Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

Birbaşa xərclərə görə qiymətqoyma metodu. Qiy-
mətqoymanın bu metodunun mahiyyəti tam xərclərə əsas-

---

156 
lanan qiymətqoyma metodu ilə eynidir. Lakin, qiymətin 
müəyyən edilməsinin bu metodunda məhsulun maya dəyə-
rinin üzərinə yox, məhsulun hazırlanmasına çəkilmiş bir-
başa xərclərin üzərinə müəyyən edilmiş mənfəət norması 
(qiymət və ya ticarət əlavəsi) və ya satış qiymətinə görə 
müəyyən edilmiş ticarət güzəşti əlavə edilir və alınmış 
məbləğ məhsulun qiyməti kimi qəbul edilir. Tam xərclərə 
əsaslanan qiymətqoyma metodunda olduğu kimi burada da 
iki üsuldan: 1) birbaşa xərclərin üzərinə mənfəət norması-
nın (qiymət və ya ticarət əlavəsinin) əlavə edilməsi və 2) 
birbaşa xərclərin məbləğinin üzərinə satış qiymətinə görə 
müəyyən edilmiş güzəştin əlavə edilməsi üsulundan 
istifadə edilir.
a) birbaşa xərclərin məbləğinin üzərinə mənfəət nor-
masının (qiymət və ya ticarət əlavəsi) əlavə edilməsi üsulu. 
Qiymətin maya dəyərin üzərinə mənfəət normasının əlavə 
edilməsi metodunda olduğu kimi burada birbaşa xərclərin 
məbləğinin üzərinə müəyyən edilmiş mənfəət norması 
(qiymət və ya ticarət əlavəsi) gəlinir. Bu halda qiymət aşa-
ğıdakı formula ilə müəyyən edilir: 
i
i
i
i
K
C
C
P



Burada: 
i
P
- i məhsul vahidinin qiyməti, manatla; 
i
C
- i məhsul vahidinə çəkilən birbaşa xərclərin 
məbləği, manatla; 
i
K
- i məhsulunun fiksə edilmiş (standart) mənfəət 
normasıdır (qiymət və ya ticarət əlavəsidir). 
Xərclərin rentabelliyi normasına görə qiymətqoyma 
metodu qiymətin elə bir səviyyəsinin müəyyən edilməsini 
nəzərdə tutur ki, o, məhsul satışının verilmiş miqdarında 

---

157 
məhsulun maya dəyərini ödəməklə yanaşı xərclərin renta-
belliyinə görə müəyyən edilmiş məqsəd mənfəətinin, yəni 
planda nəzərdə tutulan mənfəətin əldə edilməsini də təmin 
edir. Bu halda məhsulun qiymətini müəyyən etmək üçün 
məhsulun istehsalına və ya satışına çəkilən birbaşa (dəyi-
şən) və qaimə (sabit) xərclərin ümumi məbləğinin üzərinə 
qeyri müstəqim məbləğini gəlir və alınmış nəticəni məhsul 
satışının ehtimal olunan miqdarına bölürlər. Bunu düstur 
formasında aşağıdakı kimi ifadə etmək olar:
i
i
mi
i
Q
U
M
P


burada: 
i
P
- 
i
məhsulun vahidinin qiyməti, manatla; 
mi
M
- 
i
məhsulunun satışından əldə edilməsi nəzərdə 
tutulan qeyri müstəqim məbləği, manatla; 
i
U
- 
i
məhsul vahidinə çəkilmiş birbaşa və qeyri 
müstəqim xərclərinin ümumi məbləği, manatla;
i
Q
- 
i
məhsulunun istehsalının və ya satışının natu-
ral ifadədə miqdarıdır.