Fire oranlari a-01 abrasiv mamulleri
Yüklə 1,4 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- A-03 AHŞAP PROFİL İMALATI
- A-04 AHŞABIN EMPRENYESİ
FİRE ORANLARIA-01 ABRASİV MAMULLERİAbrasiv mamullerinin hammadde imalatında, nakliyesi, liman stoklamalarında ve yükleme boşaltma safhalarında %2 ile %5 arasında değişen fire vermesi normaldir. A-02 AHŞAP EŞYASuni tahtadan TV kabini ve müzik seti kabini imalinde meydana gelebilecek fire oranları:
Ahşap kapı imalatı aşamasındaki fire ve zayiat oranı %15-20 civarındadır. A-03 AHŞAP PROFİL İMALATIYüksekliği 3,6cm, eni 10cm ve boyu 100cm olan 3 adet kerestenin lif yapıları birbirine ters olacak şekilde presleme makinasında yapıştırılması ile kenar alma ve oluk açma makinasındaki işlem sonucunda toplam %30-35 fire verebilir. A-04 AHŞABIN EMPRENYESİAhşabın emprenyesi sırasında muhtelif sebeplerle wolmanit CB. Emprenye maddesinde ortalama %2.5 civarında fire husule gelebilir. A-05 AKARYAKITAkaryakıtın ana depodan alınarak perakende satıcıların bulunduğu pompa depolarına nakli ve satışı esnasında ortalama olarak;
nisbetinde fire ve zayiat verilebilir. Benzin istasyonlarında satışı yapılan benzin, gaz yağı, Fuel-Oil ve makine yağlarının satışları sırasında veya tahmil, tahliye anında depolamadan mütevellit ortalama fire nisbetleri;
olup, bu nisbetler tatbikatta hadisenin şekline göre;
nisbetlerine kadar yükselebilir. Benzin, süper benzin, gaz ve motorin satışı litre esasına göre yapılmakta olup, uzun depolama süreleri içinde ‰ 4 nisbetinde fire ve zayiat verebilirler. Kitabımızdaki fire oranları, çeşitli olaylar sonucu meydana gelebilecek aşırı kayıplarla ilgilidir. Örnek olarak; satışların herhangi bir nedenle aksaması yüzünden uzun süre depoda bekleyen malın buharlaşması veya ikmal yerinden sıcak alınan malın, farklı iklimdeki aşırı soğuk ortamda depolanıp, satılması. Ya da çeşitli nedenlerle birkaç aşamada yapılan yükleme-boşaltmalar, fiili kayıpların yükselmesine yol açabilmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün belirlediği ve Maliye Bakanlığı’nın da kabul ettiği akaryakıtlarda resmi ortalama fireler şöyledir:
Bu oranlara tekabül eden parasal değerler satış fiyatının içinde müşteriden alındığından, bilindiği gibi bayilerin fire oranı adı altında ayrıca bir gider kaydetmeleri mümkün değildir. Yukarıdaki resmi ortalama fire oranlarının tatbikatta aşılması halinde, mükelleften açıklama istenecektir. Bu takdirde ve hadisenin belgelenmesi kaydıyla, Odamızca onaylanmış bulunan listedeki oranlar, açıklamalar da yol gösterici olarak kullanılacak rakamlardır. Rafineride özelliklerine ve işlenen ham petrolün türüne bağlı olarak kalorifer yakıtındaki motorin oranı farklılık göstermekte olup, TÜPRAŞ rafineleri itibariyle ortalama kalorifer yakıtı kompozisyonu aşağıya çıkarılmıştır.
