FəLSƏFƏ, onun predmeti VƏ CƏMİYYƏTİn məNƏVİ İNKİŞafinda rolstrreplN

2. Qədim Yunan fəlsəfəsinin klassik mərhələsi
V əsrin ikinci yansında Yunanıstanın böyük şəhərlərinin içərisində apancı rol Afina şəhərinə məxsus idi. Afinanın iqtisadi, siyasi, mədəni həyatında baş vermiş əhəmiyyətli dəyişikliklər, böyük uğurlar Periklin adı ilə bağlı idi. Quldarlıq demokratiyası azad vətəndaşların da polisin-dövlətin işlərində iştirak etməsinə imkan verirdi.
Belə bir şəraitdə fəlsəfənin, təbiət elmlərinin və natiqlik mədəniyyətinin inkişafı üçün geniş imkanlar yarandı, profesional müəllimlər meydana gəldi, elmin müxtəlif sahələri üzrə kadrlar hazırlanmağa başlandı. Bu zaman təbiət elmlərini yaxşı bilən müdriklər-filosoflar yetişdi. Bu müdriklərə sofistlər deyirdilər. (Sofist - yunanca "sofos" sözündən olub, mə"nası müdrik deməkdir). Onlar bütöv fəlsəfi sistem yaratmağa cəhd göstərmir, mübahisələr, müsahibələr zamanı əldə olunan biliklərə üstünlük verir, ona görə də məntiqə, natiqlik məharətinə xüsusi diqqət yetirirdilər.
Tarixən soflstlərin "yaşlı" və "cavan" nəslilərindən danışmaq olar. Onların "yaşlı nəslindən" Georgi, Protaqor və Antifontun adlarını çəkmək olar.
Georgi (e.ə. 483-373) Empedoklun tələbəsi olmuş, Eley məktəbi nümayəndələrinin, Demokritin tə"liminə xüsusi diqqət yetirmiş, relyativizm mövqələrindən çıxış etmişdir, (relyativizm - insan idrakının nisbiliyini, şərtiliyini, subyektivliyini iqrar edən fəlsəfi konsepsiyadır). Georginin relyativizmi skeptisizm ilə tamamlanır (skeptisizm obyektiv gerçəkliyin dərk edilməsi imkanlarına şübhə edən fəlsəfi konsepsiyadır). Bu konsepsiya relyativizmə yaxındır. Georgi fəlsəfi düşüncələrini izah etmək iiçün üç tezis irəli sürmüşdü: birinci, heç bir şey mövcud deyildir; ikinci, nəsə bir şey mövcuddursa da, onu dərk etmək imkan xaricindədir; üçüncü, əgər o şeyi dərk etmək mümkün olsa belə, onu başqasının nəzərinə çatdırmaq və ya izah etmək mümkün deyildir.
Georgi natiqlik mədəniyyətinə və onun nəzəriyyəsinə diqqət yetirir sözün dinləyicilərə tə"sirinə xüsusi əhəmiyyət verirdi. O, nitqi insanın ən yaxşı silahı və təkmil aləti hesab edirdi.
Sofistlərin “yaşlı” nəslinin digər nümayəndəsi Protaqor idi. Protaqor (e.ə. 481-411) Demokritin tələbəsi olmuş, onun əsərlərində sofistlərin materialist ən"ənələri öz əksini tapmışdır. Protaqor “Allahlar haqqında” traktatında yazırdı ki, “allahlar haqqında heç bir şey deyə bilmərəm. Onların mövcud olub-olmamaları haqqında qət'i fikir söyləyə bilmərəm”. Deyilənlərə görə, o, allahsızlıqda günahlandırıldığına görə Afinanı tərk etməyə məcbur olmuşdur. O belə hesab edirdi ki, “insan hər şeyin ölçüsüdür”.
Sofistlərin “cavan” nəslinin nümayəndələrindən Elkidam, Likafron və Polemonun adlarını çəkmək olar. Onların fəllsəfi görüşləri əksər hallarda materialist xarakter daşıyır, cəmiyyətin meydana gəlməsinə sadəlövh materializm mövqelərindən yanaşırdılar.
Bu filosoflar təbiət qanunlarını sosial-norma hesab edərək yazırdılar ki, “biz hamımız anadan bərabər doğulmuşuq”.