Fərhadi Püstə azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ baki biznes universiteti

 
 
13.4. Marketinqin beynəlxalq biznesdə rolu 
 
Xarici ölkələrlə ticarət əlaqələrini və biznes fəaliy-
yətini təşkil etmək qərarına gəlməzdən əvvəl firma çox 
şey öyrənməlidir. O, beynəlxalq marketinq mühitinin xü-
susiyyətlərini müfəssəl şəkildə aydınlaşdırmalıdır. Beynəl-
xalq bazarda böyük dəyişikliklər baş vermişdir, həm yeni 
imkanlar, həm də yeni problemlər meydana çıxmışdır. 
Beynəlxalq biznesin təşkili və idarə edilməsində ən vacib 
məsələlər isə aşağıdakılardan ibarətdir: 
1. Ölkələr arası ticarətdə gömrük rüsumlarının tətbiq 
olunmaşı. 

---

240 
2. Bəzi əmtəələrin idxalı və ixracına kvotaların tət-
biq olunmaşı. 
3. Ticarətin müxtəlif valyutalarla aparılması. 
4. Valyuta kurslarının dünya bazarında dəyişkən ol-
ması. 
5. Bir sıra ölkələrdə qeyri – rüsum maneyələrinin 
tətbiq olunması.
6. Müxtəlif iqtisadi birliklərin formalaşması.
7. Beynəlxalq ticarətdə iqtisadi əlaqələrdə müxtəlif 
ölkələrin müxtəlif səviyyələrdə inkişafı.
8. Müxtəlif ölkələrin dini, adət-ənənəvi texniki, mə-
dəni səviyyəsinin eləcə də dil fərqlərinin mövcudluğu. 
Bütün bu yuxarıda qeyd olunan məsələlərin beynəl-
xalq ticarətdə və ya beynəlxalq iqtisadi əlaqələrdə dəqiq-
ləşdirilməsi və öyrənilməsi vacibdir. Məlum olduğu kimi 
belə tədqiqat məsələlərinin aparılması bilavasitə marketin-
qin üzərinə düşür. Təbiidir ki, ölkədaxili marketinq tədqi-
qatlarından fərqli olarq beynəlxalq marketinq tədqiqatları-
nın aparılması daha mürəkkəb və daha çətin bir prosesdir. 
Bynəlxalq marketinq tərəfdaş ölkənin iqtisadi və si-
yasi vəziyyətini, beynəlxalq və tərəfdaş ölkənin standartla-
rını, beynəlxalq ticarət qaydalarını, tərəfdaş ölkənin milli 
xüsusiyyətlərini, əhalinin zövqünü, dini və adət ənənələri-
ni öyrənməlidi. 
Bu baxımdan beynəlxalq marketinqin beynəlxalq 
biznesdə əhəmiyyəti olduqca böyükdür. 
Beynəlxalq marketinqdən istifadənin incəlikləri aşa-
ğıdakı amillər haqqında biliklərin olmasını tələb edir: 
İqtisadi-siyasi cəhət – yəni öz hökumətinin xarici ba-
zara çıxan firmaya qarşı siyasəti haqqında bilikləri bilmək 
və istifadə etməkdir. Dövlət öz firmasına kömək etmək 

---

241 
iqtidarındadırmı? Bu kömək ixracatçılara subsidiyalar, 
investorların dəstəklənməsi, ETTKİ-yə dövlətin güzəştləri 
və s. formasında ola bilər. 
Öz növbəsində dövlət xarici firmaların fəaliyyətini 
məhdudlaşdıra da bilər. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı hö-
kuməti xarici investorlar üçün bağlı olan iqtisadi sektorla-
rın siyahısını dərc edir. Bu siyahıya neft olan yerlərin kəş-
fiyyatı, müdafiə sənayesinə maliyyə xidməti, Məkkə-Mə-
dinə ərazisində istənilən işgüzar aktivlik, topdan ticarət, 
distribütorluq, tibbi xidmət, dərmanşünaslıq, televiziya, 
radio və göstəricilərin yayımlanması, balıqçılıq, hava və 
su daşınması və s.daxildir. 
Siyasi-iqtisadi rejimin uçotu – müəssisənin öz xari-
ci fəaliyyətini həyata keçirmək istədiyi ölkənin xarici sa-
hibkarlar üçün yaratdığı şəraitin xüsusiyyətlərini nəzərə 
almalıdır. Bütün gömrük tariflərini və idxalın qeyri-tarif 
məhdudiyyətlərini, həm də investisiya iqliminin strukturu-
na daxil olan amilləri və uyğun olaraq verilmiş bazarın bü-
tün risklərini diqqət mərkəzində saxlamaq lazımdır. Bazar 
mühitinin faktorlarına – xarici mal bazarının həm lokal, 
yəni bir ölkədə, həm də uyğun əmtəənin regional və dünya 
bazarında xüsusiyyətləri, ayrılıqda müxtəlif ticarət blok-
larının ticarət- iqtisadi şəraiti daxildir. 
Milli bazardakı marketinqdən fərqli olaraq, beynəl-
xalq marketinq xarici bazarda firmanın fəaliyyət variasiya-
larına malikdir ki, onların funksional fəaliyyətinə və təşki-
linə daha çox təsir edir. Müxtəlif ölkələrdə, hətta bir ölkə-
nin ayrı-ayrı hissələrində eyni bir əmtəənin bazar şəraiti 
nəzərə 
çarpacaq 
dərəcədə 
fərqlidir. 
Beynəlxalq 
marketinqdə xarici bazarın infrastrukturunun spesifikası 
və onun təşkili xüsusiyyətləri müxtəlifdir. Beynəlxalq 

---

242 
marketinq satışın təşkilinin çox müxtəlif sistemləri, ticarət 
istehsal fəaliyyətinin özünəməxsus qaydaları ilə, yerli ənə-
nələrlə müxtəlif əməliyyatları həyata keçirir. Beynəlxalq 
marketinqdə aşağıdakı elmi-texniki xarakterli amillər 
nəzərə alınır: 
a) istehsal texnologiyasının inkişaf səviyyəsi; 
b) yeniliklər; 
c) əmtəə və xidmətlərin modifikasiyası, standartlar; 
d) işci qüvvəsinin ixtisaslaşması; 
e) beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin milli, dövlətlər-
arası tənzimlənməsi. 
Xarici sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan firmala-
rın müxtəlif iqtisadi konvensiyaların, xartiyaların, kodek-
slərin, təlimatların köməyi ilə idarə edilməsi vacibdir. Yu-
xarıda qeyd edildiyi kimi, vacib şərt beynəlxalq və mülki 
hüququn əsas biliklərini öyrənməkdir. Müxtəlif ölkələrin 
iqtisadi, sosial və mədəni xüsusiyyətləri, marketinqin 
vasitələrindən daim bu və digər bazarın xüsusiyyətlərinə 
görə istifadənin vacibliyini təsdiqləyir. Bir çox hallarda 
söhbət marketinqin konkret xarici bazar üçün sosial mo-
delindən gedir. Nəzərə almaq lazımdır ki, marketinq fəa-
liyyətinin ayrı-ayrı elementləri müxtəlif ölkələrdə müxtəlif 
effekt verə bilər. 
Qeyd etmək lazımdır ki, müasir beynəlxalq marke-
tinq xarici ticarət sahəsindəki marketinqdən daha geniş bir 
anlayışdır. Onun mexanizmi daha mürəkkəbdir. Xarici ti-
carətdəki texniki fəndlər beynəlxalq marketinqdə yoxdur.