Tır filosunda kullanılan Ford ve Mercedes marka çekici kamyonlar 100 Km.’de ortalama 35 Lt. motorin sarfederler ve yağ değişimleri de her 10.000 Km.’de bir yapılır. Akaryakıt satışlarında fire oranlarının tesbitinde, ikmal yerinden sıcak alınan malın bekleme nedeniyle soğuduktan sonra satılmasından dolayı hacim olarak küçülmesi dikkate alınır. Motorların sarf edebileceği benzin miktarları aşağıya çıkarılmıştır. 4 zamanlı 125cc motorda 2,5 – 3lt (100km’de) 2 zamanlı 125cc motorda 3 – 4lt (100km’de) 2 zamanlı 250-300cc motorda 5-6lt (100km’de) Ayrıca bu miktarlar kullanılan motorun cinsine ve hacminin büyüklüğüne göre değişebilir.
Çubuk Vanilya : Muhafaza şartlarına göre değişmekle beraber, % 4-8 nisbetinde fire verir. Sigala Yağı : Beklemeden dolayı herhangi bir fire söz konusu değildir.
Yeni aküde : %1 Hurda aküde : %5
Akvaryum balığı üretimhanelerinde toptan satış noktalarına ulaşan balıklardaki fire oranı en az % 1, en çok % 5 olarak kabul edilmektedir. Toptan balık satış noktalarında balıkların kısa sürede satışlarında fire oranı %1-5 iken, uzun süre bu noktalarda kalan balıklarda fire oranı %10-40 düzeyine yükselmektedir. Bu durumda yapılacak bir genelleme ile akvaryum balıklarındaki fire oranı %5-7 olarak kabul edilmektedir. Perakende balık satış mağazalarında canlı balık fire oranı %2 olarak saptanmıştır. Dış piyasadan elde edilen akvaryum balıklarındaki fire oranı ise oldukça yüksektir. Zira ithal olunan balıkların büyük bir bölümünde stres yanısıra hastalık belirtileri görülmekte olup, fire oranı %30-50 arasında değişmektedir. İthal balıkların perakende mağazalarından müşteriye ulaşmasına kadarki fire oranı ise % 80 düzeyine yükselebilmektedir. Akvaryum bitkilerinde fire oranı pek bulunmamakla beraber, iç ve dış piyasadan temin edilen bu bitkilerde farklı ışık ortamlarından ileri gelen fire %2-5 olarak tesbit edilmiştir. A-09 ALTIN VE GÜMÜŞ AYAR VE TOLERANSI
A-10 ALÜMİNYUM Alüminyum potada eritilip platina kalıplarına kepçe ile dökülmesi esasına göre levha imali için platina dökümünde kullanılmış kap kacak hurdasından %8-12 fire, %15-20 rimat ve toz husule gelir. Külçe alüminyum, döner ocaklarda eritilip kalıplara dökülerek silindirlerde plaka haline getirilmesinden sonra plakaların müşteri talebine göre muhtelif ebad ve kalınlıklarda yuvarlak halde makaslarla kesilmesi esnasında % 2-5 civarında fire verebilir. Alüminyumun sadece hurda olarak alım satım esnasında verilebileceği fire nisbeti % 1,5-2’dir. Alüminyum üretiminde: (Profil)
Alüminyum Doğrama: Türkiye’de üretilen standart profillerin 6 metre olduğu gözönüne alınarak, bu profilden doğrama yapılması esnasında % 1 talaş payı (görünmeyen fire) ve % 13-14 görünür fire olmak üzere toplam maksimum % 15’e kadar fire ve zayiat verebilir. Alüminyum Panelle Çatı Kaplama: Kullanılan çatı sistemine göre değişmekle birlikte hazır alüminyum panel ile çatı kaplama işinde % 10 kadar fire verebilir. Not : Yukarda belirtilen fire oranları çok genel olup imalatın çeşidine göre değişkenlik gösterir. Her bir imalat için ayrı ayrı tespit yapılması bilgilerin doğruluğu açısından ehemmiyet taşımaktadır. (Kayseri Ticaret Odası) A-11 ALÜMİNYUM KÜLÇE Hurda alüminyumdan ve alüminyum külçeden, döner, revolver ve indüksiyon ocaklarında alaşımlı alüminyum külçe üretme işleminde % 10’a kadar fire verebilir. Hurdanın vasıflarına bağlı olarak fire oranları değişmektedir. Kaliteli hurda (alüminyum profil hurdası) kaplamasız olması halinde %3-5; levha, talaş, incetel vb. hurdalar olması halinde %5-10 fire oranı oluşur. Külçeden biete geçişte ise fire oranı %1-3’tür.
