Fire oranlari a-01 abrasiv mamulleri

BİR ÇUVAL UNDAN ELDE EDİLECEK EKMEK MİKTARI VE BİLEŞİMİ

UN :

T.S. 4500’e göre %14,5 su içerir.

100kg un – 14,5kg su = 85,5kg kuru madde

MAYA :

G.M.T. 335. Madde’ye göre %75 su içerir.

Ortalama kullanılan maya %6’dır.

6kg mayanın kuru maddesi = 6 x 0,75 = 4,5kg su içerir.

= 6 – 4,5 = 1,5kg kuru madde

TUZ :

20/08/1997 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Gıda Kodeksine göre ekmekte %1,75 oranında tuz bulunabilir. Tuzda da %2 oranında su bulunabilir (G.M.T.624. Madde)

1,75kg tuzdaki su miktarı = 1,75kg x 0,02 = 0,004kg

1,75kg tuzdaki kuru madde = 1,75kg + 0,04 = 1,71kg

EKMEK KATKI MADDESİ :

Ekmekte %1 oranında ekmek katkı maddesi kullanılır. Ekmek katkı maddesi %14,5 su içerir.

1kg ekmek katkı maddesi kuru maddesi = 1kg x 0,85 = 0,85kg kuru madde

Buna göre kuru maddeler toplamı

85,5kg un

1,5kg kuru madde (maya kuru maddesi)

1,71kg tuz

0,85kg ekmek katkı maddesi

Toplam = 89,56kg kuru madde ekmek elde edilir.

1. 
   Değirmenden imalata kadar %3 fire
   
2. 
   İmalattan pazarlamaya kadar %10 fire (makinalarda, tezgahlarda kullanılan un, yanık, bayat ve ıskarta ekmek düşülür.)
   

TİP-1 UN

Tip-1 undan imal edilen ekmekte %35 rutubet (su) bulunabilir (T.S. 5000).

65kg kuru madde için 35kg su ilave edilirse

89,56kg kuru madde için x kg su ilave edilir

x = (89,56 x 35) / 65 = 48,22kg su ilave edilir.

Ekmek = 48,22kg su + 89,56kg kuru madde = 137,78kg ekmek

%3 fire düşülürse 137,78kg x 0,97 = 133,65kg

%10 fire düşülürse 133,65kg x 0,90 = 120,28kg

120,28kg ekmek / 2 çuval = 60,14kg ekmek

50kg’lık 1 çuval Tip-1 undan 60kg ekmek elde edilir.

TİP-2 UN

Tip-2 undan imal edilen ekmekte %36 rutubet (su) bulunabilir.

64kg kuru madde için 36kg su ilave edilirse

89,56kg kuru madde için x kg su ilave edilir

x = (89,56 x 36) / 64 = 50,38kg su ilave edilir.

Ekmek = 50,38kg su + 89,56kg kuru madde = 139,94kg ekmek

%3 fire düşülürse 139,94kg x 0,97 = 135,74kg

%10 fire düşülürse 135,74kg x 0,90 = 122,16kg

122,16kg ekmek / 2 çuval = 61,08kg ekmek

50kg’lık 1 çuval Tip-2 undan 61kg ekmek elde edilir.

TİP-3 UN

Tip-3 undan imal edilen ekmekte %37 rutubet (su) bulunabilir.

63kg kuru madde için 37kg su ilave edilirse

89,56kg kuru madde için x kg su ilave edilir

x = (89,56 x 37) / 63 = 52,60kg su ilave edilir.

Ekmek = 52,60kg su + 89,56kg kuru madde = 142,16kg ekmek

%3 fire düşülürse 142,16kg x 0,97 = 137,90kg

%10 fire düşülürse 137,90kg x 0,90 = 124,11kg

124,11kg ekmek / 2 çuval = 62,05kg ekmek

50kg’lık 1 çuval Tip-3 undan 62kg ekmek elde edilir.

NOT :

1. 
   Yakıt : 50kg 1 çuval unda 7lt mazot veya fuel-oil kullanılır. Üretim kapasiteleri düştükçe bu miktar artar.
   
2. 
   Maya : Fırın şartlarına göre ortalama 2 çuval un için 7kg’a kadar artmaktadır. (%6-7)
   
3. 
   Ekmek Katkı Maddesi : Unun ve ekmek katkı maddesinin kalitesine, ekmeğin çeşidine göre %1 ila %1,5 oranları arasında kullanılabilir.
   

SONUÇ :

50kg’lık 1 çuval Tip-1 undan 60kg ekmek (240ad ekmek)

50kg’lık 1 çuval Tip-2 undan 61kg ekmek (244ad ekmek)

50kg’lık 1 çuval Tip-3 undan 62kg ekmek (248ad ekmek)

50kg’lık 1 çuval Tip-4 undan 63kg ekmek (252ad ekmek)

elde edilir.

E-03 ELEKTRİK MALZEMELERİ

Uluslararası teamüle göre ampul üreten firmalar nakliye ve satış öncesi stoklama hatalarını kabul ederek geri almakta ve/veya yerine sağlam mamul temin etmektedirler.

Bu nedenle, simit floresan, linear halojen, dikroik halojen, 5 watt düşük sarfiyatlı ampuller de bu kapsam içinde değerlendirilmektedir. Bu gruptaki malzeme (ampul) için umulmayan kazalara karşı ‰2 fire kabul edilebilir.

Kuru piller de ise fire olması düşünülemez. Bakımsız, arızasız, sadece aşırı derecede uzun süre stoklanmasından doğacak fireler oluşabilir ki, kuru pil grubunda hiçbir zaman uzun süreli stoklar yapılmayacağı için fire tespit uygun görülmez.

Yurt dışından ithal edilen ampullerin; gelmesi, depoya indirilmesi ve Anadolu’ya sevki esnasında ortalama %3 civarında fire ve zayiat verilebilir.

E-03.1 ELEKTRİK KABLOSU

11/2mm² ile 100mm² arasındaki kesitlerde plastik izoleli bakır elektrik kablosu imalinde bakır ve plastiğin verebileceği fire %2 ila %3 arasında olabilir.

Aşağıda isimleri yazılı elektrik malzemelerinin perakende ve toptan satışlarında verilebilecek bozuk ve tartı fireleri hizalarında gösterilmiştir:

Kapalı Fiş : %1

Balast : %1

Tablo Sigortası : %3

Spiral Kromnikel : %1

Ütü : %1

Spiral Telefon Kordonu : %1

Elektrik Buşonu : %3

Mikanik : %1

Starter : %3

E-03.2 TELEFON KABLOSU

Yeraltına telefon kablolarının döşenmesi esnasında çeşitli aşamalarında ‰3 oranında fire ve zayiat verebilir.

E-03.3 OTOMATİK KONTROL MALZEMELERİ

Otomatik kontrol malzemeleri (zaman röleleri, sayıcılar, fotoseller, mikro anahtarlar, nihayet anahtarları vs.) ve plastik kablo bağları, kablo parçaları ithalat ve satışı esnasında %5’e kadar fire ve zayiat verebilir.

E-03.4 OTOMOTİV VE ELEKTRİK KABLO DEMETİ ÜRETİMİ

Otomotiv ve elektrik kablo demeti üretimi %2’ye kadar fire verilebilir. Satışta ise herhangi bir fire sözkonusu değildir.

E-04 ELEKTRİKLİ BATTANİYE

1,20cm.x 1,60cm. ebadındaki elektrikli battaniye imalatında;

1. 
   2,20cm. enindeki kumaştan 2,4m. kumaş kullanılır. Artan kısmın 0,2m²’si ile biye yapılır. İmalat sonunda %23 fire verilir.
   

