Federe ve Muhtar Türk Cumhuriyetleri

THE INDEPENDENT, 2 January 1996.

VAN DER LANS, J & ROOIJACKERS, M. (1996), “Ethnic Identity and Cultural Orientation of Second Generation Turkish Muslim Migrants” in W. A. R. Shadid & P. S. van oningsveld (eds. ), Political Participation and Identities of Muslims in non-Muslim States, Kok Pharos, Kampen: 174-189.

WATERMANN, A. S. (1992), “Identity as an Aspect of Optimal Psychological Functioning” in G. R. Adams, T. P. Gullotta & R. Montemayor (eds. ) Adolescent Identity Formation, Sage Publications, Newbury Park: 50-72.

WATERS, M. (1990), Ethnic Options, Choosing Identities in America, University of California Press Berkeley.

Abadan-Unat, N. (1974) ‘Turkish External Migration and Social Change’ in F. Benedict, E. Tumertekin, F. Mansur (eds. ), Turkey, Social Change and Geographical Perspectives, Leiden: E. J. Brill, pp. 362-402.

Abadan-Unat, N. (1976) ‘Turkish Migration to Europe (1960-1975): A Balance Sheet of Achievements and Failures’ in Nermin Abadan-Unat (ed. ), Turkish Workers in Europe 1960-1975, A Socio-Economic Appraisal, Leiden: E. J. Brill, pp. 1-44.

Abadan-Unat, N. (ed. ) (1976) Turkish Workers in Europe 1960-1975, A Socio-Economic Appraisal, Leiden: E. J. Brill.Abadan-Unat, N. (1985) ‘Identity Crisis of Turkish Migrants, First and Second Generation’, in Ilhan Basgoz & Norman Furniss (eds. ), Turkish Workers in Europe, Bloomington: Indiana University Press, pp. 3-22.

Abadan-Unat, N. (1986) ‘Turkish Migration to Europe and the Middle East: Its Impact on Social Structure and Social Legislation’ in Laurance O. Michalak & Jeswald W. Selacuse (eds. ), Social Legislation in the Contemporary Middle East, Institute of International Studies, Berkeley: University of California Press.

Abdullah, S. (1989) ‘The Religion of Islam and its Presence in the Federal Republic of Germany’ Journal Institute of Muslim Minority Affairs, Vol. 10: 2, pp. 438-449Amiraux, V. (1997) ‘Turkish Islamic Associations in Germany and the Issue of European Citizenship’ in Steve Vertovec & Ceri Peach (Eds. ) Islam in Europe: The Politics of Religion and Community, Houndmills: Macmillan, pp. 245-259.

Ashkenasi, A. (1990) ‘The Turkish Minority in Germany and West Berlin’ Immigrants and Minorities, Vol. 9, No. 3, pp. 303-316.

Bade, K. J. (1994) ‘Immigration and Social Peace in United Germany’ Daedalus, Winter Issue, pp. 85-106.

Bahcheli, T. (1987) ‘The Muslim-Turkish Community in Greece: Problems and Prospects’ Journal Institute of Muslim Minority Affairs, Vol. 8: 1, January, pp. 108-120.

Bainbridge, A. (1986) Marriage, Honour and Property-Turkish Cypriots in North London, Unpublished Ph. D. Thesis, London School of Economics and Social Science, University of London.

Baringhorst, S. (1995) ‘Symbolic Highlights or Political Enlightenment? Strategies for Fighting Racism in Germany’ in Alec G. Hargreaves & Jeremy Leaman (eds. ), Racism, Ethnicity and Politics in Contemporary Europe, Aldershot: Edward Elgar Publishing Limited, pp. 225-239.

Basgoz, I & Furniss, N (Eds. ) (1985) Turkish Workers in Europe, Bloomington: Indiana University Press.

Bates, D. (1993) ‘The Ethnic Turks and the Bulgarian Elections of October 1991’ Turkish Review of Balkan Studies, Annual 1, Istanbul: Isis, pp. 193-203.

Baumann, G. & Sunier, J. (Eds. ) Post-Migration Ethnicity, De-essentializing Cohesion, Commitments, Comparison, Amsterdam: Het Spinus Publishers.

Beeley, B. (1983) Migration, The Turkish Case, Third World Studies, Case Study 8, Milton Keynes: The Open University Press.

Bhatti, F. M. (1981) Turkish Cypriots in Britain, Research Papers-Muslims in Europe, No. 11, London: Centre for the Study of Islam and Christian-Muslim Relations.

Bobeva, D. (1994) ‘Emigration from and Immigration to Bulgaria’ in Heinz Fassmann & Rainer Munz (Eds. ) European Migration in the Late Twentieth Century: Historical Patterns, Actual Trends and Social Implications, Aldershot: Edward Elgar Publishing Limited, pp. 221-238.

Booth, H. (1992) The Migration Process in Britain and West Germany, Aldershot: Avebury Ashgate Publishing Co.

Bozarslan, H. (1989) ‘Islam and the Turkish Community in West Germany: Religion, Identity and Politics’’, Contemporary European Affairs, Vol. 2, No. 4, pp. 115-127.

Caglar, A. (1995) ‘German Turks in Berlin: Social Exclusion and Strategies for Social Mobility, New Community, 21 (3), pp. 309-324.

Caglar, A. (1998) ‘Hyphenated identities and the Limits of ‘Culture’ ‘ in Tariq Madood and Pnina Werbner (Eds. ), The Politics of Multiculturalism in New Europe, London: Zed Books, pp. 169-185.

Castles, S. & Kosack, G. (1973) Immigrant Workers and Class Structure in Western Europe, Oxford: Oxford University Press.

Castles, S., Booth, H., & Wallace, T. (1987) Here For Good, Western Europe’s New Ethnic Minorities, London: Pluto Press.

Christides, Y. (1996) ‘The Muslim Minority in Greece’ in Gerd Nonneman, Tim Niblock & Bogdan Szajkowski (Eds. ) Muslim Communities in the New Europe, Reading: Ithaca Press, pp. 153-160.

de Vries, M. (1995) ‘The changing role of gossip: towards a new identity, Turkish girls in the Netherlands’ in Gerd Baumann & Thijl Sunier (eds. ), Post-Migration Ethnicity, De-essentializing Cohesion, Commitments, Comparison, Amsterdam: Het Spinus Publishers, pp. 36-56.

Der Spiegel, November 1992, Nr. 49, p. 15-27.

Der Spiegel, Juni 1993, Nr. 23, ‘Weder Heimet Noch Freunde’’, pp. 16-29.

Der Spiegel, Juli 1993, Nr. 30, ‘Bleib weg von Fadime’, pp. 59-68.