Alüminyum diskten başlayarak alüminyum mutfak eşyası imalatında firmaların yaptıkları imalatın nevine ve çalışma tarz ve imkanlarına nazaran fire nisbeti % 2 ile % 5 arasında değişebilir. Not : Yukarda belirtilen fire oranları çok genel olup imalatın çeşidine göre değişkenlik gösterir. Her bir imalat için ayrı ayrı tespit yapılması bilgilerin doğruluğu açısından ehemmiyet taşımaktadır. (Kayseri Ticaret Odası) A-13 AMBALAJ MALZEMESİ
A-13.1 TORBA VE BRANDA 1) Naylon torba imalatında, standart polietilenden %5’e, sup standart polietilende %8’e kadar fire verebilir. Standart polietilende %15’e, sup polietilende %25’e kadar zaiyat verebilir. 2) Naylon branda imalatında, standart polietilende %4’e, sup standart polietilende %6’ya kadar fire verebilir. Standart polietilende %10’a, su standart polietilende %20’ye kadar zayiat verebilir. F-12 tipindeki polietilenden film çekerek muhtelif ebatlarda naylon torba imalinde genel olarak polietilen ham maddesinin %8 civarında, G 03 tipindeki polietilenden aynı şartlarda torba imalinde polietilenin %9 nispetinde fire vermesi normal görülmüştür. Plastik kanaviçeden imal edilen torba çuval ve hararlarda dikiş firesi nispeti %2 civarıdadır. Polietilenden plastik torba, brandalık, sulama hortumu imalatı esnasında %10 civarında fire ve zayiat olabiliri. Kerevit ihracında kullanılan ambalaj malzemesinin ihracatla ilgili hazırlık safhasında isimleri aşağıda bildirilen malzemelerin pastorizasyon odalarında, vakum makinalarında doldurulma tünelleri ani değişen ısı farkından dolayı ayrıca paketleme esnasında manipülasyon hatasından meydana gelecek fire nispetleri malzeme cinslerine göre şöyledir: Yazılı resimli karton kutu : %13 Plastik torba : %10 Plastik kap : %5 Kağıt kapak : %36 Plastik bant : %3 Kağıt etiket : %1 Büyük mukavva kutu : %1 A-13.2 ÇUVAL Un fabrikalarından şehir dahilindeki fırınlara sevk edilen 10 onsluk kanaviçe un çuvalları zaman zaman tamir ve bakımı yapılmak suretiyle 6 ila 8 defa kullanılabilir. Hurda olarak alınıp gerekli tamir ve düzeltmeler yapıldıktan sonra satışa arzedilen hurda çember ve çuvalların bu ameliyeler esnasında verebileceği fire ve zayiat nispetleri: Hurda çemberde %5 Hurda hurda çuvalda %10 civarında fire ve zayiat verebilir. Satılan plastik ve kanaviçe çuvallardan özürlü olanların müşteri tarafından iadesi halinde yenileriyle değiştirilmesi gerektiği ve bu özürlü çuvalların toplam satış üzerinden oranının %1 civarında olması uygundur. Ambalaj malzemelerinde:
Sentetik çuval dikişi esnasında kesin kesin ayırma yapılmamakta ortalama %2,5-3 civarında fire ve zayiat verilebilir. Bakliyat ürünlerinin ambalajlanmasında kullanılan polietilen ve polipropilen ambalaj malzemelerinde uygulanacak fire oranı %5 ile %8 arasındadır. A-13.3 KUTU Oluklu mukavva ve karton kutu imalatında fire yüzdesinin %10 olması normaldir. Oluklu mukavva ve kutu imalatında %5 civarında fire ve zayiat verilebilir. Silindirik teneke