Hesabı şu şekildedir:

1,20cm.x 1,60cm. ebadındaki elektrikli battaniye için gereken alt ve üst empirme bez 2,20cm. enindeki kumaştan battaniye boyu kumaşın enine gelecek şekilde kesilir. Yani 2ad. 1,20cm.’lik bez kesilir. Kenarda 2ad.x 1,20m. (2,20-1,60)= 1,44m² bez artar. Buradan da kenarlar için biye kesilirse tahmini 0,2m² bez kullanılır. Geriye zayiat olarak 1,24m² bez kalır. Geriye zayiat olarak 1,24m² bez kalır. Bu bezin fire %’si:

% Fire= 1,24x100 = %23

2x1,20x2,2

2. 
   1,70cm. enindeki kumaştan 2,4m. kumaş kullanılır. Artan kısımdan biye yapılır. İmalat sonunda bu kumaş fire vermez.
   

E-05 EMAYE LİNYİT SOBASI

Emaye linyit sobasının yapılışına ait proses ve planlar (imalat hazırlığı, imale sevkedilen sac miktarı, işlemlerin adedi ve mahiyeti) ve nihai mamulün planları incelenmeden imalat safhasındaki firenin tespitine imkan yoktur.

İmalat sonrası emayeleme safhasında azami fire %1 olabilir.

Emayelenmiş mamul sobanın sevkiyat öncesi ambarda, ambalajlanma sırasında veya muhafaza edildiği esnadaki fire oranı ‰5’tir.

Mamulün sevkiyatı esnasında (kamyon ve trenle) fire ise %2,5-3 civarındadır.

Not : Yukarda belirtilen fire oranları çok genel olup imalatın çeşidine göre değişkenlik gösterir. Her bir imalat için ayrı ayrı tespit yapılması bilgilerin doğruluğu açısından ehemmiyet taşımaktadır. (Kayseri Ticaret Odası)

E-06 EMAYE YUVARLAK TEPSİ-TABAK-KASE

Emaye yuvarlak tepsi, tabak, kase imalatındaki fire ve zayiat nispetini iki kademede düşünmek gerekir.

1. 
   Sacın yarı mamul hale gelene kadarki safhada ortaya çıkan fire oranıdır ki, ortalama %23-24 dolayındadır.
   
2. 
   Sacın yarı mamul hale geldikten sonra emayelenip mamul hale gelene kadarki safhada zayiat oranı ortalama %5’tir.
   

Şu hususu özellikle belirtmelidir ki, verilen doneler her firmaya göre çalışma şekilleri, emaye hammaddesi ve sacın özellikleri dikkate alındığında değişik değerler ortaya çıkabilir.

E-07 ET VE TAVUK RANDIMANI

1. 
   Canlı hayvanların alım satımları sırasında:
   

a) Koyun ve Keçide : %5

b) Kuzularda : %3

c) Sığır-Dana-Mandada : %8

tokluk firesi düşürülür.

2. 
   Canlı hayvanların kesilmeleri sonucunda ortalama:
   

a) Koyun : %43-47 (kuyruklu ve böbrekli)

b) Kuzu : %45-50

c) Dana-Karkas : %50-55 (kuyruksuz, böbrek ve böbrek yağsız.)

d) Sığır-Manda : %45-50 (kuyruksuz, böbrek ve böbrek yağsız.)

nispetinde et randımanı verebilir.

3. a) Koyun ve kuzuda iç ve kuyruk yağları randıman yüzdelerine dahildir.

b) Dana-sığır ve manda iç yağları randıman yüzdelerine dahil değildir.

c) Kesimi yapılmış koyun ve kuzuda iç yağ miktarı %3-7 kuyruk yağı %10-17’dir.

4. 
   Soğutma firesi:
   

a) Koyun : %4

b) Sığır-Dana : %2-3

5. Kesimi yapılmış dana ve sığır etlerinde kemik oranı %18-28 nispetindedir.

6. Canlı tavuk ve piliçlerin canlı olarak taşınması esnasında mevsim şartlarına göre fire oranı %4-6’dır. Canlı tavuk ve piliçlerin kesimi esnasında fire oranı %29-36’dır.

Kesilmiş piliç ve tavukların perakendeciye intikali esnasında geçen zaman süresindeki fire %2-3 arasındadır.

Tavuk çiftliklerinde kesilen piliç ve tavuk etlerinin çok dondurulmuş olarak perakende satış yerlerine gelişleri ve bunların satışa verilmesinden önce çözülen buzdan dolayı %3 ile %5 oranında fire vermesi normaldir.

Füme grubu hindi eti ürünleriyle ilgili çeşitli üretim safhalarında oluşan fire oranı %20’dir.

Kemikli sığır etinin şoklama yapılması aşamasında verebileceği fire oranı %3-4, kemikli koyun etinin şklama yapılması aşamasında verebileceği fire oranı ise %4-5 civarındadır.

E-07.1 BÜYÜKBAŞ (GENEL) ET RANDIMANI VE MAMUL FİRESİ

1. 
   Kesilen büyükbaş hayvanlardan mevsim ve besisine göre %45-55 oranında sıfır sakatat et temin edilir.
   
2. 
   Kesimi yapılan hayvanın imalata girinceye kadar %18-28 kemik firesi, etin soğumasından veya suyunu bırakmasından dolayı %2-3 nispetinde fire verir.
   
3. 
   İmalat esnasında %2 nispetinde işleme firesi verir.
   
4. 
   a) Sucuktaki kuruma firesi : %15-35
   

b) Salamdaki randıman nispeti : %5-10

c) Sosisteki randıman nispeti : %10-20

d) Kavurma yapılırken etin kavrulmasından dolayı etteki fire nispeti %30-35 arsındadır.

e) Pastırmalık et kuruyuncaya kadar %30-45 arasında fire verebilir. 100kg.’lık kuru ete %5-10 civarında çemen ilave edilir.

5. 
   Sucuk, salam, sosis, kavurma, pastırma imalatında her bir mamule et dışında Mevzuata uygun çeşitli oranlarda katkı maddeleri katılır.
   

E-07.2 KÜÇÜKBAŞ ET FİRESİ

Soğutulmuş küçükbaş hayvanlardaki fire oranları

1. 
   Kesim yapılıp 24 saat soğuk hava deposunda dinlendirilmesi sırasında et, soğutulma esnasında istenen sıcaklık derecesine göre (+4-1) % 1 ile % 3 arasında fire verebilir.
   
2. 
   Taze, soğutulmamış olarak araca yüklenen etler, mesafeye göre ve araçta bekleme süresine göre % 2-4 arasında fire verir.
   

100 Kg Canlı Koyun, Kuzu, Keçi Ve Sığır

Bir canlı koyundan elde edilebilecek kemikli etin miktarına, onun yaylım malı veya besi malı olmasına göre değişebileceği canlı ağırlığından % 5 fire düşüldükten sonra,

Yaylım Malı Besi Malı

100 kg canlı koyun 40-45 kg 50-55 kg

100 kg canlı kuzu 35-45 kg 50-55 kg

100 kg canlı keçi 35-40 kg 50-55 kg

100 kg canlı sığır 40-45 kg 50-55 kg

% 8 fire

Kemikli et elde edilebileceği, karar altına alınmıştır.

E-08 ETİKET

Kağıt etiketlerin imali sırasında kağıtta meydana gelebilecek fire azami %3 nispetindedir.

Alüminyum madeni etiketlerde kullanılan malzemenin plak, şerit, disk veya levha olmasına ve mamulün de aynı baskının ebadı ve ara boşlukların durumuna göre verilebilecek fire nispeti değişiklik gösterebilir ve oranları %7-15 arasında bulunabilir.

Dokuma etiket ve armalar, çözgüden imalat bitimine kadar %10-15 arasında fire verebilir.

E-09 EVCİL HAYVANLAR

KÖPEK: Nakliyenin türüne bağlı fire sözkonusu olduğu gibi satış mağazalarında bulaşıcı hastalıklardan ölmeleri de mümkündür. Hastalığın türüne göre değişen bu oran aşılamalar yapılmadıysa yavru köpeklerde %100’dür. Erişkin köpeklerde ise %10-20 oranındadır.