Dokur-Gryskiewicz, N. (1979) A Study of Adaptation of Turkish Migrant Workers to Living and Working in the United Kingdom, Unpublished Ph. D. Thesis, Birkbeck College, University of London.

Elsas, C. (1991) ‘Turkish Islamic Ideals of Education: Their Possible Function for Islamic Identity in Europe’ in W. A. R. Shadid and P. S. van Koningsveld (Eds. ), The Integration of Islam and Hinduism in Western Europe, Kampen: Kok Pharos, pp. 174-185.

Eminov, A. (1987) The Status of Islam and Muslims in Bulgaria, Journal Institute of Muslim Minority Affairs, Vol. 8: 2, July, pp. 278-301.

Eroglu, H. (1987) ‘The Question of Turkish Minority in Bulgaria from the Perspectives of International Law’ in Turkish Presence in Bulgaria, Ankara: The Turkish Historical Society, pp. 59-90.

Faist, T. (1993) ‘From School to Work: Public Policy and Underclass Formation among Young Turks in Germany during the 1980s’, International Migration Review, No. 102, (27) 2, pp. 306-331.

Faist, T. (1994) ‘How to Define a Foreigner? The Symbolic of Migration in German Partisan Discourse’ West European Review, Vol. 17, No. 2, pp. 50-71.

Faist, T. (1995) Social Citizenship for Whom? Young Turks in Germany and Mexican Americans in the United States, Aldershot.

George, V. & Millerson, G. (1966 / 7) ‘The Cypriot Community in London’ Race, 8, pp. 276-292.

Gitmez, A. & Wilpert, C. (1987) ‘A Micro-Society or Ethnic Community? Social Organization and Ethnicity amongst Turkish Migrants in Berlin’ in John Rex, Daniele Joly & Czarina Wilpert (eds. ), Immigrant Associations in Europe, Aldeshot: Gower Publishing Company, pp. 86-125.

Herbert, U. (1990) A History of Foreign Labour in Germany, 1880-1980, Translated by William Templer, Ann Arbor: The University of Michigan Press.

Ilchev, I. & Perry, D. (1996) ‘The Muslims of Bulgaria’ in Gerd Nonneman, Tim Niblock & Bogdan Szajkowski (Eds. ) Muslim Communities in the New Europe, Reading: Ithaca Press, pp. 115-138.

Kadioglu, A. (1993) `The human tie: international labour migration’ in Canan Balkir & Allan M. Williams (Eds. ), Turkey and Europe, London: Printer Publishers, pp. 140-157.

Kagitcibasi, C. (1987) ‘Alienation of the Outsider: The Plight of Migrants’, International Migration, Vol. XXV, No. 2, pp. 195-209.

Karpat, K. (1995) ‘The Turks of Bulgaria’ in Syed Z. Abedin & Ziauddin Sardar (Eds. ), Muslim Minorities in the West, London: Grey Seal Books, pp. 51-66.

Klusmeyer, D. (1993) ‘Aliens, Immigrants, and Citizens: The Politics of Inclusion in the Federal Republic of Germany’ Daedalus, Vol. 122, No. 3, Summer, pp. 81-114.

Konstantinov, Y. (1992) ‘’Nation-State’ and ‘Minority’ Types of Discourse - Problems of Communication between the Majority and the Islamic Minorities in Contemporary Bulgaria’, Innovation, Vol. 5, No. 3, pp. 75-89.

Küçükcan, T. (1996) The Politics Of Ethnicity, Identity And Religion Among Turks In London, Unpublished Ph. D. Thesis, Centre for Research in Ethnic Relations, University of Warwick.

Küçükcan, T. (1997) ‘The Political Mobilisation of Muslim Minorities in Europe’ MERGER, Vol. 4, No. 1, Winter, pp. 10-12.

Küçükcan, T. ‘Religion, Ethnicity and Identity Among Turkish Community’ (in Turkish) Yeni Turkiye, No. 16, pp. 2123-2129.

Küçükcan, T. (1998) ‘Community, Identity And Institutionalisation Of Islamic Education: The Case Of Ikra Primary School In North London’, British Journal of Religious Education, 21: 1, pp. 30-41.

Küçükcan, T. (1998) ‘Continuity And Change: Young Turks In London’ in S. Vertovec & A. Rogers (eds. ), Muslim European Youth, Reproducing ethnicity, religion and culture, Ashgate: Aldershot, pp. 103-132.

Küçükcan, T. (2000) ‘Articulating identity and belonging: Turkish students’ perception of cultural and religious differences’ Zeitschriftfür Turkeistudien, June, No. 1., pp. 125-136.

Küçükcan, T. (1999) ‘Ethnicity, Identity and Strategies of Conflict Resolution in a British School: Turkish Pupils in a Comprehensive Public School’, Education et Société Plurilingues, No: 6, Juin, pp. 55-66.

Küçükcan, T. (1999)’Turkish Diaspora in Multicultural Britain’ Zeitschrift für Turkeistudien, 1 / 99, pp. 123-134.

Kuusela. K. (1993) ‘A Mosque of our own? Turkish Immigrants in Gothenburg facing the effects of a changing World’ in R. Barot (ed. ), Religion and Ethnicity: Minorities and Social Change in the Metropolis, Kampen: Kok Pharos, pp. 43-55.

Ladbury, S. (1977) ‘The Turkish Cypriots: Ethnic Relations in London and Cyprus’ in James L. Watson (ed. ), Between Two Cultures, Migrants ad Minorities in Britain, Oxford: Basil Blackwell, pp. 301-331 Ladbury, S. (1979) Turkish Cypriots in London, Economy, Society and Culture, Unpublished Ph. D. Thesis, School of Oriental and African Studies, University of London.

Landmann, N. (1997) ‘Sustaining Turkish-Islamic Loyalties: The Diyanet in Western Europe’ in Taji-Farouki, S. and Poulton, H. (Eds. ), Muslim Identity and the Balkan State, London: Hurst & Company, pp. 214-231.

Lange, A. (1989) ‘Identifications, Perceived Cultural Distance and Stereotypes in Yugoslav and Turkish Youth in Stockholm’, in K. Liebkind (Ed. ) New Identities in Europe, Gower: European Science Foundation, pp. 169-218.

Leggewie, C. & Senocak, Z. (Eds. ) (1993) Deutsche Turken; Das Ende der Geduld, Hamburg: Rowohlt.

Liebkind, K. (1989) ‘Identifications, Perceived Cultural Distance and Stereotypes in Yugoslav and Turkish Youth in Stockholm’ in Karmela Liebkind (ed. ), New Identities in Europe: immigrant ancestry and the ethnic identity of youth, Aldershot: Gower Publishing Company Ltd., pp. 169-218.

