebilir ve Allah’a izafe edilir. Denilir ki, bu ruh Allah’tandır, Yani:O’nun yarattığındandır. İsa (a.s), körü ve alacalıyı iyileştirir, Allah’ın izniyle ölüleri dirildirdi. Böylece bu isme müstehak oldu. Denildi ki, Tahrim ve Enbiya Sürelerinde zikredilen Cibril (a.s)’ın nefhası sebebiyle “ruh” olarak isimlendirildi. Arablar, üfürmeyi ruh diye isimlendirirler. Çünkü o, ruhtan çıkan bir rüzgardır.

Bu kullanımdan biride zi er-Rimme’nin sözüdür.

.....................

Bu görüşe göre ......nın faili olan Allah’a dönen zamire ma’tuftur. Kurtubi de bu görüşte. Gerçek ilim Allah Teala’nın katındadır.

Bazı alimler dediler ki,........yani, O’ndan bir rahmettir. İsa, kendisine tabi olanlar için Allah’tan bir rahmet idi. Denildi ki, ondan biri de, kendinden olan bir ruhla onu te’yid etti. Yani:Kendinden bir rahmetle. Bunu da Kurutbi aktardı. Denildi ki, yani:O’ndan bir bürhan. İsa kavmine karşı bir bürhan ve hüccet idi. Gerçek ilim Allah Teala’nın katındadır.

Allah’ın sözü:(Size, açıklayıcı bir nur indirdik)Bu açıklayıcı nurdan murad, kuranı azimdir. Çünkü o; kandilin, gecenin karanlığını giderdği gibi, şübhe ve cehaletin karanlıklarını giderir. Allah Teala, bunu şu sözü ile izah etmiştir:(Böylece biz sana, emrimizden bir ruh vahyettik. Sen kitab ve imanın ne oldğunu bilmezdin. Fakat biz onu bir nur kıldık.)Ve şu sözü:(Ve onunla beraber indirilen nur’a tabi’olun.)Ve bunun gibi diğer ayetler.

Allah’ın sözü:(Eğer ölenin)iki kızkardeşi varsa, bıraktığınnı 2/3 ü onlarındır.)Bu ayet-i kerimede açıkladığına göre iki kız kardeş, 2/3 ü miras alırlar. O ikisinden murad, bir anneden olmayan iki kız kardeş. ve yukarısının mirasını açıklamadı. Fakat başka bir yerde, kızkardeşlerin, sayıları ne olursa olsun 2/3 ten fazla alamayacaklarına işaret etti. O da Allah Teala’nın, kızçocuklar hakkındaki şu sözüdür:(Eğer onlar ikiden fazla kadın iseler, geriye bırakılanın 2/3 ü onlarındır?)

Ma’lumdur ki kız çocuklar, rahmete daha çok muhtaç ve miras konusunda erkek çocuklardan, sebeb olarak daha kavidirler. Eğer onlar, çok olsalar bile 2/3 ten daha fazla alamıyorlarsa, erkek çouklarda hayda hayda böyledir. Usul alimlerinin çoğuna göre fehva’l-hitab,, yani:Kendisinde sükut edilen mefhumu’l,Muvafık, hükmetmeye, mantuktan evladır Kıyas açısından değil, lafzın delaleti kabilinden. Şafii ve bir gurubun hilafına olarak. Tahkike göre benzer de öyle. Dolayısıyla, allah’ın (Onlara öf deme)sözünden, daha öncelikli olarak, onları dövmenin haramlığı anlaşııyor. Ve şu sözü: (Kim miskali zerre kadar hayır işlerse, onu görür.)Bundan, daha öncelikli olak, kim dağ ağırlığınca iyilik ve kötülük işlerse, onu görür. Ve şu sözü: (Sizden, adil olan şahid ttun.)Bundan, daha öncelikli olraak, adil olanlardan örneğin, üç-dört kişinin şehadetinin kabulü anlaşılıyor. Ve Nebi (s.a.v)’in, tek gözlünün kurban edilmesini nehyinden, daha öncelikli olarak, amanın kurban edilmesinin nehyi anlaşılıyor. Benzerde de böyledir. Yetim malının yenilmesinin haramlığından, aynı derecede yakılması ve batırılmasının men’i anlaşılıyor. Nebi (s.a.v)’in, durgun şuda bevletmenin nehyinden, aynı şekilde kaba belv ve ona boşaltmanın nehyi anlaşılıyor. Ve nebi (s.a.v)’in şu sözü: “Kim kölelikte ortağını azad ederse.” Bundan, cariyenin de böyle olduğu anlaşılıyor. Bunda, alimlerin cumhuruna göre, tartışma olmaz. Bunda, sadece bazı zahiriler muhalefet etti.

Ma’lumdur ki bunun gibisinde onların hilaflarının herhangi bir değeri yoktur. Bununlada öğreniyorsun ki; Allah Teala, çok olsalar bile kız çocuklara 2/3 ünden fazlası yoktur, diye açıklamşısa, bilinir ki erkek çocuklara da aynı şekide, daha öncelikli olarak, yoktur. Gerçek ilim, Allah Teala’nın katındadır.

Bu mübarek kitabın birinci cüz’ü bitti. Allah Teala’nın izni ile bunu ikinci cüz takib eder. Başı da Maide Süresidir.