KEDİ: Köpeklere oranla daha dirençli oldıkları gibi bulaşıcı hastalıklara yakalanarak ölüm riskleri de azdır. Bir iki çeşit hastalıktan telef olabilirler. Bu da %10 gibi zayıf bir olasılıktır.

KUŞ: Diğer türlere oranla telefat oranı çok yüksektir. Aşılı olması ve taşıma koşullarına göre yıkım oranı değişirse de %70-80’lere kadar yükselebilir. Bütün koşullar yerine getirilse bile (aşılama, barınak, havalandırma, ısı vs.) %20 oranında telefat normaldir.

E-10 ELBİSE ASKISI

Plastik elbise askılarında yükleme ve boşaltma anında kırılmadan dolayı meydana gelen fire oranının % 10 olarak tespit edilmiştir.

E-11 ENDÜSTRİYEL SEPİOLİTTE – KEDİ KUMU

1. 
   Stok sahasında depolama ve sisteme yükleme esnasında,
   
2. 
   Malzemenin sürekli nem alma ve verme özelliğinden dolayı parçalanarak ufalanması ve tozlaşması nedeniyle istenilen tanecik boyutunun altına düşmesi,
   
3. 
   Malzemenin imalat esnasında çeneli ve çekiçli kırıcılardan geçirildikten sonra elenmesi nedeniyle elek altında kalanın istenilen fraksiyonda olmamasından dolayı kullanılamaması,
   
4. 
   İstenilen fraksiyondaki malzemenin döner fırında kurutulması esnasında nem kaybına uğramasıyla ve fırındaki tozlaşma nedeniyle,
   
5. 
   Fırın içindeki mikronize tozların fanla çekilerek filtrede tutularak atılmasıyla oluşmaktadır.
   

Ayrıca;

Ham sepiolitte nem oranı yaz ve kış aylarında değişmektedir. Yazın nem oranı % 20-25, Kışın nem oranı % 30-35’dir.

Buna göre toplam fire;

Yaz Kış

Kedi kumu için % 40-45 % 45-50

Endüstriyel Sepiolit için % 35-40 % 40-45

NOT: Endüstriyel sepiolitte tozlaşma kedi kumuna göre daha azdır ve hammaddedeki nem oranı yüksektir.

E-12 ERGİTME

1. 
   Ergitme öncesi meydana gelen kayıplar :
   

1. 
   Genlikle satın alınmakta olan hurdalar, piyasadan hurdacılar kanalıyla temin edilmekte olduğundan, bu hurdaların hurdacılar tarafından toplanırken, bilahare stoklanmasına ve standardizasyonuna itina edilmediğinden hurda içine bir takım yabancı maddeler (Galvanizli parçalar, tufal, ağaç, toprak, hafif metal parçalar, yağlı makine parçaları vb. gibi) girmekte ve bu tip yabancı maddeler ise izabede ergitilebilme özelliği bulunmadığından daha ergitmeye geçilmeden hurdaya belli ölçüde fireler meydana gelmektedir.
   
2. 
   Ferroalyaj malzemelerinde ise minimal de olsa kullanım süresince bazı malzemeler toz haline geldiğinden kullanılmamaktadır.
   

B) Ergitme Kayıpları :

1. 
   Hurdanın ergitmedeki izabe firesi; bu tip fire ve kayıplar direkt olarak hurdanın kalite ve evsafına bağlı olup, çok temiz ve kalın hurdalarla % 10’a kadar ince, paslı hurdalarla ise % 22’ye kadar çıkmakta, karbonlu veya halitalı çeliklerde bu oranlar değişmemektedir.
   
2. 
   Ferro Alyaj Malzemelerinin Firesi :
   

b)1. Karbonlu Çeliklerde :

1. 
   Karbon (grafit) fire ve zayiatı: çeliğin bünyesinde karbon vermek için kullanılan bu alyajlama elementi ithal grafitlerde ortalama % 15, yerli mal grafitti ise ortalama % 35’e kadar çıkmaktadır.
   
2. 
   Ferro Manganez Fire ve Zayiatı : Bu alyaj malzemesindeki fire ve zayiat oranı da ortalama % 25 mertebesinde bulunmaktadır.
   
3. 
   Ferro silisyum fire ve zayiatı : Yüksek ısıda yanma kayıpları çok yüksek olan bu alyajlama elementindeki fire ve zayiat oraları ortalama % 30’dur.
   
4. 
   Alüminyum fire zayiatı : Gaz alıcı olarak kullanılan bu elementte ise zayiat oranı, alüminyum ergime noktasının düşük olması sebebiyle % 35’e kadar çıkmaktadır.
   

b)2. Halitalı Çeliklerde :

Halitalı çeliklerin üretim teknolojisi yüksek hararetten döküm gerektirdiğinden, karbon FeMn, FeSi ve alüminyumda meydana gelen fire ve zayiatlar karbonlu çeliklere oranla bir miktar daha yüksek olmaktadır.

Bunun haricinde yüksek haliteli çeliklerde başkaca ambalajlama elementleri de kullanıldığından, bu malzemelerde meydana gelen fire ve zayiat oranları da aşırıya çıkarılmıştır.

5. 
   Nikel fire ve zayiatı : Halite cinsine bağlı olarak nikeldeki zayiat ortalama % 7 civarında bulunmaktadır.
   
6. 
   Ferromolibdeb fire ve zayiatı : FeMo’deki ortalama fire ve zayiat halita cinsine ve kullanım miktarına bağlı olarak % 12’dir.
   
7. 
   Ferre-Krom fire ve zayiatı : Halita cinsine ve kullanım miktarına bağlı olarak ortalama fire ve zayiat oranı ortalama % 15’dir.
   
8. 
   Vanadyum ve Volfram Fire ve Zayiatı :
   

Halite cinsine ve kullanım miktarına bağlı olarak bu elementlerdeki ortalama zayiat % 12’dir.

C) Ergime Sonrası Kayıplar :

Ergitme sonrası kayıpları olarak nitelendirilen bu fire ve zayiatlar, ergitme işlemini takiben mamulün faturalamaya esas tartı işlemine kadar geçen üretim safhalarında oluşmakta ve aşağıda ana hatlarıyla verilmektedir.

1. 
   Potada curuf alma işleme esnasında meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
2. 
   Döküm esnasında potadan eriyerek madeni dereceye dökerken etrafa sıçrayaran ve dağılan metal ve çapaklar,
   
3. 
   Döküm sonrası pota içinde kalan ve kullanılmayacak durumda olan pota artıkları sebebiyle meydana gelen fire ve zayiattır,
   
4. 
   Oksijenle veya elektrodla kesim esnasında meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
5. 
   Dereceler açıldıktan sonra çıkıcıların kırılması ve çapakların kırılması sebebiyle meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
6. 
   Kaba ve ince taşlama sebebiyle yolluk ve besleyici ağızlarından taşlanarak toz haline gelen metal sebebiyle meydana gelen fire ve zayiatlar,
   
7. 
   Isıl işlem safhasında oksitlenmenin ve tufalaşmanın meydana getirdiği fire ve zayiatlar,
   

Yapılan tetkikler neticesinde bu tip fire ve zayiatların da % 307 arasında değiştiği anlaşılmıştır.

Netice Olarak :

Ergitme öncesi, ergitme esnasında ve ergime sonrası olarak nitelendirilerek 3 ana grupta toplanan fire ve kayıplar, parçanın şekli, ağırlığı, evsafı, evsafdaki elementlerin birleşim yüzdeleri, döküm ısısları, nihai ısıl işlem şekilleri ve daha bir çok benzer etken faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermekle beraber ortalama oranları incelendiğinde;

Karbonlu Çeliklerde Halitalı Çeliklerde

Girdi: Fire ve Zayiat Oranı (%): Girdi: Fire ve Zayiat Oranı:

Hurda 18-22 Hurda 18-22

C 23-27 C 23-27

FeMn 18-22 FeM 18-22

FeSi 24-28 FeSi 24-28

Al 22-26 Al 26-30

Nikel --- Nikel 5-7

FeV --- FeV 10-12

FeW --- FeW 9-11

FeMo --- FeMo 7-9

FeCr --- FeCr 12-15

olarak tesbit edilmiştir.

