FiKRİ haklar ders Notları

3. BULUŞLAR ve PATENT SİSTEMİ

Araştırma ve teknoloji geliştirme faaliyeti sonucunda oluşturulan yeni ürünlerden olan buluşlar, bir işletmenin pazar değerini doğrudan etkileyen unsurlardandır. Pazar değerleri sıralamasında ilk sıralarda yer alan işletmelerin, yıllık ARGE harcamalarının da yüksek olduğu, en çok patent alan işletmeler sıralamasında da ön sıralarda oldukları görülür. Bu işletmelerin teknolojiyi yaratan ve yöneten işletmeler oldukları da bilinmektedir.

Türkiye’deki patent sistemi 23 Mart 1879 tarihli İhtira Beratı Kanunu ile başlamış, bu Kanunu değiştiren 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 27.06.1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 551 sayılı KHK, 26 Aralık 2016 tarih ve 6769 sayılı olup 10 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe giren Sınai Mülkiyet Kanunu ile yürürlükten kaldırılmıştır.
1879 ilâ 1928 yılları arasında verilen patentlere ilişkin siciller bulunamadığı için 1928 yılından itibaren Türkiye’de verilen patentlerin özet bilgilerine ve son yıllarda verilen patent ve faydalı model belgelerinin ise tam metinlerine ulaşılabilmektedir.

3.1. Buluş

Buluşun tanımı, kavrama sınır getirmemek amacıyla, genellikle yapılmaz. “Belirli bir teknik sorunun çözümüne ilişkin teknik özelliği olan fikir ürünü” olarak yorumlanabilir.

Buluşun tanımı yerine, hangi buluş iddialarına patent verileceği, tercih edilmiştir.
Sanayide belirli bir teknik sorunun çözümüne ilişkin yeni teknik çözümlerdir.

http://documents.epo.org/projects/babylon/eponet.nsf/0/56911A5DDF284B55C1257D81005FA359/%24FILE/guidelines_for_examination_2014_en.pdf
Buluşlarla ilgili yasal düzenlemede buluşun patentle korunabilmesi için;

• 
  Yeni olması (başvurudan önce yayınlanmamış veya kamuya açıklanmamış olması),
  
• 
  Bir buluş basamağını içermesi “tekniğin bilinen durumunun aşılması” (buluşun ait olduğu teknik alanda uzman bir kişinin bilgisi dahilinde olmaması) ve
  
• 
  Sanayiye uygulanabilir olması (birden çok üretilebilir olması)
  

gerekir.
Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir özelliğinin olması ön koşuldur. Bir buluşun teknik özelliğinin olup olmadığına karar verilebilmesi için, buluşa, bir örnek olarak, aşağıda açıklanan ölçütler açısından yaklaşılabilir.

• 
  Buluşun teknik bir sonuç doğurması,
  
• 
  Buluşun gerçekleştirilmesinin teknik yaklaşımlarla mümkün olması,
  
• 
  Buluşun teknik bir sorunu çözmesi,
  
• 
  Buluşun belirgin bir şekilde veya en azından dolaylı olarak somut teknik yöntemlerle tanımlanması.
  

Patent verilerek korunabilir bir buluş olup olmadığı konusundaki değerlendirme, buluşun; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve bir buluş basamağı içermek ölçütleri açısından incelenmesinden ayrı yapılmalıdır.

Avrupa Patenti Sözleşmesi’nin 52(1) maddesi hükmüne göre her şeyden önce bir buluş olmalı, daha sonra bu buluş, patent verilebilmesi için gerekli ölçütleri karşılamalıdır. Eğer bir buluş söz konusu değilse, patent verilebilirlik ölçütlerinin varlığı araştırılmayacaktır.
http://documents.epo.org/projects/babylon/eponet.nsf/0/56911A5DDF284B55C1257D81005FA359/%24FILE/guidelines_for_examination_2014_en.pdf
EPO Örneği:




Patent verilemeyecek konular ve buluşlar
(2) Aşağıda belirtilenler buluş niteliğinde sayılmaz. Patent başvurusu veya patentin aşağıda belirtilen konu veya faaliyetlerle ilgili olması hâlinde, sadece bu konu veya faaliyetlerin kendisi patentlenebilirliğin dışında kalır:

a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.

b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.

c) Bilgisayar programları.