Lindo, F. (1995) ‘Ethnic Myth or Ethnic Might? On the divergence in educational attainment between Portuguese and Turkish Youth in the Netherlands’ in Gerd Baumann & Thijl Sunier (eds. ), Post-Migration Ethnicity, De-essentializing Cohesion, Commitments, Comparison, Amsterdam: Het Spinus Publishers, pp. 144-164.

Lundberg, I. & Svanberg, I., (1991) Turkish Associations in Metropolitan Stockholm, Upsala Multiethnic Papers 23, Centre for Multiethnic Research, Upsala: Upsala University.

Malhotra, M. K. (1985) ‘The educational problems of foreign children of different nationalities in West Germany’ Ethnic and Racial Studies, Vol. 8, No. 2, April, pp. 291-309.

Mandel, R. (1990) ‘Turkish Headscarves and the “Foreigner Problem”: Constructing Difference Through Emblems of Identity’, New German Critique, No. 46, pp. 27-46.

Mandel, R. (1989) ‘Ethnicity and Identity Among Migrant Guestworkers in West Berlin’ in Nancie L. Gonzales & Carolyn S. McCommon (eds. ), Conflict, Migration and the Expression of Ethnicity, Boulder: Westview Press, pp. 60-74.

Martin, P. L. (1991) The Unfinished Story: Turkish Labour Migration to Western Europe, World Employment Programme Geneva: International Labour Office.

Mollahuseyin, H. (1984) ‘Muslims in Bulgaria: A Status Report’ Journal Institute of Muslim Minority Affairs, Vol. 5, No. 1, January, pp. 136-144.

Nauck, B. (1988) ‘Migration and Change in Parent-Child Relationships. The Case of Turkish Migrants in Germany’ International Migration, Vol. XXVI, No. 1, March, pp. 33-51.

Nauck, B. (1994) ‘Changes in Turkish migrant families in Germany’ in Bernard Lewis & Dominique Schnapper (eds. ), Muslims in Europe, London: Pinter Publishers, pp. 130-147.

Nauck, B. (1995) ‘Educational climate and intergenerative transmission in Turkish families: A comparison of migrants in Germany and non-migrants’ in Peter Noack, Manfred Hofer & James Younnis (eds. ), Psychological Responses to Social Change, Berlin: Walter de Gruyter, pp. 67-86.

Oakley, R. (1970) ‘The Cypriots in Britain’ Race Today, No. 2, pp. 99-102.

Oakley, R. (1979) ‘The Cypriot migration to Britain’ in Verity Saifullah Khan (ed. ), Minority Families in Britain, London: The Macmillan Press Ltd., pp. 13-34.

Oakley, R. (1987) ‘The Control of Cypriot Migration to Britain Between the Wars’ Immigrants and Minorities, 6 (1), pp. 30-43.

Oakley, R. (1989) ‘Cypriot Migration to Britain to World war II’ New Community, 15 (4), pp. 509-525.

Oran, B. (1984) ‘The Inhanli Land Dispute and The Status of the Turks in Western Thrace, Journal Institute of Muslim Minority Affairs, Vol. 5, No. 2, pp. 360-370.

Paine, S. (1974) Exporting Workers: The Turkish Case, Cambridge: Cambridge University Press.

Pennix, R. (1982) ‘A Critical review of Theory and Practice: The case of Turkey’ International Migration Review, Vol. 16, pp. 781-818.

Popovic, A. (1986) ‘The Turks of Bulgaria (1878-1985), Central Asian Survey, Vol. 5, No. 2, pp. 1-32.

Rabbinbach, A. (1993) ‘Fire and Blood in Germany’, Dissent, Fall, pp. 416-418.

Rendsmark, M. & de Neergaard, I. (1996) ‘Muslim minority ignored’ Euronews, Spring, No. 6, pp. 8-11.

Rist, R. C. (1979) ‘Migration and Marginality: Guestworkers in Germany and France’, Daedalus, 108, pp. 95-109.

Rudolph, H. (1994) ‘Dynamics of Immigration in a Non-immigrant Country: Germany’ in Heinz Fassmann & Rainer Munz (eds. ), European Migration in the Late Twentieth Century: Historical Patterns, Actual Trends and Social Implications, Aldershot: Edward Elgar Publishing Limited, pp. 113-126.

Sander, A. (1991) ‘The Road from Musalla to Mosque, The Process of Integration and Institutionalization of Islam in Sweden’ W. A. R. Shadid, & P. S., van Koningsveld (eds. ), The Integration of Islam and Hinduism in Western Europe, Kampen: Kok Pharos Publishing House, pp. 62-88.

Schiffauer, W. (1997) ‘Islamic Vision and Social Reality: The Political Culture of Sunni Muslims in Germany’ in Steve Vertovec & Ceri Peach (Eds. ) Islam in Europe: The Politics of Religion and Community, Houndsmills: Macmillan, pp. 156-176.

Schiffauer, W. (1998) ‘Islam as a Civil Religion: Political Culture and the Organisation of Diversity in Germany’ in Tariq Madood and Pnina Werbner (Eds. ), The Politics of Multiculturalism in New Europe, London: Zed Books, pp. 147-166.

Sen, F. (1989) ‘Turks in Federal Republic of Germany; Achievements-Problems-Expectations’, Turkish Review Quarterly Digest, Vol. 13, No. 17, pp. 19-46.

Sen, F. (1993) ‘1961 bis 1993: Eine kurze Geschichte der Turken in Deutschland’ in Leggewie, C. & Senocak, Z. (eds. ), Deutsche Turken; Das Ende der Geduld, Hamburg: Rowohlt, pp. 17-36.

Simsir, B. N. (1987) ‘The Turks of Bulgaria and the Immigration Question’ in Turkish Presence in Bulgaria, Ankara: The Turkish Historical Society, pp. 39-58.

Skrypietz, I. (1994) ‘Militant Right-Wing Extremism in Germany’ German Politics, Vol. 3, No. 1, pp. 133-140.

Solomos, J. & Woodhams, S. (1995) ‘The Politics of Cypriot Migration to Britain’ Immigrants and Minorities, Vol. 14, No. 3, pp. 231-256.

Sonyel, S. R. (1988) The Silent Minority, Turkish Muslim children in British Schools, Cambridge: The Islamic Academy.

Soysal, Y. (1993) ‘Workers in Europe: Interactions with the Host Society’ in M. Heper et al. (Eds. ), Turkey and the West, London, I. B. Tauris & Co. Ltd., pp. 219-236.

Storkey, M. (1996) Identifying the Cypriot Community from the 1991 Census, Demographic and Statistical Studies, London: London Research Centre.