Not : Yukarda belirtilen fire oranları çok genel olup imalatın çeşidine göre değişkenlik gösterir. Her bir imalat için ayrı ayrı tespit yapılması bilgilerin doğruluğu açısından ehemmiyet taşımaktadır. (Kayseri Ticaret Odası)

E-13 EV TEKSTİL ÜRÜNLERİ

1. 
   Tül perde üzerine nakış işleme esnasında toplam olarak tüm malda %7-8, apreleme neticesinde %5-7
   
2. 
   Çarşaflı yatak takımı imalatı esnasında %5-7,
   
3. 
   Masa örtüsü, yatak örtüsü ve önlük imalatı esnasında %8-9,
   
4. 
   Bu imalatlar esnasında kullanılan dikiş ve nakış ipliklerinde ise %6-8 oranında fire meydana gelir.
   

E-14 EŞARP

Yerli polyester kumaştan yapılan eşarp imalatında fire oranı %10-15, ithal kumaştan yapılan imalattaki fire oranı ise %5’tir.

F-01 FAST-FOOD

Fast-Food yiyecek ve içecek satışı yapılan yerlerde, satışı yapılan mamullerin verebileceği fire oranları aşağıdadır:

Mevsim salatası %22

Portakal vs. %45-55

Elma vb. açık renkli meyveler %20-30

Çilek, vişne vb. %20

Kabak tatlısı %25

Pizza %5

F-02 FERMUAR VE DÜĞME

Blucin pantolon imalatında kullanılan fermuarların taş-yıkama esnasında %3 ile %5 arasında değişen fire vermesi normaldir.

İthal malı fermuar ve düğmelerin konfeksiyon atölyelerinde kırılıp bozulması sonunda %1 ile %2,5 arasında fire vermesi normaldir.

Her nevi sentetik ve tabii maddelerden yapılabilen düğme, çıtçıt ve toka gibi mamullerin nakliyesi, alıcılara numune olarak verilmesi (kartela yapımı) vb. gibi işlemler esnasında meydana gelebilecek fire oranı %1 civarındadır.

Fermuar üretiminde kullanılan polyester iplik, naylon monofilament iplik, fitil (kort), asetik asit, sertleştirici, parlatıcı, inceltici, hidrosülfat, polipropilen film, üst durdurucu, alt durdurucu ve kopça gibi hammaddelerin kullanım miktarları ve dokuma, boyama, apreleme (ütüleme), santimleme, kesim ve son mamulde oluşan fire oranları aşağıya çıkarılmıştır.

KULLANIM MİKTARI	ÜRETİM AŞAMALARINDA FİRE ORANLARI
	Dokuma	Boya	Apre	Santim	Kesim	Son Mamul
Poly iplik 11gr./m.	%12	%10	%2	%25	%5	%5
Monofil 6gr./m.	--	%10	%2	%25	%5	%5
Fitil 2,6gr./m.	%12	%10	%2	%25	%5	%5
Asetik asit 10gr./lt.	--	%15	--	--	--	--
Sertleştirici 10gr./lt.	--	%15	--	--	--	--
Parlatıcı 10gr./lt.	--	%15	--	--	--	--
İnceltici 10gr./lt.	--	%15	--	--	--	--
Hidrosülfit 10gr./lt.	--	%15	--	--	--	--
Polipropilen film 8cm./m.	--	--	--	%15	%10	%5
Üst durdurucu 0,2gr./m.	--	--	--	%20	%5	%5
Alt durdurucu 0,3gr./m.	--	--	--	%20	%5	%5
Kopça 20gr./m.	--	--	--	%10	%10	%5

F-03 FINDIK

Fındığın depolanmasından mütevellit %1-5 fire vermesi normaldir.

Kabuklu fındık kırma firesi : %2-3

İç fındık bekleme firesi : %5

Nakliye firesi : %2

Fındıkta tabiat şartlarına göre (meteorolojik durumlar, hava şartları, arazi durumlarına göre) yıllara ve bölgelere göre %38-54 arasında randıman verimi olur. Kabuklu fındığın iç fındık durumuna getirilme işleminde %3 oranında fire verilir.

Kabuklu fındıkların iç fındığa dönüştürülmesinde %20 oranında randıman ve fire uygulanabilir; yani 100kg. kabuklu fındık temizlendikten sonra 50kg. iç fındığa dönüştürülebilir.

F-04 FOLYO

MDF üzerine PVC folyo kaplama esnasında %15-20 arasında fire meydana gelir.

F-05 FOTOĞRAF

Renkli fotoğraf basımındaki fire oranı %15 nispetindedir.

Otel fotoğrafçılığı dalında faaliyet gösterenler satış işlemi esnasında %40 civarında fire verebilir.

Yurt dışından ithal edilerek satışı yapılan 37.1/37.02/37.03 ve 37.07 GTİP no.lu fotoğraf film, kağıt ve ilacın ticari fire oranları aşağıda hizalarında gösterilmiştir.

GTİP No.su

37.01 %1,5

2. 
   %1,5
   
3. 
   %2
   

37.07 %5

Aşağıda dökümü yapılan yedek parçalardaki fire oranları %1,5 ile %2 civarındadır.

• 
  Control strip (levhalar ve filmler)
  
• 
  Super condition tabler (diğerleri)
  
• 
  Hose (diğerleri)
  
• 
  Extract leader tape (diğerleri)
  
• 
  Splicing tape (diğerleri)
  
• 
  Film sleeve (polivinil klorürden olanlar)
  
• 
  Repl. Tank (diğerleri)
  
• 
  Cap measuring (diğerleri)
  
• 
  Washer/pad/MSW/pump head (diğerleri)
  
• 
  Grip/MSW assy/tank/silicon belt
  
• 
  Rubber elbow/rubber (diğerleri)
  
• 
  Belt (transmisyon kolanları)
  
• 
  Rubber/cushion rubber (diğerleri)
  
• 
  Photo book glue (plastik emdirilmiş sıvanmış mensucat)
  
• 
  Molton (diğerleri)
  
• 
  Mirror box (sadece kesilmiş olanlar)
  
• 
  Chain (tranmisyon zincirleri)
  
• 
  Ring/holder ring (diğerleri)
  
• 
  Spring/spring extension/leaf spring (diğerleri)
  
• 
  Cutter/squee blade (kağıt kesmeye mahsus olanlar)
  
• 
  Cut/sort punch unit (kağıt kesmeye mahsus olanlar)
  
• 
  Pump/pump assy (diğerleri)
  
• 
  Fan/motor fan/fan assy (aspiratörler)
  
• 
  Mechanical filter assy (diğerleri)
  
• 
  Chemical filter (diğerleri)
  
• 
  Air filter (havanın filtre edilmesi veya arıtılması için mak. ve cih.)
  
• 
  Dryer filter (havanın filtre edilmesi veya arıtılması için mak. ve cih.)
  
• 
  Photo book FMB-50 (kapak takma makine ve cihazları)
  

Matbaacılıkta kullanılan grafik filmleri ve kimya malzemeleri ile baskı işlemi gerçekleştirilen banyo makinası, yine matbaacılıkta kullanılan hassa levhaların (kalıplar) ticaretinde fire yoktur.

F-06 FOTOĞRAF FİLMİ

Fotoğraf filmi yıkama ve kağıda tab etmedeki fire ve zayiat oranı %15’tir.

Fuji kart baskı, fuji film yıkama, fotoğraf ve FV-10 Imager makinalarında fire yoktur.

F-07 FOTOKOPİ KAĞIDI

A4 fotokopi kağıdının 21x 29,7 ebadına dönüştürülmesindeki fire oranı %4,5 ile 5’i bulmaktadır.

Çok düşük miktarlarda ve aynı zamanda renkli olan baskılarda fire nispeti % 2-3 civarında, tek renk ve yüksek baskılarda ise fire nispeti % 0.5’den fazla olamaz.