ç) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.

d) Bilginin sunumu.

(3) Aşağıda belirtilen buluşlara patent verilmez:

a) Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar.

b) Mikrobiyolojik işlemler veya bu işlemler sonucu elde edilen ürünler hariç olmak üzere, bitki çeşitleri veya hayvan ırkları ile bitki veya hayvan üretimine yönelik esas olarak biyolojik işlemler.

c) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak teşhis yöntemleri ile cerrahi yöntemler dâhil tüm tedavi yöntemleri.

ç) Oluşumunun ve gelişiminin çeşitli aşamalarında insan bedeni ve bir gen dizisi veya kısmi gen dizisi de dâhil olmak üzere insan bedeninin öğelerinden birinin sadece keşfi.

d) İnsan klonlama işlemleri, insan eşey hattının genetik kimliğini değiştirme işlemleri, insan embriyosunun sınai ya da ticari amaçlarla kullanılması, insan ya da hayvanlara önemli bir tıbbi fayda sağlamaksızın hayvanlara acı çektirebilecek genetik kimlik değiştirme işlemleri ve bu işlemler sonucu elde edilen hayvanlar.

EPO Örneği:

2. Patent

Sanayi alanında uygulanabilir bir buluşun sahibine bir kamu kurumu tarafından verilen belgedir. Bu belge buluşun başkaları tarafından kullanılmasına izin vermek ve izinsiz kullanılmasını engellemek hakkını sağlar.

Patent sisteminin konusu buluştur. Patent, yalnız bir buluş için verilir.

Eğer buluş;

bir ürün ile ilgisi ise “ürün patenti – product patent”

bir usul ile ilgili ise “usul patenti – process/method patent” olarak adlandırılır.
Üründeki her bir teknik sorunu çözen yenilik buluş olarak kabul edilebilir. Bir ürünü oluşturan unsur sayısı gibi, bir üründe birden çok sayıda buluş bulunabilir. Bu durumda üründeki her bir buluş için ayrı patent başvurusu yapılması gerekecektir.

Patent sisteminde bu konu, “buluş bütünlüğü – unity of invention” olarak tanımlanmıştır. Birden çok buluşu içeren bir patent başvurusu yapılmış ise, patent ofisindeki şekli şartlara uygunluk incelemesi sonrasında yalnız bir buluş için rapor düzenlenecek ve diğerleri için ayrı başvuru yapılması gerektiği belirtilecektir. Ayrılan başvurular için yapılacak yeni başvurunun/başvuruların tarihi ilk başvurunun tarihi kabul edilecektir.

Buluşların patent belgesi ile korunması başvurunun yapıldığı tarihten itibaren 20 yıldır. Bu süre uzatılamaz. Buluş, 20 yıllık süre dolduktan sonra, herkes tarafından serbestçe kullanılabilir.[¹⁵]

Başvuru gereklerini sağlamak koşuluyla, patent korumasının üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesi için kurallar olmakla birlikte, patent başvurularının yapıldığı andan itibaren buluşların korunması sağlanır.

Türkiye’de buluşların korunması; Patent veya Faydalı Model Belgesi olmak üzere, iki ayrı belgelendirme sistemi ile sağlanmaktadır.
Türkiye’de uygulanan patent sisteminde, yirmi yıllık koruma sağlayan patent belgesi ve on yıllık koruma sağlayan faydalı model belgesi ile koruma sağlamaktadır.
Faydalı Model Belgesi ile sağlanan koruma, usuller ve bu usuller sonucunda elde edilen ürünler ve kimyasal maddelere uygulanmamaktadır. (551 KHK - Madde 155)