Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

Beynəlxalq biznes dedikdə bütün dünya ölkələrinin 
xarici ticarətlərinin məcmusunu əks etdirən əmtəə-pul mü-
nasibətləri sferası başa düşülür. Başqa sözlə, beynəlxalq 
ticarət müxtəlif ölkələrin satıcıları və alıcıları arasında 
əmək məhsulları (əmtəə və xidmətlər) ilə mübadilə siste-
midir. 
Beynəlxalq biznes isə milli təsərrüfatlar arasında 
əmtəə və xidmətlərlə mübadilədir. ―Xarici ticarət‖ termini 
ancaq ayrıca götürülmüş ölkə üçün tətbiq edilə bilər. 
6.2. Beynəlxalq ticarət prosesində əmtəə 
axınlarının rolu 
Beynəlxalq ticarət prosesində əmtəə axınlarının iki 
istiqaməti – ixrac və idxal meydana gəlir. Əmtəənin mən-
şəi və təyinatından asılı olaraq ixrac və idxalın təsnifatı 
Cədvəl 6.1-də verilmişdir. 
İxrac və idxal əməliyyatlarının qiymətləndirilməsi 
göstəriciləri üçün xarici və beynəlxalq ticarətin aşağıdakı 
kəmiyyət və keyfiyyət xarakteristikalarının müəyyən edil-
məsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir: 
- 
dəyər və fiziki həcm (əmtəə dövriyyəsi); 
- 
dünya ticarətində əmtəə qruplarının nisbətini əks et-
dirən əmtəə strukturu; 
- 
ticarət axınlarının ayrı-ayrı ölkələr və onların qrup-
ları arasında bölgüsünü əks etdirən coğrafi strukturu. 
 
 
 
 
 

---

96 
Cədvəl 6.1. 
İxrac və idxal növlərinin təsnifi 
İXRAC 
İDXAL 
1) müəyyən ölkədə hazır-
lanmış (istehsal və emal 
edilmiş)əmtəələrin xarici 
ölkələrə göndərilməsi; 
1)daxili bazarda satılmaq 
üçün xaricdən əmtəə gə-
tirilməsi, həmçinin xaric-
dən müəyyən haqq mü-
qabilində xidmət alışı; 
2)sonradan 
qaytarılmaq 
şərti ilə xammal və ya-
rımfabrikatların gömrük 
nəzarəti altında emalı 
edilməsi üçün xarici öl 
kələrə göndərilməsi; 
2)sonradan xaricə göndə-
rilmək şərti ilə emal 
məqsədilə xammal, ya-
rımfabrikat və 
detalların gətirilməsi; 
3) təkrar ixrac – daha 
əvvəl xaricdən gətirilmiş, 
o cümlədən beynəlxalq 
hərraclarda, birjalarda sa-
tılmış əmtəələrin xarici 
ölkələrə göndərilməsi; 
3) təkrar idxal – daha əv-
vəl xaricə göndərilmiş
milli əmtəələrin geri qay-
tarılması; 
4)milli əmtəələrin sonra-
dan qaytarılmaq şərti ilə 
müəyyən müddətə xarici 
ölkələrə göndərilməsi və 
ya daha əvvəl gətirilmiş 
(hərraclara, sərgilərə, yar-
markalara)xarici əmtəələ-
rin xarici ölkələrə göndə-
rilməsi; 
4)əmtəələrin müəyyən
müddətə beynəlxalq
sərgilərə,yarmarkalara, 
hərraclara gətirilməsi; 
5) birbaşa istehsal əlaqə-
ləri qaydasında, həmçinin
transmilli şirkətlər çərçi-
vəsində məhsulların xari-
cə göndərilməsi 
5) transmilli şirkətlər çər-
çivəsində 
məhsulların 
gətirilməsi