Fotokopi ve 1. hamur kağıdın tabaka halinde basılması ve kesme işlemi yapılmadan aynen müşteriye verilmesi halinde, başlangıç ayarı kontrol baskı sırasında meydana gelen aksaklıklar vs. gibi etkenlerle meydana gelen ;

a) Düşük miktarlarda baskıda uygulanacak fire oranı : % 10

b) Yüksek : % 2

c) Tek renkli baskılarda : % 1

d) çok : % 2

Düşük miktarlarda baskı adedi 500 veya 1000 olup, yüksek miktarlarda baskı adedi ise 10.000’dir.

F-08 FOTOKOPİ SARF MALZEMESİ

Fotokopi makinalarında kullanılan toner, developer ilaçları ile durum isimli hassas fotokopi yedek parçalarının kırılma, parçalanma ve akmasından dolayı verebileceği fire nispeti %4 civarındadır.

G-01 GAZ

Frigen-11, Frigen-12, Frigen-22, Freon-12, Freon-22, Suva-134A gazlarının alımında ya da ithalatında tesislerdeki depolara boşaltılmasında %2, mişterilerin 13,5 ila 100kg.’lık tüpleri ile 1000kg.‘lık tanklara doldurmasında da %2 oranında fire verebilir.

G-01.1 LİKİT PETROL GAZI (OTOGAZ)

Likit petrol gazı (otogaz) satış istasyonu işletmeciliğinde fire oranı ‰5’tir.

G-02 GAZBETON

Gazbeton tabir edilen hafif beton yapı malzemesi TS 453 standardına uygun olarak (Donatılı gazbeton ve donatısız gazbeton) olmak üzere iki türde ve muhtelif kalınlık ve ebatlarda imal edilmekte ve piyasaya sürülmektedir.

Donatılı gazbeton malzemesinde demir techizat mevcuttur. Mezkur malzemeler Ytong San. A.Ş. fabrikalarında imal edilerek, özel paletlerle depo edilmekte ve kamyonlara paletler üstünde forkliftlerle, donatısızlar bazı ahvalde bilhassa İstanbul dışına sevkiyatta elle paletsiz yüklenerek müşterilere sevkedilmektedir. Malzemenin depolanması, nakliyesi, tahmil ve tahliyesinde dikkat gösterilmemesi halinde, tuğlalarda olduğu gibi, gazbeton malzemesinde de kırılma meydana gelebilir. Ancak bu zayiatın malzemenin kalınlığına, depolanmasına, vasıtalara yüklenmesine, nakliye ve mesafesine, yol durumuna ve vasıtadan indirilmesinde gösterilecek dikkate bağlı bulunmaktadır.

Ayrıca gazbeton malzemesinin imalat safhasında, pazarlanmasında, alım satımında ve şantiyede kullanılması safhasında da zayiat miktar ve nispetlerinin değiştiği, bu unsurlar nazarı dikkate alındığı takdirde gazbeton yapı malzemesinin alım ve satımıyla iştigal eden firmalarda:

- Donatısız gazbeton malzemelerindeki fire nispeti %1 ila %5,

- Donatılı gazbeton malzemelerinde fire nispeti azami %3 olabilir.

G-03 GAZETE

Gazete ve mecmua birinci el baş bayiliğinden dağıtım esnasında meydana gelecek firenin tespitinde birçok etkenler rol oynamaktadır:

1. 
   Baskıyı yapan makinaların özellikle (numaratör hataları) nedeniyle 50’lik desteler 46-47-48-49 adet olarak paketlenebiliyor.)
   
2. 
   Nakliye esnasında meydana gelebilecek kayıplar ve yıpranmalar.
   
3. 
   Paketler genellikle gece dağıtıldığında bırakıldığı yerde vukua gelebilecek çalınma olayları.
   
4. 
   Paketlerin bırakıldığı yerde ıslanma olayları (ani yağmurlar nedeniyle).
   
5. 
   Paketleme esnasında meydana gelebilecek kaçaklar.
   
6. 
   İadelerin alınışı esnasında meydana gelebilecek kaçaklar.
   
7. 
   Yayınevlerine iadesine tesliminde daha önceden yapılmış anlaşmalar mucibi günü geçmiş yayınların çıkması.
   
8. 
   Ulaşım esnasındaki muhtemel trafik kazalarının doğuracağı zararlar vb. Bütün bu hususlar gözönünde bulundurularak fire nispeti %2 civarında olabilir.
   

G-04 GAZOZ

Meşrubat imalinde, yükleme ve dağıtım sırasında, dolu şişelerin patlaması ve kırılmasından, bayide uzun süre bekleme sonucu satılmayıp geri alınarak imha edilmesinden dolayı meydana gelecek zayiat nispeti satış miktarı üzerinden %3’e kadar normaldir. (Hem şişe olarak, hem de mamul olarak.)

Meşrubat imali sırasında, şişeye yapılan tazyik sonucu (tazyiki otomatik makinalarda ve sodalı makinalarda karbondioksit gazı verilirken meydana gelen basınç dolayısıyla) patlayarak şişe kırılmaları olmaktadır. Bu nispetler makinaların cinsine, çalışma süratine ve verilen karbondioksit gazının basıncına bağlı olmakla beraber ‰5 ile 1 arasında değişebilmektedir. (Makinanın doldurduğu şişe miktarına göre.) (Yalnız şişe firesi.)

Yarı mamul hale gelen meşrubatta (şurupta) şurupluk ile dolum makinası arasında kalan yarı mamuller (boruda kalanlar), cins değiştikçe yani sadeden meyveliye geçtikçe, su tazyiki ile dışarı atılarak temizlenir. Bu arada şurubun terkibinde bulunan tüm hammaddeler kadar (şeker, benzoat, esans, limontuzu) zayiattır. Zayiat miktarı şurupluk kapasitesi ile şurupluk ile makine arasındaki borunun çapı ve uzunluğuna bağlıdır.

Gaz (karbondioksit) kaybı tüpün içinde basıncın azalması sonucu kullanılmayan kısım ve soda makinasının veya otomatik dolum makinasının valflarının komutası olan supapların teknolojik zayiatı olmaktadır ki; makine tipine ve süratine bağlı olarak değişmekle beraber 25kg.’lık karbondioksit tüpünde 1 ila 5kg. olarak değiştiği nispeten modern meşrubat fabrikalarında tespit edilmiştir. Daha iptidai tesislerde bu rakam daha çok olabilmektedir.

Karbondioksit tüplerini dolduran fabrikanın dolum şekli, dolum sırasında tüplere hava girmesi sonucu ile ve aynı zamanda dolu tüplerin meşrubat fabrikasında uzun süre durması ile kaçırması sonucu ilave fire meydana gelmektedir. Sodyum benzoat hava ile temas sonucu olarak (ambalaj şekli ile ilgili veya ambalajın uzun sürede sarfı sonucu ile yine hava teması neticesinde) kullanılamaz hale gelir. Limon tuzu uzun süreli kullanımda aktivite kaybına uğrar, bu ise kullanımı artırır. Esans depolama sonucu tamamen veya kısmen kullanılamaz hale gelebilir. Şurup filitrasyonu sırasında kağıt veya toprak filitre tipine bağlı olarak şurup muhtevasına giren şeker, esans, limontuzu, benzoat gibi maddelerde filitrede kalan nim mamul olarak %1 ila %3 nispetinde fire normaldir.

Meyveli gazozlarda kullanılan meyve konsantrelerinin ambalaj ve depolanmasına bağlı olarak meydana gelebilen fireler mevcuttur. Ayrıca yine meyve konsantrelerinin şurup terkibindeki filitrasyon ve boru kayıpları da olmaktadır.

Sade gazoz imalinde, sade gazozu oluşturan maddelerin cinsleri ve oranları şöyledir:

	Asgari	Azami
Toz Şeker	510kg.	560kg.
Limon Tuzu	6kg.	10kg.
Sodyum Benzol	750kg.	2kg.
Sodyum Nitrat	2kg.	2,5kg.

