250
dığı biznesin aparılması və təşkili texnologiyasını da verir.
Yəni Francayzer Francayzi ilə eyniləşir və onun korpora-
tiv şəbəkəsinin bir hissəsinə çevrilir.
Bazar iqtisadiyyatının əsas xüsusiyyəti sahibkarlıq
fəaliyyətidir. Lakin tədqiqatlar göstərdi ki, maliyyə resurs-
larının çatışmazlığı iqtisadiyyatın müəyyən sahəsinin in-
kişafında öz sözünü deyir. Bu problem öz həllini iri və xır-
da sahibkarlığın qarşılıqlı sərfəli əməkdaşlıq sisteminin
köməyilə biznesin aparılmasının yeni metodu – françay-
zinqin vasitəsilə tapa bilər. Müasir ―françayzinq‖ ―termini
fransız sözü olub ―franchise‖ sözündən götürülüb və ―gü-
zəşt, üstünlük‖ deməkdir. İşə yeni başlayan sahibkar üçün
ən dəyərli və sərfəli güzəşt artıq
işlənmiş və özünü doğ-
rultmuş texnologiyadan, məhşur və populyar ticarət mar-
kasından istifadə etmək mümkünlüyü, maariflənmək və
lazımi informasiya və məsləhət almaq imkanıdır.
Françayzinq, dünyada geniş yayılmış tərəfdaşlıq əla-
qələrinin və işguzar əməkdaşlığın formasıdır. Françayzin-
qin məzmunu iri, nüfuzlu və kifayət qədər tanınmış şirkət
kiçik müstəqil müəssisəyə
müəyyən məhsullar buraxmaq
və onları satmaq, həmçinin şirkətin ticarət markası altında
müəyyən bazarda xidmətlər göstərmək hüququnun veril-
məsi haqqında onunla müqaviləylə daha da aydınlaşır.
Belə qarşlıqlı münasibətlər sxemində iki tərəf çıxış
edir:
Françayzer - baş şirkət, hansı ki, ticarət markasından
istifadə hüququ daxil edilməklə müyyən hüquq verir;
Operator, yaxud françayzi - kiçik müəssisə, hansı ki,
müqaviləyə görə franşayzer tərəfindən verilən hüququ alır.
―Françayzinq‖və―franşiza‖ anlayışları kommersiya
müqavilələrinin tərtibatında
istifadə olunur ki, bu zaman
251
artıq müəyyən sənaye (kommersiya) fəaliyyəti aparmaq
sistemi təcrübəsinə malik bir şəxs (hüquqa malik ) müqa-
vilədə nəzərdə tutulmuş şərtlərlə və müəyyən xeyirlə hə-
min sistemdən istifadə etmək
hüququnu digər bir şəxsə
(hüquqa malik ) təqdim edir. Operator françayzerin ticarət
markasından istifadə edərək öz biznesini həyatat keçirir.
Bu əməkdaşlıq forması yeni yaradılan müəssisə üçün xü-
susilə sərfəlidir.
Françayzer özündən asılı vəziyyətdə sənaye müəs-
sisələri və geniş ticarət şəbəkəsi yaradaraq çoxlu operator-
larla müqavilə bağlayır. Müqavilənin şirkətlərinə görə
franşayzer operatorun istehsalın normal təşkili ilə əlaqədar
bütün kompleks xidmətləri göstərməyə borcludur:
- Avadanlığın
göndərilməsi;
- Texnologiya ilə təmin edilməsi;
- Heyətin ixtisas səviyyəsinin artırılması;
- Mühasibat uçotu üzrə xidmət göstərilməsi.
Operator əmtəənin yaxud xidmətin keyfiyyətinə və
onların tərtibatına, yəni ticarət markasının nüfuzu ilə bağlı
nə varsa hamısına qoyulan tələblərə riayət etməyi öz öhdə-
sinə götürür. Müqavilə bir qayda olaraq uzunmüddətli xa-
rakter daşıyır. Ancaq operator müqavilədə göstərilən şərt-
ləri pozarsa, ticarət markasının nüfuzuna pis təsir edərsə,
istehlakçıların sayı azalarsa, bu halda istınilən halda fran-
çayzer müqaviləni ləğv edə bilər.
Operatorun yeni yaranmış
və və maliyyə cəhətdən
zəif olmalarını nəzərə alaraq firma françayzer aşağıdakı
şərtəri formalaşdırmalıdır:
1) İstehsal sahəsindən asılı olaraq miqdarı müəyyən
olunan ilkin ödəmələrin həcmi (bazarda tanınmış ticarət
markası adı altında iştirak etməyə görə);
252
2) Sərmayə qoyuluşları zamanı operatora kömək
edilməsi (binaların, avadanlığın
icarəyə verilməsi, hər
hansı bir bankdan - kredit alınması üçün təminatın veril-
məsi və s.);
3) Operatorun mənfəətindən ödəmə normativlərinin
müəyyən olunması və ödəmə formalarının dəqiqləşdiril-
məsi.
Françayzinq xüsusi növ tərəfdaşlıq münasibətidir.
Burada tərəflərin öhdəlikləri və hüquqları müəyyən
olunur:
1.Françayzer – uğurla işləyən, yaxşı tanınmış şirkət-
dir. O, özünün biznes konsepsiyasının həyat qabiliyyətini
artıq sübut etmişdir və onun
digər sahibkarlara verməyə
hazırdır.
2.Françayzlar – biznes ideyalarının, ticarət markala-
rının adından istifadə hüququnu almış ayrıca şəxs yaxud
şirkətlərdir. Françayzlar işi öhdəliklərinə götürürlər. Bu,
françayzerin qoyduğu qaydalara əmtəələrin yaxud xidmət-
lərin satqısından ibarət olur.
Dostları ilə paylaş: