FiKRİ haklar ders Notları

1.7. Fikri hak

Fikir ürünlerinin yasal korunması fikir ürünleri üzerindeki haklar veya kısaca fikri haklar terimi ile ifade edilir. Dünya Fikri Haklar Örgütü (WIPO), fikri hakları iki ana başlık altında değerlendirmektedir (Bkz. Tablo 5). [⁷]
Bilim, edebiyat ve sanat eserleri ile ilgili haklar eser sahibinin hakları; buluşlar, endüstriyel tasarımlar, markalar ve coğrafi işaretler, vb. ile ilgili haklar sınaî haklar olarak yorumlanmaktadır. Eserleri yorumlayan sanatçılar, ses-görüntü kaydı yapan yapımcılar ve radyo - televizyon kuruluşlarının eserler ile ilgili hakları ise eser sahibinin hakları ile bağlantılı haklar olarak adlandırılmaktadır.

FİKRİ HAKLAR INTELLECTUAL PROPERTY
SINAÎ HAKLAR INDUSTRIAL PROPERTY	ESER SAHİBİNİN HAKLARI ve BAĞLANTILI HAKLAR COPYRIGHT AND RELATED RIGHTS
BULUŞLAR INVENTIONS (PATENTS)	ESER SAHİBİNİN HAKLARI COPYRIGHT
ENDÜSTRİYEL TASARIMLAR INDUSTRIAL DESIGNS	ESER SAHİBİNİN HAKLARI İLE BAĞLANTILI HAKLAR RIGHTS RELATED TO COPYRIGHT
MARKALAR TRADEMARKS
COĞRAFİ İŞARETLER GEOGRAPHICAL INDICATIONS OF SOURCE

Tablo 5 - Dünya Fikri Haklar Örgütü’nün fikri haklar ayırımı

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/intproperty/450/wipo_pub_450.pdf
WIPO ’nun “Fikri Haklar nedir?” sorusu:

What is Intellectual Property?

http://www.wipo.int/about-ip/en/

Intellectual property (IP) refers to creations of the mind: inventions, literary and artistic works, and symbols, names, images, and designs used in commerce.

IP is divided into two categories: Industrial property, which includes inventions (patents), trademarks, industrial designs, and geographic indications of source; and Copyright, which includes literary and artistic works such as novels, poems and plays, films, musical works, artistic works such as drawings, paintings, photographs and sculptures, and architectural designs. Rights related to copyright include those of performing artists in their performances, producers of phonograms in their recordings, and those of broadcasters in their radio and television programs.

For an introduction to IP for non-specialists, refer to:

• 
  WIPO Intellectual Property Handbook
  

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/intproperty/489/wipo_pub_489.pdf

• 
  Understanding Copyright and Related Rights
  

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/intproperty/909/wipo_pub_909.pdf

• 
  Understanding Industrial Property
  

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/intproperty/895/wipo_pub_895.pdf

WIPO Publications:

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/intproperty/450/wipo_pub_450.pdf

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/sme/900/wipo_pub_900.pdf

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/sme/918/wipo_pub_918.pdf

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/sme/498/wipo_pub_498.pdf

http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/sme/917/wipo_pub_917.pdf

1.8. Yeni/özgün [⁸] kavramları

Fikir ürünü sahibinin hakları ile ilgili iki kavram, evrensel boyutu belirten “yeni” ve “özgün” kavramlarıdır. “Yeni/özgün bir fikir ürünü tasarladım” iddiası ileri sürüldüğü zaman, bu iddia konusu fikir ürününün, herhangi bir ülkede, pazarda satılan veya fuarda sergilenen veya herhangi bir ortamda önceden yayınlanan bir fikir ürünü ile aynı olmaması, bıraktığı genel izlenim olarak bir başka kişiye ait bilinenlerden, ayırt edilebilir olması gerekmektedir. Bu koşulun sağlanamaması durumunda, korunabilir bir fikir ürünü söz konusu olmayacaktır.
Türkiye’de veya başka bir ülkede var olan, bir başkasına ait fikir ürünü artık yeni ve özgün değildir. Yurt dışında var olan fikir ürününü Türkiye’ye ilk kez getirmek, bir başka ifade ile fikir ürününe sahiplenmek, söz konusu kişilere fikir ürünü koruması sağlayamaz.

1.9. Belgesiz koruma / Belgeli koruma / Çoklu yasal koruma

Fikir ürünlerinin korunması, fikrin ifade biçimine göre, değişik yasal düzenlemelerle sağlanmaktadır. Bazı fikir ürünleri bir yasadan, bazıları ise birden çok yasadan yararlanarak, belgeli veya belgesiz olarak korunmaktadır (Bkz. tablo 6).
Eserler yalnız Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre belgesiz olarak korunur.
Buluşlar, yalnız 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre (Dördüncü Kitap, Maddeler 82 – 145) patent veya faydalı model belgeleri ile belgeli olarak korunur.
Endüstriyel tasarımlar (ürünün iki veya üç boyutlu görünümleri) Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (Üçüncü Kitap, Maddeler 55 – 81), Türk Ticaret Kanunu Haksız Rekabet Hükümleri [⁹],6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre (Birinci Kitap, Maddeler 4 – 32), belgesiz ve belgeli olarak, çoklu yasal korumadan yararlanmaktadır.
Markalar, Türk Ticaret Kanunu Haksız Rekabet Hükümleri ile 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre (Birinci Kitap, Maddeler 4 – 32), belgesiz ve belgeli olarak, çoklu yasal korumadan yararlanmaktadır.

Tablo 6 - Koruma şekillerinin karşılaştırılması