Esans için yağ, uçan yağ ise asgari 350gr., azami 450gr.; ekstrak tipi ise asgari 4kg., azami 5,5kg.

1000lt. şurubu premiksi makinada gazoz haline getirebilmek için asgari 50kg., azami 60kg. karbondioksit; sattörlü makinada ise asgari 60kg., azami 100kg. karbondioksit gereklidir.

1000lt. şurup genelde 4000lt. su ve karbondioksit ile karışıp 5000lt. mamul iade eder.

Mamul şişelemek üzere doluma girerken muhtelif yerlerde %2-3 zayiat verir. Daha sonra verebileceği fire ve zayiat oranı dolum makinalarının tiplerine göre değişir.

G-05 GIDA MADDELERİ (KURU)

	Yaz Aylarında Fire Nispetleri	Kış Aylarında Fire Nispetleri
Kuru Barbunya	%2-2,5’a kadar	‰5’e kadar
Kuru Mercimek	%1’e kadar	‰5’e kadar
Bulgur	%2’ye kadar	‰5’e kadar
Makarna	%1’e kadar	‰5’e kadar
Nohut	%2’ye kadar	‰5’e kadar
Pirinç	%1’e kadar	‰5’e kadar

Pirinç ve bakliyat gibi emtia taşıma, bekleme, tahmil ve tahliye esnasında normal şartlar altında %1’e kadar fire ve zayiat vermesi normaldir.

Nohut ve fasulyenin nakliye firesi %1,5’dur. Muhafaza firesi de 6 ay için %1 civarındadır. Muhafaza 6 aydan az olduğu takdirde %1 firenin orantıya göre ayarlanması gerekir.

G-05.1 FASULYE

Bekletilmeden toptan satışlarda fasulyenin fire durumu, yetiştirildiği bölgeye göre değişik durum arzeder. Karadeniz havalisi (Düzce ve Adapazarı dahil) mahsulü yumuşak fasulyede %1-2 nispetinde fire olur. Anadolu havalisi mahsulü olan sert fasulyede fire olmaz.

1 yıl bekletildikten sonra yapılan toptan satışlarında;

1. 
   Karadeniz havalisi mahsulünde %3-4,
   
2. 
   Anadolu havalisi mahsulünde %2 nispetinde fire olur.
   

Dermason fasulye paketleme esnasında %1 nispetinde fire verebilir.

Kalburlama esnasında fasulyede %3-4 nispetinde fire olur.

G-05.2 YEŞİL MERCİMEK

Bekletilmeden toptan satışta fire söz konusu değildir.

1 yıl bekletilmesi halinde %1 fire olur.

Yeşil ve kırmızı mercimek paketlemeleri esnasında %1 ile %2 arasında fire verebilir.

Kalburlanma esnasında yeşil mercimek Ankara havalisi mahsulünde %6-8, Yozgat ve Kayseri havalisi mahsulünde %3-5 nispetinde fire verir.

Elemem mercimek %7 oranında fire verebilir.

G-05.3 NOHUT

Bekletilmemesi halinde fire söz konusu değildir.

1 yıl bekletilmesi halinde %1 fire olur.

Kalburlanma esnasında %1 nispetinde fire doğabilir.

Paketleme esnasında %1 nispetinde fire doğabilir.

Nakliye firesi ‰5’tir.

Rutubetli yerlerde nohutta kilo artışı olur, fire vermez.

Elemem nohut %7 oranında fire verebilir.

G-05.4 PİRİNÇ

%1 boş çuval darası kaydı, %2’si paketlenirken olmak üzere toplam %3 nispetinde fire verebilir.

Kalburlanması esnasında; pirinç arızi halde kalburlanır, içindeki fire oranı değişir. %5-10 nispetinde olur.

Kırık pirinç; %1 çuval darası kaydı, %1’i de paketleme esnasında olmak üzere %2 nispetinde fire verebilir.

G-05.5 BULGUR

Paketlenmesi sırasında %2 nispetinde fire verebilir.

G-05.6 BARBUNYA

Paketlenirken %1 nispetinde fire verebilir.

G-05.7 MERCİMEK

Toptan Perakende

Mercimek % 1 % 3

K.Mercimek % 1 % 3

G-06 GLİKOZ

Dökme ve teneke glikoz:

Depolama firesi : %2

Nakliye firesi : Yok.

G-07 GOFRET VE BİSKÜVİ

Gofret imalatı sırasında %30 civarında fire ve zayiat olabilir.

Bisküvi ve gofret imalatında mamulat firesi olarak %1,5-2, hammadde firesi olarak %6-8, ambalaj firesi olarak %3-4 olmak üzere toplam %10,5-14 oranında fire meydana gelebilir.

Gofret kaplama: %30 kaplama, %70 gofret

Bisküvinin ithali ve satışı esnasında uygulanacak azami fire oranı %1 ile %1,5 arasındadır.

G-08 GÖMLEK VE PİJAMA

Gömlek ve pijamaların kesimi, dikimi esnasında doğabilecek fire nispeti, kumaşın cinsine, enine, çizgili veya ekoseli olmasına göre %10 ila %15 arasında değişiklik gösterir.

Yazlık veya kışlık modeller, beden numaraları, kumaşın ekoselerinin büyüklüğü ve desenleri, ayrıca kumaşı üreten fabrikaların kalitelerinden dolayı kumaşın sakat çıkma oranları gömlek imalatındaki metrajları etkiler. Netice itibariyle günümüz modasına göre ortalama olarak uzun kollu gömleğin 2m. 80cm., kısa kollu gömleğin ise 2m. 40cm. üzerinden hesaplanması uygundur.

G-09 GÖZLÜK CAMI VE ÇERÇEVESİ

Gözlük camı ithalinde : %2-3

Gözlük çerçevesi toptan satışında : %2

Gözlük camı toptan satışında : %2

Gözlük çerçevesi ithalinde : %2

nispetinde fire vermesi normaldir.

Gözlük camı ve çerçevesi için kabul edilen fire her envanterde (yıl sonu yapılan sayım) nazarı itibara alınır.

Gözlük camlarının yurt içinde muhtelif sebeplerle yapılan nakil ve paketleme dolayısıyla fire nispetinin %5-6 civarında,

Gözlükçülerin perakende satışlarında, camların kesilerek çerçeveye monte edilmesi için yapılan çeşitli işçilik safhalarında ortalama fire nispetinin %20 civarında olması normaldir.

Gözlük çerçevesi işçilik esnasında %15 nispetinde fire verir.

G-10 GÜBRE

Kompoze, üre, kalsiyum, amonyum nitrat, amonyum sülfat, T.S.P. (Triple Süper Fosfat), kükürt gibi gübre emtiasının gemi taşımaları neticesinde meydana gelebilecek fire oranı azami %2 olarak belirlenmiştir.

Ana bayilerden suni gübre olarak nihai tüketiciye satan tali bayilerde alımdan satıma kadar olan kompoze gübre ve amonyum nitrat %26 gübresi ve gen olarak diğer gübre çeşitlerinde uygulanacak fire oranı %1-1,5 olabilir.

İmalat sırasında kimyasal gübrenin plastik torba ve bidonlara doldurulması aşamasında uygulanacak fire oranı %2’dir.

G-11 GÜBRE HAMULESİ

Gübre hamulesinin deniz yolu ile nakliyesi esnasında doğabilecek fire nispeti azami %2 civarındadır.

G-12 GÜLYAĞI

Müstahsillerden alınan gül yağının ihracı için yapılan filtraj ve bunların muhtelif ölçülerdeki ambalajlanması sırasında gülyağı %2’ye kadar fire verebilir.

G-13 GÜMÜŞ

Şehrimizde gümüş, künye,yüzük ve küpe olarak imal edilmektedir. Bu imalat esnasında kiloda 5 ile 15 gr. arasında fire verir.

