Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti
Yüklə 1,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
| İxrac
İdxal Həcmi, xüsusi həcmi, xüsusi mlrd.doll. çəkisi, % mlrd.doll. çəkisi, % ABŞ 240 18,2 165,8 12,7 Böyiik Britaniya 100,5 7,6 78,8 6,0 Fransa 84,6 6,4 65,4 5,0 Almaniya 78,9 6,0 125,0 9,6 İtaliya 66,6 5,1 - - Yaponiya 60,0 4,6 110,7 8,5 Aşağıdakı cədvəldə (2000-ci il üzrə) bəzi dövlətlər üzrə xidmətlərin ixracı və idxalı verilmişdir Burada: - məsləhət injinirinqi; - texnoloji injinirinq xidmətləri yerinə yetirilir; Xidmətlərin alınıb-satılması əməliyyatlarmda icarə münasibətləri də böyük rol oynayır. Beynəlxalq icarə de- dikdə, maşın və avadanlıqlarm muzdla (müəyyən tərəd- düdlə) xarici səxsə verilməsi nəzərdə tutulur. Cədvəl 8.2. 8.3. İnjinirinq xidmətinin vəzifələri, mərhələləri və biznesin inkişafında onun rolu Müasir beynəlxalq iqtisadiyyat həm elm və texnika- nın güclü inkişafı, informasiya sistemlərinin genişlənməsi, istehsal texnologiyalarının yüksək səviyyədə olması, həm də logistikanın inkişafı ilə müşaiyət olunur. 136 İnkişaf etmiş ölkələrin inkişaf etməkdə olan ölkələrlə iqtisadi əlaqələrinin yeni müstəviyə gətirilməsi, yəni isteh- sal texnologiyalarına malik olan inkişaf etmiş dövlətlərlə, geniş xammal ehtiyatlarına və işçi qüvvəsinə malik olan inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında iqtisadi əlaqələr, bi- rincilərin ikincilərin ərazisində yeni istehsal texnologiya- larına əsaslanan sənaye obyektlərinin tikilib istifadəyə ve- rilməsi ilə müşayət olunur. İnjinirinq xidməti beynəlxalq miqyasda orjinal layihələrin də işlənib hazırlanması sahə- sində geniş yer tutur. Müasir dünya iqtisadiyyatında sənaye obyektlərinin layihələndirilməsi, inşa edilməsi və istismarı injinirinq xidmətinin üzərinə düşür. İnjinirinq xidməti eləcə də inno- vasiya fəaliyyətinin nəticələrinin tətbiq edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Beynəlxalq injinirinq xidməti müxtəlif ölkələrdə, xü- susən inkişaf etməkdə olan ölkələrə iri layihələrin, sənaye obyektlərinin, aqrar sahədə yeni texnologiyaların tətbiq olunmasında daha geniş fəaliyyət göstərir. İstehsal texno- logiyalarında yeni kəşflərin meydana gəlməsi istehsal həc- minin artırılmasına və eyni zamanda məhsulun maya də- yərinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Buna görə də beynəl- xalq biznesdə yeni texnologiyaların tətbiq edilməsində dünya iqtisadiyatında injinirinq xidmətinin rolu böyükdür. Beynəlxalq biznesdə injinirinq xidmətindən geniş is- tifadə olunması beynəlxalq biznesin inkişafına, yəni ölkə- lər arasında istehsal texnologiyalarının fərqinin azaldılma- sına, o cümlədən istehsal mədəniyyətinin yaxınlaşmasına və istehsal olunan məhsulların keyfiyət baxımından bir-bi- rinə yaxın olmasına gətirib çıxarır. 137 Beynəlxalq injinirinq özündə istehsal xidməti komp- lekslərini, kommersiya və elmi texniki xarakterli, həmçi- nin tikinti və sənaye komplekslərini özündə əks etdirir. İnjinirinq xidmətinin bütün spektorları özündə tex- niki yardımın növlərini və əsas iki xidməti cəmləşdirir: 1. Xidmət texnologiyalarının prosesə hazırlanması. 