Sunier, T. (1995) ‘Disconnecting religion and ethnicity: Young Turk Muslims in the Netherlands’ in Gerd Baumann & Thijl Sunier (eds.), Post-Migration Ethnicity, De-essentializing Cohesion, Commitments, Comparison, Amsterdam: Het Spinus Publishers, pp. 58-77.

Thranhardt, D. (1995) ‘Germany: an undeclared immigration country’, New Community, Vol. 21, Number 1, pp. 14-36.

Thoma-Venske, H, (1990) ‘The Religious Life of Muslims in Berlin’ in Thomas Gerholm & Yngve Georg Lithman (Eds. ), The New Islamic Presence in Western Europe, London: Mansel Publishing Limited, pp. 78-87.

‘Turks of Bulgaria’ in Minority Rights Group (Ed. ), World Directory of Minorities, Longman International, Essex, pp. 124-127.

‘Turks of Western Thrace’ in Minority Rights Group (Ed. ), World Directory of Minorities, Longman International, Essex, pp. 128-129.

van der Lans, J & Rooijackers, M. (1992) ‘The Types of Religious Belief and Unbelief among Second Generation Turkish Migrants’ in W. A. R. Shadid, & P. S. van Koningsveld (eds. ), Islam in Dutch Society: Current Developments and Future Prospects, Kampen: Kok Pharos Publishing House, pp. 56-65.

van der Lans, J & Rooijackers, M. (1996) ‘Ethnic Identity and Cultural Orientation of Second Generation Turkish Muslim Migrants’ in W. A. R. Shadid & P. S. van Koningsveld (eds. ), Political Participation and Identities of Muslims in non-Muslim States, Kampen: Kok Pharos, pp. 174-189.

Vasileva, D. (1992) ‘Bulgarian Turkish Emigration and Return’ International Migration Review, Volume XXVI, No. 2, pp. 342-352.

Wilpert, E. C. (1988) ‘Work and the Second Generation: The Descendants of Migrant Workers in the Federal Republic of Germany’ in E. C. Wilpert (Ed.), Entering the Working World, Aldershot: Gower Publishing Company Ltd, pp. 111-149.

Wilpert, C. (1989) ‘Ethnic and cultural identity: ethnicity and the second generation in the context of European migration’ in Karmela Liebkind (Ed. ), New Identities in Europe: immigrant ancestry and the ethnic identity of youth, Aldershot: Gower Publishing Company Ltd., pp. 6-12.

Wilpert, C. (1992) ‘The Use of Social Networks in Turkish Migration to Germany’ in John Rex, Daniele Joly & Czarina Wilpert (eds. ), Immigrant Associations in Europe, Aldeshot: Gower Publishing Company, pp. 177-189.

Yalcin-Heckmann, L. (1998) ‘The Perils of Associational Life in Europe: Turkish Migrants in Germany and France’ in Tariq Madood and Pnina Werbner (Eds. ), The Politics of Multiculturalism in New Europe, London: Zed Books, pp. 95-110.

Almanya’daki Türkler ve Eğitim Problemleri / Prof. Dr. Nevzat Y. Aşıkoğlu [p.830-838]

Prof. Dr. Nevzat Y. AŞIKOĞLU

Celâl Bayar Üniversitesi İlahiyat Fakültesi /Türkiye

Bu çalışma F. Almanya’da yaşayan Türk varlığı ile ilgili genel bilgiler, Türklerin Almanya’daki durumu ve problemleri konusunda yapılmış Türkçe ve Almanca araştırmalar ile Bu ülkede yaşayan Türk varlığının eğitim ve din eğitimi problemleri ile ilgili bilgi ve önerileri içermektedir.

1. Almanya’da Yaşayan Türk Nüfusu İle İlgili Genel Bilgiler

Çağımızdaki teknik gelişmelerle birlikte dünyada mevcut ulaşım ve haberleşme imkanları son derece genişlemiştir. Bu durum ülkeleri ve toplumları birbirine yaklaştırmıştır ve her geçen gün biraz daha yaklaştırmaktadır. Özellikle 2. Dünya Savaşı’ndan sonra hız kazanan teknolojik gelişme ve ilerlemeler, gelişmekte olan ülkelerdeki iş gücünün, bu teknik gelişme ve ilerlemeyi gerçekleştiren ve bunun sonucu olarak da kurdukları endüstri merkezleriyle fabrikalarda çalışacak insan gücüne ihtiyaç duyan ülkelere doğru akmasına neden olmuştur.

Türkiye’nin de başta Federal Almanya’ya olmak üzere yurt dışına işçi gönderen ülkeler arasındadır. 60’lı yıllarda başlayan bu işçi göçü zamanla çok büyük rakamlara ulaşmıştır.

Türkiye’den yurt dışına çalışmak amacıyla yapılan bu göç, işçi alımı yapan ülkelerle imzalanan ikili anlaşmalar yoluyla yürütülmüştür. Türkiye, 1961 yılında Federal Alman Cumhuriyeti ile, l964 yılında Avusturya, Belçika ve Hollanda ile, 1965 yılında Fransa ile ve l967 yılında İsveç ile işçi alımına ilişkin ikili anlaşmalar imzalamıştır. Bu anlaşmalar Türkiye’de göçmen kaydı konusunda İş ve İşçi Bulma Kurumu’nu tek yetkili kılmıştı, ancak nihai seçim, Alman İş Bulma Servisi yetkilileri ve Federal Alman Cumhuriyeti’nden işverenler ya da onların Türkiye’deki temsilcilerince yapılmaktaydı. İkili anlaşmalar, potansiyel göçmenlerin sağlık ve beceri düzeylerinin belgelenmesine, kartlarının çıkartılmasına, ulaştırma düzenlemelerinin yapılmasına ve Türk işçi yurtdışına çıktıktan sonra tek tek Türk işçileri ile yabancı işverenler arasında sözleşmelerin ihlâli ya da iptali durumunda ne yapılacağına ilişkin prosedürlerin ayrıntılarını düzenlemekteydi. Daha sonraki anlaşmalar ayrıca, göçmenlere yurt dışında karşılaştıkları konut, hukuksal ve diğer konularda yardımcı olmak üzere kiliselere, sendikalara ve siyasî partilere bağlı yardım örgütlerinin kurulmasını teşvik etmiştir.¹

Başlangıçta birkaç ay veya birkaç yıl çalışıp, bir miktar para kazandıktan sonra memleketlerine geri dönmeyi düşünerek yurt dışına çalışmaya giden Türkler, çeşitli sebeplerle bu düşüncelerini gerçekleştirememişler, yıllar boyu bulundukları ülkelerde çalışmaya devam etmişler, sürekli olarak dönmek istediklerini ifade etmelerine rağmen dönememişlerdir.