H-01 HALAT

Katranlı halat (korda) depoda bekletilme süresinde ilk altı aylık devrede %7 ila %10 civarında fire verebilir. bu süre sonunda kordanın tamamen kurumuş olması nedeniyle herhangi bir fire ve zayiat vermesi mümkün değildir.

H-02 HALI

Halı imalatında kullanılan mamullerin fire oranı:

- Akrilik İplik Fire Oranı : %18-22 arası

- Jüt İplik Fire Oranı : %18-22 arası

- Çözgü Pamuk İplik Fire Oranı : %9-12 arası

- Saçak Polyester İplik Fire Oranı: %9-12 arası

- Tutkal Fire Oranı : Yok.

H-02.1 DUVARDAN DUVARA MAKİNE HALISI

Duvardan duvara makine halılarının döşenmesinden mütevellit %7 oranında fire vermesi normaldir.

Yine bu cins halıların imalattan çıktıktan sonra gerek fabrika deposunda ve gerekse satış mağazası deposunda beklerken yaklaşık %4 oranında çekme yapması mümkündür. Bu oran altı lateks ile kaplanmış halılarda %5-6’ya kadar çıkabilir.

Normalde 400x2000 metre boyutlarında olan halının kesim esnasında %1-2 oranında fire vermesi mümkündür.

Duvardan duvara ve diğer makine halılarının müşteriye teşhiri esnasında açılıp, kapatılması, sıcak yerde bulunması, soğuk ortama geçmesi esnasında alt tabakaya teşkil eden lateks genleşmesinden dolayı %1-2 nispetinde fire vermesi mümkündür.

Halıların müşteriye teşhiri esnasında açılıp kapatılması, sıcak yerde kalması, yerde serili durmasında herhangi bir şekilde fire vermesi bahis konusu değildir.

Ancak metre ile alınıp satılan halıların yıkanmaları sonucu %2 ila %3 nispetinde fire vermesi mümkündür.

Tam daire veya elips benzeri alanların duvardan duvara halı döşemesi sırasında %12 ila %15 civarında fire ve zayiat verebilir.

• 
  1kg. 15/3Nm. yün iplik üretimi için gerekli olan kirli ithal yapağı miktarı 2,400kg.dır. 1kg. 15/3Nm. Yün iplik üretimi sürecinde ortaya çıkan fire oranı %59’dur.
  
• 
  1kg. jüt iplik üretimi için gerekli olan ham jüt elyaf miktarı 1,200kg.dır. 1kg. jüt iplik üretimi sürecinde ortaya çıkan fire oranı %20’dir.
  
• 
  1kg. akrilik tops üretimi için gerekli olan akrilik elyaf miktarı 1,100kg.dır. 1kg. akrilik tops üretimi sürecinde ortaya çıkan fire oranı %107’dir.
  
• 
  1m² makine halısının dokunması için gerekli olan yün iplik miktarı 1,800kg.dır. 1m² makine halısının dokunma sürecinde ortaya çıkan yün iplikteki fire oranı %15’tir.
  
• 
  1m² makine halısının dokunması için gerekli olan jüt iplik miktarı 0,800kg.dır. 1m² makine halısı dokuma sürecinde ortaya çıkan jüt iplikteki fire oranı %15’tir.
  
• 
  1m² makine halısının dokunması için gerekli olan akrilik iplik miktarı 1,800kg.dır. 1m² makine halısı dokunma sürecinde ortaya çıkan akrilik iplikteki fire oranı %15’tir.
  
• 
  1m² makine halısının dokunması için gerekli olan pamuk miktarı 0,400kg.dır. 1m² makine halısı dokunma sürecinde ortaya çıkan pamuk iplikteki fire oranı %15’tir.
  

NOT: Türkiye’de imal edilen ortalama makine halılarının kullanıldığı malzeme ve fire miktarlarıdır. Bazı fabrikaların dokuduğu halıların ilmik yükseklikleri farklı olduğu için bu oranlar değişebilir. Standart 3mm. yükseklikteki bir halı için kullanılan 1800gr. malzeme ilmik yüksekliği 3,5mm.den 4mm.ye çıktığı zaman malzeme miktarı artar.

H-02.2 İPEK HALI

1m² 8-10 no.lu Hereke ipek halıya 5000gr. ile 6000gr. ipek kullanılması gerekir.

	Fire	Gram
4500gr. düğümlük	%67	3,015gr.
250gr. ince atkılık	---	---
250gr. kalın boy atkısı	---	---
100gr. çözgülük	%33	330gr.

1m² halıda kalan ipek miktarı 2,655gr. olup fire ve zayiat oranı %55,80’dir.

H-02.3 YÜN, PAMUK HALI

1. 
   Nakliye-Ambar Fireleri
   

1. 
   Yün ipliği hammaddesi fireleri:
   

1. 
   Taşradan gelen yün yapak, tiftik, kasapbaşı ve çorap açıntısı yünün nakliye firesi %3-5,
   
2. 
   Bu maddelerin ambar fireleri %2’dir.
   

2. 
   Yün ipliği fireleri:
   

1. 
   Taşradan gelen yün halı ipliklerinin merkezdeki ana ambara nakliyelerinde bütün mevsimlerde %2 fire verebileceği,
   
2. 
   Yıl içinde ambardan geçen boyalı ve boyasız her nevi yün halı ipliklerinin ambar firesinin ortalama %3 olacağı,
   
3. 
   Merkez ambarlarından taşradaki imalat ambarlarına yapılacak yün ipliklerinin nakliye, tahmil ve tahliyesinde %3 fire verebileceği,
   
4. 
   Halı yün ipliklerinin tezgahlara intikalinden mamul halı haline gelinceye kadar %4-5 nispetinde fire verebileceği,
   
5. 
   Halı imalatı için yukarıda belirtilen safhalardan geçen yün ipliğinin halı imaline geçinceye kadar vereceği toplam fire nispetinin (boyama fireleri hariç) %12-13 olabileceği tesbit edilmiştir.
   

2. 
   Yapak Yıkama Fireleri:
   

Halı ipliğinde kullanılan yapağıların sebil veya İç Anadolu, Ege, Şark, Trakya malı gibi çeşitli bölgelere ait olması, yapağının kalın veya ince elyaflı, çok kirli, çakıldaklı, gömlek veya döküntü gibi hususiyetleri randımana etki etmektedir. Bu hususlar dikkate alındığında;

1. 
   Kirli yapağı yıkanmasında %45-55 arasında temiz yapağı elde edilebileceği tesbit edilmiştir.
   
2. 
   Kirli yünden elde edilen temiz yün tespiti gayet güçtür. Kirli yün denen tabak yününün çok veya az kireçli olması, temiz veya çok kirli olması, yıkama şeklindeki çeşitlilikler, yıkanmadan yalnız toz çarkından geçirilerek kirecinin alınması gibi çeşitli faktörlere göre elde edilen temiz yün randımanları çok değişik rakamlar arzetmektedir. Buna göre yıkama sırasında;
   

1. 
   Kırkım kuzu yünü %10-20
   
2. 
   Kirli tabak yünü %20-40
   
3. 
   Toz çarkından geçirilen kirli yünlerin %18-20 arasında fire verebileceği tesbit edilmiştir.
   

3. 
   Yün İpliği Harman Randımanı Firesi:
   

1. 
   Yün ipliği yapmak için hazırlanan, harman yıkanmış yapak, güz yünü, kasapbaşı, yün, çorap açıntısı yün ve tarak altı gibi tali hasılattan meydana gelmişse harman bünyesindeki hammaddelerin değişik nispetlerine göre %70-90 arasında yün ipliği elde edilebileceği,
   
2. 
   Hazırlanan harman yalnız yıkanmış yapağı ve yünden teşekkül etmişse harman bünyesindeki yün yapağı nispetleri ve bunların elyafının uzun ve kısalığına göre %80-90 yün ipliği elde edilebileceği tesbit edilmiştir.
   
