Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

Birinci, daha çox nəzərə çarpan fərq onların fəaliy-
yət mühitinin özünəxaslığı ilə müəyyənləşir. Belə ki, tə-
sərrüfatdaxili marketinq əsasən daxili milli bazar proseslə-
rini əhatə edir. Öz növbəsində beynəlxalq marketinqin fəa-
liyyət sferası milli və beynəlxalq bazarla, həm də öz xüsu-
siyyətləri ilə fərqlənən regional bazarlar və qlobal ba-
zarlardır.
İkincisi isə məhsulun istehsalı və satışı xüsusiyyət-
lərindəki fərqlərdir. 
Müəssisə özünün beynəlxalq sahibkarlıq fəaliyyətinə 
başlayarkən (məsələn, xarici ticarət) çalışır ki, məqsədli 
bazarda çatışmayan malı, ya da özünün nəyi varsa onu sat-
sın. Beynəlxalq marketinq həyata keçirilməsində spesifik 
mexanizm hazırlanır ki, bu da xarici bazarın tələb etdiyi 
məhsulun istehsalının genişləndirilməsinə xidmət edir. 
Nəticədə xarici bazarda müəssisənin malının satışının və 
onun irəlilədilməsinin planlaşdırılmasının spesifikası möh-
kəmləndirilir. 
Beynəlxalq marketinqin funksional təyinatı məqsədli 
bazarda daha yüksək səmərəlilik əldə etmək üçün istehsa-
lın strukturuna daha yanaşma yolu ilə təsir göstərməklə 
müəyyən olunur. Bu təsir müəssisənin öz səylərini o 
malların istehsalına və xarici bazara irəlilədilməsinə yö-
nəldir ki, həmin mallar üçün onun daha yaxşı şəraiti var. 

---

231 
Belə bir təəssürat yaranır ki, həm beynəlxalq, həm də 
milli marketinqin son iqtisadi nəticəsi eynidir. Müasir 
dövrdə beynəlxalq marketinqin müasir, yeni prinsiplərin-
dən istifadə olunur. Tamamilə aydındır ki, marketinq vəzi-
fələrin qoyulması, məqsədli bazarların seçilməsi, beynəl-
xalq marketinq mövqeyinin müəyyənləşdirilməsi, marke-
tinq kompleksinin yaradılması və marketinq nəzarətinin 
yerinə yetirilməsi prinsipləri öz qüvvəsində qalır. Bütün 
bu prinsiplər yeni deyil, lakin ölkələr arasındakı fərq çox 
dərin ola bilər və buna görə də beynəlxalq bazar xadimi 
xarici mühitdən xarici təsisatlardan baş çıxarmalı və 
adamların marketinqin sövqedici üsullarına necə reaksiya 
verməsi barəsində özünün əsaslı təsəvvürlərinə yenidən 
baxmağa hazır olmalıdırlar. 
Beynəlxalq marketinqin məqsədləri və strategiyası 
qısa, orta və uzunmüddətli ola bilər. Onlar şirkətin fəaliy-
yətinin mənfəət miqdarı, satış həcmi artıq mənimsənilmiş 
bazar payı kimi göstəricilərə nail olmaq, yəni marketinq 
fəaliyyətinin ayrı – ayrı istiqamətləri üzrə nəailiyyətləri 
qiymətləndirmək imkanını müəyyən edir. Beynəlxalq mar-
ketinqin məqsədləri bir qayda olaraq daxili marketinqin 
məqsədləri ilə müqayisədə daha dinamikdir, bu isə daha 
çox beynəlxalq mühitin qeyri – müəyyənliyi ilə müəyyən 
olunur.
Xarici bazarların mənimsənilməsi məsələləri mikro 
və makro səviyyələrdə eyni zamanda həll etməyə imkan 
verir. Mikro səviyyədə xarici bazara çıxdıqda bazar vəziy-
yətini möhkəmləndirmək, bazar payını artırmaq, təklif edi-
lən malın həyat tsiklini uzatmaq, mənfəəti çoxaltmaq im-
kanını görən şirkət öz məsələlərini həll edə bilir. Eyni za-
manda dolayısı yolla makro səviyyədə ölkənin milli iqtisa-

---

232 
diyyatın məsələləri həll edilir. Bu isə aşağıdakılardan iba-
rətdir:
1. Daxili, xarici sosial – iqtisadi problemlər.
2. Milli, o cümlədən iqtisadi təhlükəsizlik problemləri. 
3. Dünya iqtisadiyyatında nüfuz problemləri. 
Düzgün və vaxtında təşkil olunmuş Beynəlxalq mar-
ketinq fəaliyyəti ən səmərəli xarici iqtisadi fəaliyyət stra-
tegiyasının mühüm ilkin şərtlərini təmin edir. Bu şərtlər 
isə aşağıdakılardan ibarətdir:
1. Xarici bazarda mövcud və yaxud potensial tələbin 
aşkara çıxarılması əsasında konkret əmtəələrin istehsalının 
zəruriliyinin əsaslandırılması. 
2. Bazarın real ödəmə qabiliyyətinin nəzərə alınması 
ilə bu tələbin həcminin aşkara çıxarılması. 
3. Xarici istehlakçıların real tələbinə cavab verən 
məhsulların model nümunələrinin yaradılması üzrə elmi – 
texniki tərəqqi və konstruktor işlərinin – təşkili.
4. Rəqiblərin oxşar əmtəələri ilə müqayisədə xarici 
bazarın tələblərinə daha tam cavab verən əmtəələrin isteh-
salı. 
5. Xarici bazarın vəziyyəti, istehlakçıların zövqü ba-
rədə doğru və vaxtında informasiya. 
6. Cari bazar konyukturasının tələbləri və inkişaf, is-
tehsal, satış, maliyyə fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi. 
7. Əmtəə məhsulları satışının forma, metod və üsul-
larının təkmilləşdirilməsi. 
8. Qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün bazar subyekti-
nin fəaliyyətinin tənzimlənməsi və idarə edilməsi və nəza-
rətin təşkili.