Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

10 
 
FƏSİL 1. BEYNƏLXALQ BİZNES MAHİYYƏTİ, 
MƏZMUNU VƏ MƏQSƏDİ
 
1.1.Beynəlxalq biznesin mahiyyəti. 
 
Beynəlxalq biznes iki və ya daha artıq ölkədə tərəf-
daşlarla işgüzar əməkdaşlığın həyata keçirilməsini nəzərdə 
tutur. Bir ölkədən xammal və materialların alınması və 
onların gələcəkdə təkrar emalı üçün başqa bir ölkənin 
ərazisinə daşınması, hazır məhsulun pərakəndə ticarət 
məqsədi ilə bir ölkədən başqa ölkəyə daşınması, daha 
ucuz işçi qüvvəsindən istifadə etməklə gəlir əldə olunması 
məqsədi ilə xarici ölkələrdə müəssisələrin yaradılması, 
digər ölkədə əməliyyatların maliyyələşdirilməsi üçün bir 
ölkənin bankından kreditin alınması kimi əməliyyatları 
nümunə olaraq göstərmək olar.  
Beynəlxalq biznesdə bir qayda olaraq xarici ölkələ-
rin qəbul etdiyi dönərli valyutalardan istifadə olunur. Bey-
nəlxalq biznesdə ayrı – ayrı ölkələrin qanunvericiliyində 
fərqlər olur və hər iki tərəf bu qanunvericiliyin qoyduğu 
qaydaları bilməli və ona riayət etməlidirlər. Ayrı – ayrı 
ölkələrin dil, din və mədəniyyətləri arasında bir sıra 
fərqlər mövcuddur ki, bu istər danışıqların aparılmasında, 
istərsə də sonrakı fəaliyyətdə özünü göstərir. Bir ölkənin 
xammal ehtiyyatı, iş qüvvəsinin dəyəri, elmi – texniki 
inkişafı digərindən fərqli olduğundan, istehsal olunan 
məhsulun maya dəyəri digər ölkəninkindən xeyli fərqli ola 
bilər. Beynəlxalq biznes əlaqələrinin inkişaf etməsi müasir 
dövrün regional, iqtisadi inteqrasiyasının artması, dünyada 
qloballaşma proseslərinin daha da inkişaf etməsi, beynəl-

---

11 
xalq aləmdə, dünya mədəniyyətinin yaxınlaşmasına, başqa 
sözlə mədəniyyətlərin inteqrasiyasına köməklik göstərir.
Beynəlxalq biznesin mahiyyəti yuxarıda qeyd 
olunanların nəzərə alınması şərti ilə iki və daha artıq ölkə 
arasında iqtisadi əlaqələrin qurulmasından ibarətdir. Belə-
liklə, beynəlxalq biznes ölkələrarası iqtisadi münasibətlər 
formasıdır ki, bu münasibətlərdən hər iki ölkənin, yaxud 
bir neçə ölkənin iqtisadiyyatı faydalanır.
Müasir dövrün başlıca qanunauyğunluqlarından biri 
dünya ölkələrinin inkişafının, ğünü-ğündən tamlaşan və 
özü-özünə inkişaf edən sistem kimi formalaşan dünya iqti-
sadiyyatından asılılığının artmasıdır. Bu proses ictimai is-
tehsalın inkişafının daha yüksək səviyyəsi olan, çoxtərəfli 
və mürəkkəb iqtisadi münasibətlərdən ibarət olan dünya 
iqtisadiyatının yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Dünya iq-
tisadiyatının inkişafında iştirak edən ölkələr bu prosesdə 
təbii olaraq müxtəlif rollar yerinə yetirməklə yanaşı, eyni 
zamanda müxtəlif vəzifələri həll edirlər. Qeyd etmək la-
zımdır ki, bu ölkələrin hər birinin ən başlıca məqsədi-bə-
şəriyyətin malik olduğu məcmu iqtisadi potensialdan mak-
simum üstün istifadə etməkdir. Bununla yanaşı hər bir öl-
kənin beynəlxalq əhəmiyyəti, o ölkənin iqtisadi potensialı, 
dünya əmtəə və xidmətlər istehsalında rolu, texnoloğiya-
sının, maliyyəsinin dünya iqtisadi sistemində payı ilə 
müəyyənləşir. 
Dünyada iqtisadi proseslərin ğetdigcə daha yüksək 
səviyyədə beynəlmiləlləşməsi və iqtisadi inteqrasiyanın 
daha da artdığı müasir şəraitdə bu proseslərin məzmununu 
təşkil edən beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin araşdırılma-
sının, onun inkişaf meyllərinin müəyənləşdirilməsinin hər 
bir ölkə üçün mühüm aktuallıq kəsb etdiyini nəzərə alsaq, 

---

12 
yeni müstəqillik əldə etmiş və dünya təsərüfatına inteqra-
siya olunmaq xətti götürmüş Azərbaycan Respublikası üç-
ün xüsusilə aktual olduğunu qeyd etməliyik.
Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər, beynəlxalq əmək 
bölgüsünə əsaslanan müxtəlif dünya ölkələrinin milli iqti-
sadiyyatları arasında yaranan elmi-texniki, istehsal, ticarət, 
maliyyə-valyuta, pul-kredit və informasiya münasibətlə-
rindən ibarət olan müxtəlif təsərüfatçılıq münasibətləri sis-
temi kimi özünü göstərir.
Belilklə, müasir şəraitdə hər hansı ölkə ümumbəşəri 
nailiyyətlərə əsaslanaraq özünün milli iqtisadiyyatını sü-
rətlə inkişaf etdirmək, ölkə əhalisinin maddi rifah halını 
yüksəltmək istəyirsə, onda beynəlxalq iqtisadi münasibət-
lərin iştirakçısına çevrilməli və xalqın milli mənafelərini 
daha yüksək səviyyədə əks etdirən mövqe qazanmalıdır.