3. 
   1. Hazırlanan harman %80 Anadolu yapağısı, %15 kuzu yünü veya besi yününden teşekkül ettiği takdirde, yolluk ve tarak altı gibi tali hasılat nispetinin %5-6 arasında olabileceği,
   

2. Hazırlanan harman, %30-60 nispetinde yapağından olduğu takdirde, yoluk, tarak altı gibi tali hasılatın %15’e yükselebileceği,

3. Tarak altı ve yoluk gibi tali hasılatın satışa arz edilmeyerek %75-80 eksiği ile harmana katıldığı için ayrıca hasılat kaynağı olarak mütalaa edilemeyeceği tespit edilmiştir.

4. 
   Boyama Fireleri:
   

Yün ipliklerinin boyanması esnasında vereceği fire bu ipliği meydana getiren yapak ve kasapbaşı yünün sıcak su veya sodalı su ile yıkanıp yıkanmadığına, harmana giren maddelerin nispetlerine göre fire nispetinin asgari %8, azami %15 olabileceği tespit edilmiştir.

5. 
   Halı İmalinde Kullanılan Pamuk İpliği:
   

1. 
   Gerek çile, gerekse bobin halindeki pamuk ipliklerinin katlama ve bükümlerinde tezgaha intikaline kadar %3 fire verebileceği tespit edilmiştir.
   
2. 
   Katlanıp bükülerek atkı ve direzi haline getirilmiş pamuk ipliklerinin tezgaha intikaline kadar %3 fire verebileceği tespit edilmiştir.
   

6. 
   Tali Hasılatın Sarfiyat Kabul Edilmesi:
   

Son yıllarda kırpık, çekinti ve saçakların bedelsiz olarak işçiye bırakılması teamül haline gelmiş olduğu cihetle, kırpık, çekinti ve saçağın tali hasılat olarak değerlendirmeyip sarfiyat olarak kabul edilmesinin gerekeceği tespit edilmiştir.

7. 
   Halı Yıkama Fireleri:
   

1. 
   Isparta tipi halıların yıkanmasında %2-3 arasında fire vereceği,
   
2. 
   İnce halılarda yıkama ve çekme firesinin %3 olabileceği tespit edilmiştir.
   
3. 
   İnce halılarda yıkama ve çekme firesinin %3 olabileceği tespit edilmiştir.
   

8. 
   Isparta Tipi Halılarda Yün ve Pamuk İpliği Sarfiyatı:
   

Isparta tipi halıların çeşitli kalitelerinde aşağıdaki ortalama miktarlarda yün ve pamuk ipliği sarf edildiği tespit edilmiştir.

	Yün İpliği	Pamuk İpliği Sarfiyatı
Halı Cinsleri	Sarfiyatı kg.	Atkı kg.	Çözgü kg.
85.800 düğümlü halılar için	3.500	1.000	0.900
85.000 düğümlü halılar için	3.300	1.000	0.900
82.500 düğümlü halılar için	3.100	1.000	0.850
78.000 düğümlü halılar için	3.000	1.000	0.850
75.000 düğümlü halılar için	2.900	1.000	0.800
72.000 düğümlü halılar için	2.800	1.000	0.800

9. 
   İnce Kaliteli Halılar ve Yün Halılar:
   

Son yıllarda bölgede atkısı ve çözgüsü yün halılar ile ince kaliteli halılar dokunmaya başlanmıştır. Bu halılara sarf edilen ilme, atkı ve çözgü miktarları ile bunlardan tali hasılat olarak elde edilen kırpık, çekinti ve saçak miktarları aşağıdaki cetvelde tespit edilmiştir.

1. 
   Atkısı, çözgüsü pamuk ipliğinden olan halılar:
   

   Halı cinsi	Yün ipliği kg.	Çözgü kg.	Atkı kg.	Kırpık-çekinti kg.	Saçak kg.
   40x50	4,5-5	0.850	1.750-2	1.250	0.200
   40x40	4,5	0.850	1.600	0.900	0.250
   32x40	4	1.000	1.600	0.900	0.250
   30x30	3,5	1.000	1.250	0.800	0.250
   50x50	5,5	1.100	2.250	1.500	0.250
   60x60	5,5	1.000	2.500	1.750	0.250

2. 
   Atkısı ve çözgüsü yün ipliği olan 30x40 – 34x44 – 30x50 kaliteli halılarda (atkı çözgü dahil) bir metrekaresine 5kg. yün ipliği kullanıldığı, bu halılarda bir metrekareden 250gr. saçak, 1kg. kırpık ve çekinti çıktığı,
   
3. 
   İnce halılarda ve %100 yün halılarda elde edilen saçak, kırpık ve çekintinin bedelsiz olarak işçiye bırakılmakta olduğu,
   
4. 
   Genel olarak yeni dokuma bölgelerinde ve yeni öğrenen işçiler tarafından dokunan halılarda, yukarıda tespit edilen yün ve pamuk ipliği sarfiyatlarında normal miktarlar dışında %5-10 arasında ayrıca bir zayiat vermesinin normal olduğu tespit edilmiştir.
   

Dokumasız yer halılarının döşemesinde döşenen yerin şekline göre %2-3 civarında fire ve zayiat verebilir.

Anadolu yün halıların 1m²’sinde kullanılan yün miktarı:

cm²’de 9 ila 20, düğümlü halılarda m²’de 6kg.

cm²’de 20 ila 36, düğümlü halılarda m²’de 5kg.

H-02.4 HALI YIKAMA FİRELERİ

Halı Yıkama Fireleri :

A) El dokuması halıların yıkama sonrası fire oranları) yüneyün halılarda yıkamada çekme firesi % 3-5 arasında

B) Yün-Pamuk halılarda yıkamada çekme firesi % 3 arasında

1. 
   İpek halılarda yıkamada çekme firesi % 5-8 arasındadır.
   

H-03 HAYVAN YEMLERİ

Aşağıda isimleri yazılı hayvan yemlerinin satın alınmasından, işletmeye gelinceye kadar satılması sırasında meydana gelebilecek fire oranları hizalarında gösterilmiştir:

Razmol	‰3
Kepek (Kırmızı)	‰3
Kepek (Kuru)	‰1
Kepek (Çıplak)	‰7
Kepek	‰3
Yağlı Küspe	‰5
Arpa	‰2
Yulaf	‰2
Kırıntı	‰2
Kırma	‰2
Toz	%1
Keten Küspesi	%1
Tavuk Yemi Pelet	‰3
Piliç Yemi Pelet	‰3
Civciv Yemi Pelet	‰3
Süt İneği Yemi Pelet	‰3
Civciv Yemi Toz	‰2
Piliç Yemi Toz	‰2
Tavuk Yemi Toz	‰2
Ex. Ex. Un (Çuval)	‰2
Lüx Un (Çuval)	‰2
Tek Kulak (Kırmızı)	‰3
Süt İneği Yem Toz	‰2

Ancak bunlar normal firelerdir. Nakliyenin yapıldığı vasıta, ambalajlama ve nakil esnasında gösterilen ihtimama göre normal fire nispetlerinde değişmeler olabilir.

Yem sanayiinde hammadde olarak kullanılan balıklar hamsi ve istavrittir. Hamsinin fire oranı ortalama %70, istavritin fire oranı ortama %85’tir.

Kemik ise, hayvan yemi haline gelinceye kadar %40-50 civarında fire verebilir.

Konserve ve kuru kedi köpek mamasında fire oranı ‰5, maksimum %1’dir.

Kuş yeminin ithalat ve paketlemesinde kabul edilebilecek fire oranı %4-5’tir.

Dana yetiştiriciliğinde kullanılan yemin ham maddesinin ve mamulün taşınmasında ve imalatında fire bulunmaz. Stoklanmasında ise %1-2 oranında fire ve zayiat olabilir.

Besi hayvanlarının bir gün içerisinde azami olarak tüketebilecekleri yem ve katkı maddesi miktarları aşağıda belirtilmiştir.

Büyükbaş : 5-6kg. yem (ot+saman)

5kg. sanayi yemi

Küçükbaş : 2kg. yem (ot+saman)

1kg. sanayi yemi

1/2kg. tane yemi