2. Xidmət rentabelli istehsalın təmiri. İnjinirinq xidməti üç mərhələdə yeni məhsulun istehsalı planı təfsilatı ilə işlənib hazrlanır və bu mərhələ- lərdə material təchizatı mənbəyi, komponentlər və avadan- lıqlar prototiplərinin hazrlanması həyata keçirilir. İnjinirinq xidmətini ümumiləşdirməklə 4 mərhələyə bölmək olar: 1. Layihəqabağı xidmətlər, bazar kanyukturasının yəni bazarın tutumunun öyrənilməsi, marketinq, topoqra- fik çəkiliş. 2. Layihə xidmətləri, hansı ki, injinirinq bazasını və əsas detallarını əks etdirir. 3. Tikinti və əsas texnologiyaların işlənməsi ilə bağlı müqavilələrin bağlanması. 4. Yeni obyektin yaranmasını şərtləndirən və konk- ret problemləri özündə əks etdirənxüsusi xidmətlər. Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə alsaq belə bir mə- sələ ortaya çıxır ki, injinirinq xidməti əsasən inkişaf etmiş dövlətlər tərəfindən həyata keçirilir. Buna səbəb isə bu dövlətlərin əlində elm və texnikanın son nailiyyətləri olan müasir texnologiyaların cəmlənməsidir. Həmçinin bu öl- kələr yuxarıda qeyd olunduğu kimi konsaltinq, layihələn- dirmə, malgöndərmələr, inşaat, idarəetmə və digər sahə- lərdə daha çox ixtisaslaşmış olmaqla bərabər eyni zaman- da həm ixtisaslaşmış kadrlara, həm də investisiya qoymaq 138 imkanına malikdirlər. Məlum olduğu kimi hal-hazırda beynəlxalq biznes 2 istiqamətdə inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələr arasında iqtisadi münasibətlər quru- lur. 1. İnvestisiya qoyuluşları. 2. Yeni texnologiyaların tətbiq olunması. Məlum olduğu kimi hər 2 istiqamətdə beynəlxalq biznesin inkişafı üçün injinirinq xidmətinin tətbiq olunma- sının əhəmiyyəti böyükdür. Tutaq ki, hər hansı bir ölkə və ya inkişaf etmiş dövlət digər ölkənin müəyyən bir sektorunun inkişafı üçün inves- tisiya qoymağa hazırlaşır. Təbiidir ki, bu ölkəni, yəni in- vestisiya qoyulan ölkənin qoyulan vəsaiti həmçinin bu sa- hədə tikinti, texnoloji işlərin aparılması və layihənin tam işə düşməsi üçün mütəxəssisi yoxdur. Bu mütəxəssislər xaricdən cəlb olunmalı və prosesin idarə olunmasında müəssisənin tam işə düşüb istehsal olunan məhsulun ba- zara çıxarılması mərhələsinə qədər idarə etməlidir. İnjinirinq xidmətinin beynəlxalq biznesdə əhəmiyyə- tini daha qabarıq şəkildə aydınlaşdırmaq lazımdır. Tutaq ki, hər hansı bir inkişaf etmiş dövlət inkişaf etməkdə olan dövlətin ərazisində yeni texnologiyaların tətbiq olunması şərtilə birgə müəssisə açır. Bu halda isə həmin müəssisə- nin binasının inşa edilməsindən başlayaraq yeni texnologi- yanın gətirilməsi, quraşdırılması, sazlanması, sınaqdan ke- çirilməsi və müəyyən müddət idarə olunması, eyni zaman- da texniki qulluq göstərilməsi üçün təbiidir ki, xaricdən mütəxəssislər cəlb olunmalıdır. Məsələ təkcə bu qeyd olu- nanlarla bitmir. Əgər xarici firma belə bir texnologiyanı ―açar altı‖ təhvil verirsə və ya yerli sahibkarlarla birgə 139 idarə edirsə burada yerli kadrlarında hazırlanması ən mü- hüm məsələlərdən biridir. Bütün bu yuxarıda qeyd olunanlar onu göstərir ki, in- jinirinq xidməti beynəlxalq biznesin inkişafında gələcək fəaliyyət sahəsi kimi əvəvzolunmaz bir sahə olacaqdır. Yüklə 1,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|