Yurt dışına ve özellikle Almanya’ya ilk defa Türk işçileri gönderilirken, bu işçilerin belli bir süre çalışıp geri dönecekleri varsayılmıştı. Hatta 30 Ekim l96l tarihli ve l38l/2l2 sayılı “Türkiye-Federal Almanya İşgücü Anlaşması”, Türk işçilerinin en çok iki yıl bu ülkede çalışabileceklerine izin vermekteydi. Başlangıçtaki anlaşmalarda rotasyon sistemi öngörülmüştü. Yani bir işçi en çok iki yıl çalışıp Türkiye’ye dönecek, onun yerine başkası gönderilecekti. Ancak durum beklendiği gibi olmamış, sonuçta işçiler, eş ve çocuklarını da yanlarına almaya başlamışlardır.²

İkili iş gücü anlaşmalarının çoğu, Avrupa’da işçi alımının durdurulduğu l973-l974’ten sonra en azından de facto olarak modifiye edilmiştir. Geçici yabancı işçiler yerleşik göçmenle

re dönüşmüşler ve Avrupa hükümetleri, uluslararası örgütlerin ve kendi işçi sendikalarının baskısı altında, yabancı işçilerin çoğunu ulusal sosyal refah mevzuatının tam koruması altına alarak onlara ikamet izni vermiştir. Böylece l970’li yılların ortalarında yabancı işçilerin çoğu işsizlik yardımı ve çocuk ödenekleri de dahil olmak üzere, bulundukları yabancı ülkenin sosyal güvenlik programlarından tam olarak yararlanmaya başlamışlardır.

Kısaca denilebilir ki, Türk vatandaşlarının başta Federal Almanya olmak üzere gittikleri ülkelerde aileleriyle birlikte kalmaya karar vermiş olmaları sonucunda, durum geçici ve kısa süreli bir iş gücü transferi ve ekonomik bir olay olmaktan çıkmış; sosyal ve kültürel pek çok boyutları olan ve birçok problemi doğuran bir olay halini almıştır.

Uluslar arası Çalışma Örgütü’nün yaptırdığı bir araştırmaya göre yıllar itibarıyla Federal Almanya’daki Türk nüfusun gelişimi şu şekilde gösterilebilir: ³

1968-69 171.016

1970-71 373.000

1973-74 605.000

Aralık 80 1.462.400

Mayıs 84 1.552.328

Nisan88 1.481.369

Çalışma Bakanlığı’nın verilerine göre Türk nüfusun 1990’dan sonraki gelişimi ise şöyle olmuştur: ⁴

Aralık 91 1.779.586

Aralık 93 1.918.395

Aralık 95 2.014.311

Aralık 98 2.110.223

1997 yılı itibariyle Almanya’daki vatandaşlarımızın eyaletlere göre dağılımı ise şöyledir: ⁵

Baden Württemberg 358.792 kişi

Bavyera 269.402 kişi

Berlin 143.352 kişi

Brandenburg 2.318 kişi

Bremen 33.465 kişi

Hamburg 77.839 kişi

Hessen 216.718 kişi

Meclenburg Vorpommern 1.396. kişi

Aşağı saksonya 140.834 kişi

Kuzey Ren-Westfalya 714.998 kişi

Palatina 80.018 kişi

Saarland 16.052 kişi

Saksonya 3.540 kişi

Saksonya-Anhalt 2.693 kişi

Schleswig-Holstein 44.237 kişi

Thüringen 1.772 kişi

Çeşitli nedenlerle Alman vatandaşlığına geçen Türklerin sayısı ise şöyle bir gelişme göstermiştir: ⁶

1972-1979 2.219 kişi

1980-1989 10.361 kişi

1990 2.034 kişi

1991 3.529 kişi

1992 7.377 kişi

1993 12.915 kişi

1994 19.590 kişi

1995 31.578 kişi

1996 46.294 kişi

1997 59.628 kişi

1998 57.374 kişi

1999 79.057 kişi

Özellikle son yıllarda Alman vatandaşlığına geçen Türklerin sayısının büyük ölçüde arttığı gözlenmektedir. Bunun çok çeşitli sebepleri vardır. Türklerin de siyasî haklar elde edebilmeleri için son yıllarda Alman vatandaşlığına geçiş teşvik edilmiştir. Bu durum sayınını artmasında önemli bir etkendir.

l979 yılında Federal Almanya’da yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre bu ülkedeki Türklerin %60’ı altı yıl, %l8’i de l0 yıldan fazla bir süredir Federal Almanya’da olduklarını belirtmişler, araştırmaya katılanların %39’u sürekli olarak Federal Almanya’da kalmak istediklerini ifade etmişlerdir. Bu durum ve Federal Almanya genelinde 700 civarında dini amaçlı cemiyet ve cami derneği bulunduğu göz önüne alındığında, Almanya’nın dini hayatında, genelde Türklerin şahsında kendini gösteren bir Müslümanlığın sürekli yaşanacağı açıkça anlaşılmaktadır. Nitekim sadece Müslüman Türkler, cami olarak kullandıkları binalar için yılda 3 milyon DM kira ödemektedirler.⁷

Federal Alman Cumhuriyeti’ndeki Türk nüfus zaman içinde istikrar kazanınca ve Türklerin bir çoğu uzun süredir burada oturan kişiler olunca, Türkler ile Almanlar arasındaki evliliklerde artış olmuş ve Federal alman Cumhuriyeti’ndeki ikinci ve üçüncü nesillerin kaderi konusunda bir tartışma başlamıştır. Yabancı işçilerin eğitilmesi ve bazı durumlarda da entegrasyonu konusunda Hükûmet çeşitli girişimleri desteklemiş; çeşitli Eyaletler bunlara karşı birbirinden çok farklı politikalar kabul etmiştir. Örneğin eğitim politikaları, entegrasyonu geliştirmek için esas olarak Almanca dilinde eğitime ağırlık veren Batı Berlin modelinden, geri düşüşleri artırmak için göçmen çocuklarına özel sınıflarda esas ola

rak kendi anadillerinde eğitime ağırlık veren Bavyera modeline kadar çeşitlilik göstermektedir. Bazen öğrencilere Türkçe dilinde eğitim sağlamak ve böylece Türk toplumuna daha yüksek statüde işçiler sağlayabilmek için Türk öğretmenler işe alınmıştır.

