Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

FƏSİL 9. BEYNƏLXALQ BİZNESDƏ QİYMƏTİN 
ƏMƏLƏGƏLMƏ STRATEGİYASI 
 
9.1. Müəssisədə qiymətəmələgəlmənin strateji 
 məqsədləri. 
 
Qiymətəmələgəlmə - qiymətin çoxamilli olması sə-
bəbindən mürəkkəb prosesi hesab olunur. Qiymətin mini-
mum səviyyəsi məhsulun istehsalına və satışa qədər çə-
kilən xərclərin cəmi ilə müəyyən olunur. 
Əmtəənin konkret qiymətini şirkətin məqsədlərindən 
asılı olaraq müəyyən edirlər. Bu məqsədlər isə minimum 
mənfəət əldə edilməsindən, bazarda mövqeyin saxlanılma-
sından, bazarın mənimsənilməsindən alıcı fəallığına təsir 
etməkdən və s. ibarət ola bilər.
Bazara yeni məhsul daxil edən firma, məhsulun 
uğurlu hərəkəti üçün qiymətlərin bir neçə növündən istifa-
də edir: 
1. ―Qaymağın yığılması‖na (srim price) imkan verən 
qiymət – bu məhsulu almağa hazır olan istehlakçılara he-
sablanmış başlanğıc qiymətdir. 
2. Məhsulun bazara tətbiqi qiyməti – (penetration 
price) – bu bazarda oxşar əmtəə üzrə müəyyən olunan qiy-
mətdən xeyli aşağı olur. 
3. ―Psixoloji‖ qiymət (psyxologikal price) – yu-
varlaq məbləğdən azacıq aşağı müəyyən edilir, psixoloji 
olaraq alıcıya aşağı görünür. 
4. Bazar və ya sahədə lider qiymət (folloü price) – 
bazarda əsas rəqib firma tərəfindən təklif olunan qiymətə 
uyğun müəyyən edilir. 

---

149 
5. İstənilən xərclərini ödəyən qiymət (cost-plus 
price) – faktiki istehsal xərcləri və bazar yaxud sahədəki 
orta mənfəət norması ilə müəyyən edilir. 
6. Nüfuzlu qiymət (prestige price) – mükəmməl xü-
susiyyətlərə malik olan yüksək keyfiyyətli məhsullar 
üçündür. 
Müəssisə rəhbərliyi yeni məhsullar üzrə bu qiymət 
növlərindən müəssisənin məqsədinə daha münasib olanını 
seçməlidir. Seçim bazarda satış payını, məhsulun tətbiq 
surətini, kapital qoyuluşunun ödənilməsi müddətini, rəqa-
bətin kəskinliyini və s. kimi amillərin nəzərə alınmasını 
tələb edir. 
Qiymətəmələgəlmə prosesinin ardıcıl mərhələlərinin 
məcmusu kimi təqdim etmək olar: 
1. Məqsədin qoyuluşu.
2. Tələbin müəyyən edilməsi. 
3. Xərclərin qiymətləndirilməsi. 
4. Qiymətlərin və rəqiblərin əmtəələrinin müqayisəli 
təhlili. 
5. Qiymətəmələgəlmə metodunun seçilməsi. 
6. Son qiymətin müəyyən edilməsi. 
Qiymətəmələgəlmə metodları çoxsaylıdır. Onlardan 
ən sadəsi ―orta xərclər üstəgəl mənfəət‖dir. ―Məqsədli 
mənfəətin‖ təmin edilməsi metodu arzu olunan mənfəət-
dən çıxış edərək qiymətlərin müəyyən edilməsindən iba-
rətdir. 
―Əmtəənin duyulan qiymətliliyi‖ – metodu əsasında 
qiymətlərin müəyyən edilməsi, əmtəənin alıcı tərəfindən 
alınması və qiymətləndirilməsinin əsas amili qismində qə-
bul olunmasını bildirir. 
Qiymətəmələgəmə metodunun seçilməsinə aşağıdakı 
amillər təsir edir: 

---

150 
1. Bazar tutumu, (konyunkturası). 
2. Satılan məhsulun xarakteri (yenilik dərəcəsi, pa-
tent mühafizəsinin səviyyəsi və s.). 
3. Firmanın sahədəki mövqeyi (maliyyə vəziyyəti, 
digər istehlakçılarla əlaqə və s.). 
Qiymət istehsal xərcindən əlavə digər xərcləri, xüsu-
silə daşınma xərclərini də özündə birləşdirir. Buna gpörə 
də coğrafi amil də qiymətəmələgəlmədə öz rolunu oy-
nayır. Bütün bunlardan əlavə müxtəlif qiymət formaları da 
mövcuddur: 
1. Zona qiyməti – seçilərkən bir neçə coğrafi zona 
ayrılır və bu zona üçün vahiq qiymət müəyyən olunur. 
2. Bazar nöqtəsi əsasında qiymətin müəyyən edil-
məsi. Bazis ərazi nöqtəsi müəyyən edilir. Həmin nöqtə 
üçün qiymət müəyyənləşir. Bu nöqtədən yaxın məsafələr 
üçün qiymətə daşınma xərci əlavə olunur. 
3. Standart qiymətlər – uzun müddət dəyişməz qalır. 
İstehsal xərcləri artdıqda qablaşdırmada məhsulun miqdarı 
azaldılır və bu alıcıda əks reaksiya vermir.
4. Dəyişən qiymətlər – tətbiq olunanda qiymətlər 
xərclərə tələbə, rəqib qiymətlərinə müvafiq dəyişdirilir. 
5. Vahid qiymətlər – bütün müştərilər üçün qiymət 
eyni təyin olunur (sim kart) 
6. Çevik qiymətləri – alıcı və satıcı arasında hər dəfə 
qiymət haqda danışıq, razılaşma əsasında müəyyən olunur. 
7. Qiymətqoyma amillərinin təhlili nəticəsində 
müəssisə qiymət sahəsində qarşıya qoyulan məqsədə və 
hər məhsul üzrə hazırlanmış marketinq strategiyasına uy-
ğun gələn qiymət strategiyası hazırlayır. Hər bir məhsul 
üzrə bu strategiya müxtəlif ola bilər. Məsələn, müəssisə 
yeni məhsul üzrə «bazara sürətlə daxil olma», «bazara 
ləng daxil olma», «xamanın sürətlə yığılması» və «xama-

---

151 
nın ləng yıxılması» strategiyası tərtib edə bilər. 
8. İlkin qiymətin müəyyən edilməsi mərhələsində 
müəssisə qiymətqoyma metodlarını seçir və seçilmiş me-
todla məhsulun ilkin (bazis) qiymətini müəyyənləşdirir. 
9. Müəssisə, bir qayda olaraq, müxtəlif amillərin tə-
siri altında alıcılara müəyyən qiymət güzəştləri (məhsul