kutu ebadı için herhangi bir standart mevcut değildir. Bu tür kutuların imalinde esas deşe, kapak kesiminde ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle çapın kutu yüksekliğinde oranı değiştikçe kutu ağırlığına nazaran deşe miktarı da çapın karesiyle orantılı olarak (prabolik) değişmektedir. Çok değişik çap ve yükseklikteki imalat yapılmakta olması nedeniyle silindirik kutu yapımında ıskarta ve deşe oranlarının ortalama bir rakamla belirtilmesi olanağı bulunmamaktadır. Bu nedenle imalat kademelerinde ortaya çıkan muhtelif zayiatın ayrı ayrı belirtilmesiyle yetinilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Konserve kutuları üç parçalı veya iki parçalı olarak (sıvama) imalat yapılmaktadır. A- 3 parçalı kutu (alt ve üst kapak, yan gövde): Kapak yapımı (alt-üst) Preste kesim sırasında kapak yapımı için imalata alınan tenekenin ağırlığı üzerinden %26-29 deşe Gövde yapımı (Yan): Uygun ölçüde levha temin edildiği takdirde makasta kesim sırasında imalata giren teneke ağırlığı üzerinde %4-5 tiriz ve deşe ortaya çıkar. Ayrıca kapaklarla gövdenin makinada kenetlenmesi ve kapanması sırasında mamul teneke kutu başına %1-2 kutu ıskartası çıkabilir. B- 2 parçalı kutu (sıvama): Kapak yapımı: Preste kesim sırasında kapak yapımı için imalata alınan tenekenin ağırlığı üzerinden %26-29 deşe, Gövde:
İmalat alınan teneke ağırlığı üzerinden %26-29 deşe, Kapak kapamada teneke kutu başına ‰5-%1 kutu ıskartası çıkabilir. C- Kapak adedi çok parçalı olan kutularda kapak adedi kadar malzeme ağırlığı üzerinden %26-29 yapım deşesi ortaya çıkar. Yukarıda açıklanan deşe, tiriz ve ıskarta miktarları gerçek anlamda fire olmayıp, o iş yerinde istifade edilemeyeceğinden toplanarak günün rayiç bedeli üzerinden hurda olarak satılabilecek malzemeyi belirlemektedir. Baskılı şekilde matbaalardan gelen kartonların kutu haline getirilmesi ve kutu geldikten sonra dolumda (şeker) makinelerin bu kartonları zayi etmesi nedeniyle uygulanacak fire oranı %3’tür.
Ambalaj sandıkları imalatındaki fire oranı %5-8 civarındadır. A-13.5 PLASTİK AMBALAJ Polistren hammaddesi kullanılarak, yoğurt, deterjan kapları ile her türlü ambalaj malzemesi imalatında %5 civarında fire doğabilir. Ufak plastik şeker kutusu imalatı esnasında %3 nispetinde fire doğabilir. Hurda plastikten naylon torba ve poşet imalatında %25 civarında fire olabilir. A-13.6 LİKİT VE KREM BOYA AMBALAJI (AYAKKABI) Şişe, kapak, fırça, kutu, düzinelik kutu, plastik kutu, etiket, kavanoz gibi ambalaj malzemeleri stoklama sırasında %3’e kadar, imalat sırasında %12’ye kadar fire vermektedir. A-13.7 TETRA-PAK VE VAKUMLU AMBALAJ Tetra-pak süt ve meyve suyu ambalajlarındaki şişmeler, istiflerinde tazyikten dolayı hava alması, nakliye sırasında delinmelerden dolayı %1-2 arası fire verir. Tereyağı, kaşar peyniri, beyaz peynir ve yoğurt da vakumlu ambalajların ambalajın delinmesi ve yıpranmasından dolayı %1-2 arasında fire vermesi normaldir.