Çeşitlilik gösteren bu eğitim politikaları, Türk işçilerinin yurtdışında yerleşmesi konusunda varolan kararsızlığı yansıtmaktadır. Ev sahibi toplumların göçmenlerin yerleşmesini ve geri dönmesini savunma konusunda bölünmüş olduğu ve bizzat göçmenlerin de yurtdışında kalacakları sürenin başlangıçta çoğunun umduğu gibi kısa süreli mi yoksa süresiz mi olacağından emin olmadıkları bir ortamda, yabancı işçilerin ikinci ve üçüncü nesil çocukları, kendilerini, kimi zaman birbiriyle çelişen toplumsal ve ailesel baskılarla örülü bir ağın içinde buldular. Yetişkin kız çocukların entegre olmasını önlemek için Türkiye’ye gönderilmeleri ve diğer Türk çocukların hangi dil ya da kültürün “kendilerininki” olduğu konusunda kararsızlık içine düşmeleri gibi sonuçlar da doğurduğu ileri sürülen çelişen baskıları çözümleme doğrultusunda yoğun tartışmalar olmuştur.⁸

Almanya’daki Türk çocuklarının eğitimi konusunun detaylarına geçmeden önce bu ülkedeki vatandaşlarımızın karşılaştıkları temel problemleri ana başlıklarıyla şu şekilde sıralamak mümkündür:

- İki toplumun inanç ve geleneklerindeki farklılığın doğurduğu uyum güçlüğü

- Dil bilmeme nedeniyle toplumla sağlıklı iletişim kuramamanın doğurduğu zorluklar

- Yetişkinlerin, dini pratikleri yerine getirme konusunda çektiği zorluklar

- Bulunulan ülkenin hukuk ve eğitim sistemini iyi bilmemekten doğan zorluklar

- Çocukların okullardaki eğitim problemleri

- Türk öğretmenlerin eğitim konusundaki yeterlik problemleri

- Din eğitimi konusunda yasal güçlüklerin aşılmasında karşılaşılan güçlükler vb.

2. Almanya’daki Türklerin
Durumu ve Problemleri İle
İlgili Araştırmalar

A. Türkçe Araştırmalar

- Konuyla ilgili tebliğlerin sunulduğu uluslararası nitelikteki bir toplantı A.Ü. İlahiyat Fakültesi, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı tarafından 1988 yılında ortaklaşa düzenlenen “Din Öğretimi ve Din Hizmetleri Semineri”dir. 8-10 Nisan 1988 tarihleri arasında gerçekleştirilen seminerin Alman bilim adamlarının katılımı ile yapılan ilk oturumu “F. Almanya’da Türk çocuklarının din öğretimi” konusuna ayrılmıştır. Konumuzla ilgili çalışmaları olan Alman bilim adamları, Prof. Dr. Johannes Lähnemann (Nürnberg-Erlangen Üniversitesi), Prof. Dr. Rotraud W. Wielandt (Bamberg Üniversitesi), Kuzey Ren Westfalya’da İslâm Din dersi Öğretim Programı geliştirme çalışmalarının yöneticisi Dr. Klaus Gebauer ve Program geliştirme çalıştırmalarına Türkiye adına bir yıl süre ile katılan Prof. Dr. Orhan Karmış, bu oturumda, sundukları tebliğlerle konuyu çeşitli boyutlarıyla incelemişlerdir. Seminere sunulan bütün bildiriler Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından 1991 yılında bir kitap halinde yayınlanmıştır.

- Alan itibariyle direkt olarak din eğitimi ile ilgili olmamakla birlikte konuya yakın bir doktora tezinden söz etmek gerekir. 1981 yılında A.Ü. İlahiyat Fakültesinde Orhan Gizli tarafından hazırlanan doktora tezi, “Dış ülkelerde Çalışan Türk İşçilerinin Karşılaştıkları Dinsel Etkiler Üzerine Psiko-sosyal Bir Araştırma” adını taşımaktadır. Araştırmada ikinci kuşak olarak nitelenen Türk çocuklarının psikolojik sorunları üzerinde durulmuştur.

- 1986 yılında A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisinin ikinci ayısında yayınlanan ve Mustafa Tavukçuoğlu tarafından tercüme edilen makaleye de işaret etmek yerinde olur. “Federal Almanya’daki Türk Çocuklarının Eğitim Problemleri” adıyla çevrilmiş olan çalışma, Hannover kenti protestan kilisesinin 4.6.1983’te yayınladığı bir bildiridir. Bu bildiride Müslüman çocukların Alman okullarındaki problemleri üzerinde durulmuş, din dersleri de ayrı bir bölüm halinde ele alınmıştır. Bildiride İslâm Hukuk Sisteminden kaynaklanan bazı zorluk ve tereddütlerin giderilmesi durumunda Protestan kilisesinin İslâm Din Derslerine karşı çıkmayacağı belirtilmiştir.

- 1988 yılında A.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi’nin 30. sayısında yayınlanan Prof. Dr. Beyza Bilgin’in “F. Almanya Cumhuriyetinde Türk Çocuklarına İslâmi Din Dersi Programı Geliştirme Çalışmaları” adlı makalesi araştırmada yararlanılan kaynaklar arasındadır. Bu makalede değişik kesimlerin İslâm din dersleri konusundaki beklentileri ve F. Almanya’daki İslâm din dersleri ile ilgili çeşitli uygulama modelleri üzerinde durulmuştur.

-1989 yılında yine A.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi’nin 31. sayısında yayınlanan Heinz Klautke’nin “Federal Almanya ve Batı Berlin’de Müslüman Türkler” adlı makalesi de Alman Protestan kilisesinin Almanya’da

ki Türk aileleri için İslâm dininin önemini, bu arada da çocuklara verilecek din eğitiminin genel karakterini ortaya koyması bakımından önemlidir. Makale, Alman Protestan Kilisesinin, A.Ü. İlahiyat Fakültesi için hazırladığı bir rapordur.

- Prof. Dr. N. Abadan Unat ve Neşe Kemiksiz tarafından hazırlanan, “Türk Dış Göçü” adıyla A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi tarafından 1986’da yayınlanan yorumlu bibliyografya konuyla ilgili kaynakları içermesi bakımından önemli bir çalışmadır.

- Dr. Cemal Tosun tarafından hazırlanan doktora çalışması Din ve Kimlik adıyla yayınlanmış olup, yurt dışında karşılaşılan eğitim problemleri ile ilgili derinliğine yapılmış bir çalışmadır.

B. Almanca Araştırmalar

Federal Almanya’daki Türk çocuklarının din eğitimi konusunda Alman araştırıcıların çalışmaları Türkiye’ye nazaran daha geniş kapsamlı ve sayı olarak da daha fazladır.

Burada öncelikle bir dizi toplantıdan söz etmek gerekir. 1983 yılından beri 3 yılda bir defa Nürnberg’de uluslararası bir toplantı düzenlenmektedir. Nürnberg-Erlangen Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Din Eğitimi Kürsüsü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Johannes Lähnemann’ın girişimleriyle gerçekleşen bu toplantılarda yabancıların Almanya’ya uyum problemleri, eğitim ve din eğitimi problemleri, kültürlerin etkileşimi gibi konular ele alınmakta ve bildiriler sunulmaktadır. Bu toplantılarla ilgili bilgi vermeden önce onlara zemin teşkil eden bir seminerden söz etmek yerinde olur.

- 1981 yılında Nürnberg’de bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantının konusu “Alman Okullarındaki Yabancı Öğrenciler” olarak belirlenmiş ve din eğitimi de dahil olmak üzere konu ile ilgili bir çok bildiri sunulmuştur. Bildiriler, Pedagojik Gelişim ve Eğitim Reformu Akademisi tarafından “Ausländische Schüler in Deutschen Schulen” adıyla 1982 yılında Münih’te bastırılmıştır.

- 1983 yılından itibaren Nürnberg toplantıları uluslararası hal almıştır. 1983’teki ilk uluslararası toplantının gündemi “Okulda ve Yüksek Öğrenimde Kültür Karşılaşması” olarak belirlenmiştir. Bu toplantıda din eğitiminin ilgi alanıyla boyutları ve öğretmen yetiştirmede kültür karşılaşması sunulan bildirilerle tartışılmıştır. Bu bildiriler de Prof. Dr. Johannes Lähnemann tarafından yayına hazırlanmış ve Hamburg’da 1983 yılında “Kulturbegegnung in Schule und Studium” adıyla bastırılmıştır.

- 1985 yılındaki ikinci toplantının konusu “Kültür Karşılaşmasında Eğitim-Farklı İnançlardaki İnsanların Bir Arada Yaşamaları İçin Modeller” olarak belirlenmiştir. Bu toplantıda da din eğitiminin boyutları ve ilgi alanı sunulan bildirilerle tartışılmıştır. Bildiriler yine Prof. Dr. Lähnemann tarafından yayına hazırlanmış Hamburg’da 1986 yılında “Erziehung Zur Kulturbegegnung” adıyla bastırılmıştır.

- 1988’de yapılan 3. Nürnberg toplantısının konusu “Dünya Dinleri ve Barış Eğitimi-Toleransa Giden Yol” olarak belirlenmiştir. Bu toplantıda da din eğitiminin çerçeve şartları, hoşgörü ve din eğitimindeki önemi gibi konularda bildiriler sunulmuştur. Yine Prof. Dr. Lähnemann tarafından yayına hazırlanan bildiriler “Weltreligionen und Friedenserziehung-Wege zur Toleranz” adıyla 1989 yılında Hamburg’da bastırılmıştır.

- Nürnberg toplantılarının dördüncüsü 1991 yılında yapılmıştır. Bu toplantıya da din eğitimi, dinler arası ve kültürler arası eğitim konularında çeşitli bildiriler sunulmuştur. “Pedagojik Bir İhtiyaç Olarak Dinlerin Yeniden Uyanışı” “Das Wiedererwachen der Religionen als pädagogische Herausforderung” adıyla yapılan bu toplantının bildirileri yayınlanmıştır.

Nürnberg toplantılarının sonuncusu 2000 Eylül’ünde yapılmış olup, bildiriler yayına hazırlanmaktadır.

- Türk çocuklarının din eğitimi alanında Alman araştırıcılar tarafından özellikle son 20 yıl içinde çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan birisi 1981 yılında yayınlanan “Muslimiche Kinder in der Deutschen Schule” (Alman Okulunda Müslüman Çocuklar) adlı eserdir. Eserde A.Khaury, W. Wanzura, R.Irkens adlı yazarların makaleleri yer almıştır. Özellikle 3. bölümde R. Irkens ve W.Manzura tarafından Müslüman çocukların Alman Okullarındaki problemleri irdelenmiş, Alman okul sistemi ile Türk okul sistemi karşılaştırılmaya çalışılmıştır.

- 1984 yılında yayınlanan “Begegnung mit Türken-Begegnung mit dem İslâm” adlı eserdeki bir makale araştırma konusuyla yakından ilgilidir. Makale Petra Kappert tarafından yazılmış olup “Grundsätzliche Überlegungen zur Einführung İslâmischen Religionsunterrichts für Türkische Schüler” (Türk Çocuklarına İslâm Din Dersleri Verilmesi konusunda Temel Düşünceler) adını taşımaktadır. Makalede, İslâm Hukuku ile ilgili bazı konularla birlikte, yurtdışı için hazırlanan din dersi programı ile ilgili değerlendirmeler yer almıştır.

- H.P. Füssel ve T. Nagel tarafından kaleme alınan bir makale 1985 yılında “İslâmischer Religionsunterricht und Grundgesetz” (Anayasa ve İslâm Din Dersleri) adıyla “Europäische Grundrechte Zeitschrift” adlı dergide yayınlanmıştır. Makalede İslâm hukukundaki bazı konularla F. Alman Anayasası Mukayese edilmiştir. Araştırmada bu çalışmadan da yararlanılmıştır.

-1985 yılında yayınlanan ve A. Khoury tarafından kaleme alınan “Islâmische Minderheiten in der Diaspora” adlı eserde konuyla ilgili üç makale yer almaktadır. M. Salim Abdullah tarafından yazılan “Islâmischer Religionsunterricht in der Bundesrepublik Deutschland” (F. Almanya’da İslâm Din Dersleri) adlı makalede değişik kesimlerin din dersleri konusundaki görüşleri ele alınmış ve eyaletler arasındaki farklı anlayışlara yer verilmiştir. Hans Krolmann tarafından yazılan İslâmischer Religionsunterricht in der Bundesrepublik Deutschland” (F. Almanya’da İslâm Din Dersleri) adlı makalede ve Josef Hertinger’in yazdığı “Die Religiöse Erziehung Muslimicher Kinder in Hessischen Schulen Heute” (Bugünkü Hessen okullarında Müslüman Çocukların Din Eğitimi) adlı makalede Hessen eyaletindeki İslâm din Dersleri uygulaması anlatılmıştır.

- 1986 yılında yayınlanan “İslâmunterricht an Deutschen Schulen” (Alman Okullarında İslâm din dersleri) adlı eser Ulrich O. Sievering tarafından yayına hazırlanmıştır. Eserde çeşitli araştırıcıların İslâm Din Dersleri ile ilgili hukukî ve politik değerlendirmeleri, Kiliselerin bakış açısı Alman ve Türk toplumunun din derslerinden beklentileri açıklanmaya çalışılmıştır.