Anason nakliyede ‰5, depolamada ‰2 civarında fire ve zayiat verebilir. a- Toptan Ambar : % 2 b- Perakende Satış : % 3 c- Paketleme : % 2 d-Yabancı Maddeleri Ayırma : % 2 A-15 ANTİFRİZ Batı Almanya’dan 1-1, 5-3 ve 3,5 litrelik plastik kaplarda ve 3,5-50 ve 200 litrelik sac kaplarda ithal edilen antifriz ve özel sınai yağların ithali, depolanması ve bilahare satışı sıralarında kapların hırpalanmasından mütevellit sızmalar neticesi ‰7 nispetinde fire ve zayiat vermesi normaldir. Antifiriz %5 fire verir.
Söğüt ağacından arı kara kovanı imalatında verilebilecek fire oranı %12 civarındadır. A-17 ARPA Arpanın nakliye firesi %1,5; muhafaza firesi %1 (6 ay için) civarındadır. A-18 ATERMİT Çatı kaplama atermitin satışında %5’e kadar fire vermesi normaldir. A-19 AYAKKABI Japon köselesi kullanılarak ve ortalama 43 numara imal edilen ayakkabı ve postallarda kullanılan malzeme miktarı:
Erkek ayakkabısı imalatında kullanılan malzemelerin verebileceği fire nispeti:
Yukarıda sayılan faktörler fire oranını büyük ölçüde etkiler. Bu yüzden fire nispetlerine ilişkin bir oran verilmesi doğru değildir. Fire nispetleri ancak, kullanılan malzeme ve model bilindiği zaman personel unsuru da dikkate alınarak bulunabilir. Bu konuda bir genelleme yapılamaz. Bağcıklı ve mokasen iskarpinler ile rok iskarpin ve kısa-orta ve uzun konçlu botlara kullanılan vidala deri miktarları: Erkekler: Deri 1 çift ayakkabı için
NOT: Bu miktarlar normal modeller içindir. Model değişikliğinde modelin şekline göre daha fazla ds² deri kullanılabilir. Kadınlar:
Kaplama dahil. Toptan ayakkabı alım-satımında perakendecilerin yaptığı iadelerden kaynaklananlar da dahil mamul ayakkabılarda fire olamaz. Ancak ayakkabı imalatında malzeme firesi olabilir. Ayrıca mevsimi geçtiği için iadelerden ötürü olan ayakkabılara da tapon ayakkabı ifadesi kullanılabilir. Bir çift ayakkabı için gerekli malzeme miktarı; modele, üretim teknolojisine, kullanılan malzemenin kalitesine (Örneğin; doğal derilerin tamamı kullanılamaz.) ve personelin tecrübesine bağlı olarak değişir. Futbol ve Basketbolcu Ayakkabısı: Ayakkabı cinslerine göre fire dahil harcanacak ortalama malzeme miktarları:
(*) 1 çift merdane (39-44 numaralar arası) ayakkabılar için. KAPASİTE KRİTERLERİ :
Pamuk ipliği, keten iplik, jüt ipi ve straygan ipi kullanılarak ayakkabı kumaşı dokuması sırasında meydana gelebilecek fire oranı %6-7; kumaşların laminasyonu sırasında meydana gelebilecek fire oranı kumaşta %4,5-5, yapıştırıcıda %4,5-5’dir Uzun bayan çizmesinde kullanılan fermuarın mevcut metre fire ve zayiat nispeti %10 civarındadır. A-20 AYÇİÇEĞİ Yağ elde edilecek ayçiçekleri imale sevk edilmeden önce %3’e kadar yabancı madde firesi verebilir.