- Kuzey Ren Westfalya eyaleti, Okul ve Meslek İçi Eğitim Enstitüsünce hazırlanan üç çalışma araştırmamıza kaynaklık oluşturan önemli eserlerdir.

Birincisi ilgili Enstitü tarafından İlkokul 1-4. sınıflar için hazırlanan 24 ünitelik İslâm Din Dersleri Öğretim Programı’dır. Enstitüce “Religiöse Unterweisung für Schüler İslâmischen Glaubens” (Müslüman Çocuklara Dini Eğitim) adıyla 1986 da yayınlanmıştır. Türkçe ve Almanca olarak iki dilde hazırlanan programla ilgili olarak s.80’de geniş bilgi verilmiştir.

- Adı geçen Enstitü tarafından hazırlanan ikinci çalışma “Rechtliche Regelungen zur Religiösen Unterweisung für Schüler İslâmischen Glaubens” (Müslüman Çocukların Din Eğitimi konusunda Hukukî Düzenlemeler) adını taşımaktadır. Çalışmada, uluslararası anlaşmalarda ve Alman yasalarında din eğitimi ve İslâm din dersleri ile ilgili düzenlemeler bir araya toplanmıştır. Bu çalışma 1987 yılında yayınlanmıştır.

- Okul ve Meslek İçi Eğitim Enstitüsü tarafından yayınlanan üçüncü çalışma “Rahmenbedingungen und Materialien zur Religiösen Unterweisung für Schüler İslâmicshen Glaubens” (Müslüman Çocukların Dinî Eğitimi konusunda Çerçeve Şartlar ve Materyaller) adını taşımaktadır ve 1987 yılında yayınlanmıştır. Bu çalışmada, İslâm dini ve dinî eğitimi konularında yayınlanmış, 1158 eser hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Çalışmanın giriş kısmında ise bilim adamlarınca kaleme alınmış olan İslam din eğitimi ile ilgili makaleler yer almıştır.

- 1988 yılında Oldenburg Üniversitesi’nde bir mezuniyet çalışması yapılmıştır. Anna Barbara Siegele tarafından hazırlanan Çalışma “Die Problematik der Einführung eines İslâmischen Religions unterrichts an deutschen Schulen, dargestellt anhand von zwei Unterrichtsansätzen” (Alman Okullarında İslâm Din Dersi Verilmesi Problemi-İki Ünite Örneği) adını taşımaktadır. Çalışmada Hamburg ve Kuzey Ren Westfalya’da hazırlanan iki ünite çeşitli yönleriyle incelenmiş ve karşılaştırma yapılmıştır.

- Bavyera eyaletindeki İslâm din eğitimi konusunda bilgiler içeren bir makale Gerhard Mahler tarafından yazılmış olup “Religiöse Unterweisung für Türkische Schüler İslâmischen Glaubens in Bayern” (Bavyera’daki Müslüman Türk Çocuklarının Dinî Eğitimi) adıyla “Zeitschrift für Pädogagik” adlı dergide 1989 yılında yayınlanmıştır.

- Klaus Gebauer tarafından “İslâmischer Religionsuntericht-ein Beitrag zur Verständigung (İslâm Dini Dersleri-Karşılıklı anlayışa bir katkı) adıyla “Bericht 99” adlı kitapta bir makale yayınlanmıştır. Makalede İslâm Din Eğitimi konusunda karşılaşılan çeşitli zorluklardan söz edilmektedir.

- Prof. Dr. Kerim Yavuz Tarafından Kuzey Ren Wesfalya’daki İslâm din dersi programı geliştirilen Enstitüde verilen bir konferans da bu araştırmayla ilgili bir çalışmadır. Çalışma Atatürk Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisinin 8. Sayısında “Allgemeine Überlegungen und Vorschläge zur religiösen Unterweisung für Schüler İslâmischen Glaubens “adıyla yayınlanmıştır.

3. F. Almanya’daki Türklerin
Eğitim ve Din eğitimi
Problemleri

F. Almanya’da yaklaşık olarak 500.000 civarında Türk çocuğu yaşamaktadır.⁹ Bunların büyük çoğunluğu okula gitmektedirler. Bazı bölgelerde öğrencilerin yaklaşık %30’unu Türk çocuklarının oluşturacağı daha 1980’li yıllarda tahmin edilmiştir.¹⁰ Bu gün bu rakamların çok aşıldığı yerler vardır.

Anlaşılan odur ki, Özellikle Almanya’daki Türk vatandaşlarının kimliklerini kaybetmeden varlıklarını devam ettirebilmeleri sistemli bir eğitim ve din eğitimi programı ile mümkündür. Bunun için de konunun çeşitli boyutlarıyla derinliğine ele alınması gerekmektedir.

Yabancı bir toplum ve kültür çevresinde azınlık olarak yaşayan Türk çocuklarına kendi dinî ve millî kimliklerini kazandırmak için, onlara verilecek eğitim içinde, Türk kültürünün temel unsurlarından olan ve bu kültürü şekillendiren İslâm dininin de eğitimini vermek ve örnek alacakları Türk ve İslâm büyüklerini tanıtmak ge

reği açıktır. Çünkü çocukların kendi kültürlerini tam kazanarak kültürel kimliklerini oluşturmaları ancak bu sayede mümkün olacak, aksi halde asimilasyonla karşı karşıya kalacaklardır.

Almanya’daki Türklerin Din eğitimi problemine genel olarak bakıldığında üç önemli boyut dikkat çekmektedir. Pek çok kişi tarafından çeşitli şekillerde dile getirilen ama bir türlü her iki tarafın da kabul edebileceği bir çözüm bulunamayan din eğitimi problemine kapsamlı ve kabul edilebilir çözümler önerebilmek için, bu üç temel boyutun çok iyi analiz edilmesi kaçınılmaz görünmektedir. Bunlar:

1. Din Eğitimi ile ilgili yasal durumun açıklığa kavuşturulması,

2. İhtiyaca uygun öğretim programı ve ders kitabı hazırlanması,

3. Programı uygulayacak din dersi branş öğretmenlerinin yetiştirilmesi,

şeklinde ifade edilebilir. Bu noktaları şöyle açıklayabiliriz:

A. Din Eğitimi İle İlgili Yasal
Durum

Almanya’da İslâm din dersleri konusundaki farklı uygulama ve anlayışları doğru yorumlayabilmek için öncelikle uluslar arası anlaşmalarda ve Alman yasalarında din eğitiminden ve din derslerinden nasıl söz edildiğini ve din dersinin yasal statüsü ile ilgili bağlayıcı hükümlerin neler olduğunu bilmek gerekmektedir.