100kg. ayçiçeği tohumu ekstrasyonla işlendiğinde: Analiz, nakliye, tartı ve rutubet firesi : %1-2 Hamyağ (brüt) : %38-40 Küspe : %48-49 Kabuk : %12-10 Yukarıda belirtilen nispetler takribi olup, tohumun cinsine ve işleme şekline göre değişebilir. A-21 AYNA Dikdörtgen aynalarda kesim fire nispeti %5, işleme firesi ise %5 ile %7 arasındadır. Oval ve şekilli aynalardaki kesim firesi %10 ile %15 arasında, işleme firesi de %5 ile %7 arasında değişme gösterebilir. A-22 ALÜMİNA BAZİK Alumina ve Bazik esaslı hammaddenin, ithalinden mamul malzeme oluncaya kadar, geçirdiği evrelerde meydana gelen kayıpların tespiti. Fabrika bünyesinde bulunan 1) Alimuna silikat malzemeler, alimuna yüzdesine bağlı olarak 26-45 arası ve 42S, 45S, 55, 55S, 60, 65S, 70, 75, 80, 85 alimunalı; 2) Bazik malzemeler, magnezit, sipinel, krom klinker, refrakter, kromit, fused magnezit, grafit, reçine kullanılmaktadır. Üretilecek tuğla cinslerine göre silolarda depolanan hammaddenin boyutları ise (ağırlıklarına göre %) 0-2 mm : % 30-55 2-4 mm : % 15-30 Toz (% 50’si 60 mikron altı) 5-25 İthal hammadde üretiminde hammaddede tuğla oluncaya kadar geçirdiği aşamalar şöyledir:
Üretim aşamaları tek tek incelendiği zaman; A- Gemiden vinçler kamyonlara yükleme esnasındaki kamyon tartımı ile fabrika giriş tartımı esnasında ve sonuçta geminin toplam yükü, fabrikaya giren toplan yük arasındaki kayıp % 2'dir. B- Hammaddenin menşei ülkede gerekli ayırma işlemine tabii tutulmadığından fabrikanın açık hammadde sahasında olabilen safsızlıkların elle ayrımı veya safsızlıkların yoğun olduğu bölgelerde kepçeyle ayırma sonunda kayıp ortalaması % ‘dir. C- Hammadde sahasında yükleyiciyle alınan hammaddenin kaba kırma ve elemenin yapıldığı proses içinde oluşan kaçaklar nedeniyle meydana gelen kayıp % 2’dir. D- Kaba-kırma, öğütme ve eleklerden silolara depolama anında sistemin tümünü tozdan ayırmak için filitre kullanılmaktadır. Ancak filitrasyonla meydana gelen kaybı önlemek hiçbir zaman mümkün değildir. Boyutlandırmada tozun % 50’si 60 mikron altı olması gerektiğinden kayıp ortalaması % 3’tür. E- Taşıyıcı konveyyörlerdeki mekanik arızalar nedeniyle zorunlu boşaltmaların kayıp ortalaması % 2’dir. F- Her zaman değişikliğinde pres fonksiyonları gereği ölçünün istenen toleranslara gelmesi aşamasında şekillendirmede kenar köşe kırıkları ve yine şekillendirme esnasındaki tuğla çatlamaları sonucu ve ISO 9000 gereği yapılan yoğunluk kontrolğnde istenen yoğunlukta olmayan harmanın devre dışı bırakılması nedeniyle oluşan kayıp % 3’dür. G- Kurutma ve pişirme fırınlarında hammaddenin bünyesinde bulunan nem alınmaktadır. Kayıp ortalaması % 4’tür. (% 2 ila % 8 arasında nem ve su ihtiva ettiği görülmüş ve ortalaması alınmıştır.) H- Preslerde şekillendirme kaybı % 2’dir. I- Kurutma ve pişirme esnasında ölçü dışı çıkan mamuller, yükleme ve araba hareketlerinden kaynaklanan kenar-köşe kırığı mamullerden ayrılmakta ve kayıp kabul edilmektedir. Burada fiili kayıp % 4’tür. J- Kalite kontrol ve boyut stabilesinin kontrolünde fiile kayıp % 1’dir. Toplam fire : % 25 olarak tesbit edilmiştir. Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||