Fire oranlari a-01 abrasiv mamulleri

K-19 KENDİR ELYAFI

Kendir elyafı sıfır rutubette el imalatında %12-15, fabrika imalatında ise %10-15 civarında fire ver zayiat verebilir.

K-20 KERESTE

1m² tomruktan kereste biçilmesi halinde elde edilen kereste miktarı, geriye kalan odun ve hasıl olan fire nispetleri şöyledir:

III. sınıf meşe tomruğunun 1m³’ü biçildiğinde 0,650dm³ kereste alınır. Bakiyesi odun olur. %5 fire verir.

III. sınıf kayının 1m³ biçildiğinde aynı miktar kereste, odun ve fire verir.

III. sınıf kızılağacın 1m³’ü biçildiğinde aynı miktar kereste, odun ve fire verir.

III. sınıf sazlı meşenin 1m³’ü biçildiğinde aynı miktar kereste, odun ve fire verir.

II. sınıf meşe tomruğunun 1m³’ü biçildiğinde 0,700dm³ kereste alınır. Gerisi odun olur. %5 fire verir.

Düşük evsaf meşe tomruğunun 1m³’ünden 0,550dm³ kereste alınır. Gerisi odun olur. %5 fire verir.

Mamul kereste ticaretinde toptancı firesi %5, perakendeci firesi de %8’dir.

Koltuk, kanepe, divan ve iskemle iskeletlerinin imalinde kullanılan kerestenin cins ve kalitesine göre %25 ila %50 arasında, mobilya (büfe, yemek masası, gardırop, sehpa ve şifonyer) imalinde yine kullanılan kerestenin cins ve kalitesine göre %20 ila %40 arasında fire ve zayiat vermesi normaldir.

Mamul hale gelmiş çam, köknar ve kayın kerestesi havanın tesiriyle kemiyet ve keyfiyetinden kaybeder. Özellikle çam ve köknar kerestesinde kurumadan mütevellit fire %5-8, kayın kerestesinde ise %7-10 arasındadır.

İğne yapraklı tomrukların keresteye biçilmesi sırasında oluşan yanları alınmış kereste kayıp ve randıman oranları:

	Köknar ve Ladin		Çam ve Sedir
Kayıp ve Randıman Oranları (%)	En Az	En Çok	En Az	En Çok
Kayıp	28	45	35	55
Randıman	55	72	45	65

İğne yapraklı tomrukların yanları alınmış keresteye biçilmeleri sırasında artık oranlarına göre kayıp oranları:

	Köknar ve Ladin		Çam ve Sedir
Artık Adları	En Az	En Çok	En Az	En Çok
Testere Talaşı	15	18-19	15	20
Kırıntı	6	10	8	12
Kapak	4	8	8	12
Kerestelik	1	2	1	3
Takoz	2	4	2	5
Iskarta Mal	--	2	1	3
Toplam	28	44-45	35	55

Köknar ve Çam:

Geniş ve çok geniş kuturlu tomruklar %30-35

Orta ve ince kuturlu tomruklar %35-40 fire verirler.

Bazı mıntıkaların III. sınıf çam tomrukları %5 fazla fire verebilirler.

Yukarıdaki nispetlerin değerlendirilmesi:

%10-12 Talaş

%10-12 Kırıntı

%8-0 Kapak

Kapaklar işlenebildiği kadar işlenir, bakiyesi kırıntı kalır.

Pazarlama imkanı olmayan yerlerde ise talaşlardan ve bir kısım kırıntıdan istifade edilemez.

Kereste zayiat firesine amil olan başlıca sebepler:

1- Aktarmalarda Fire:

Mebdeinden müşteriye intikal edinceye kadar keresteler birçok aktarma ameliyesine maruzdur. Bunların neticesi olarak kaybolma, kırılma gibi sebeplerle %4’e kadar fire verir.

İzahı:

• 
  Kereste fabrikalarından nakil vasıtalarının bulunduğu mahallere (mahreç istasyon ve iskeleler gibi) naklinde,
  
• 
  Buralardan gemi ve trenlere tahmilinde,
  
• 
  Gemilerden vinçle ve trenlerden mavna veya kara vasıtalarına aktarılmalarında,
  
• 
  Bu vasıtalardan kereste mağazalarına nakliyelerinde,
  
• 
  Vasıtaların istalyaya girmemesi için mağazalarda evvel iğreti olarak konan kerestelerin bilahare çeşitlerine istif edilmesinde,
  
• 
  Ekseriya yaş olarak istife girmiş kerestelerin kurutulmak için isgara edilip tekrar istife alınmasında,
  
• 
  Nihayet müşterilerin vasıtalarına yüklenmesinde.
  

2- Dış Etkenler Firesi:

Kereste havanın tesiriyle kemiyet ve keyfiyetinden kaybeden bir maddedir. Bu sebeple %5’e kadar fire verir.

İzahı:

• 
  Mağazaların kapalı kısımları umumiyetle ihtiyaca kafi gelmediğinden, keresteler açık yerlerde istif edilmekte ve yağmur, güneş ve rüzgarın tesiriyle kurumak, çatlamak ve çürümek suretiyle evsafından ve ebadından kaybetmektedir.
  
• 
  Açık depolarda fazla olan bu fire, kapalı depolarda daha az olur.
  

3- Bağ Firesi:

Kereste istiflerinin yıkılmaması için istif aralarına sık sık bağ konur. Normal kerestenin kırılıp, bağ haline gelmesinde %2’ye kadar zayiat olabilir.

4- Çürük, Kapak ve Yalpak Firesi:

Çürüklü, kapaklı ve yalpaklı kerestelerin bu kısımları ölçüden düşürülerek satıldığından:

• 
  Bu kabil keresteler yanında olan yalpak,
  
• 
  Sathında olan kapak,
  
• 
  Ve her iki tarafındaki çürüklük derecesine göre %10 ile %15’e kadar fire verir.
  

5- Çap Düşüklüğünden Mütevellit Fire:

Çap düşüklüğü olan kerestelerin satışı hakiki ölçüsü üzerinden yapıldığı cihetle %5’e kadar fire verir.

Pindus Radiata tomrukların keresteye biçilmeleri sırasında oluşan kayıp ve randıman oranları %40 ile %45 civarındadır. Buna ilaveten Şili’den ithal edilen bu tomruklar Türkiye’deki ölçümleri ile %10-12 arasında aleyhte bir farklılık olur. Bu nedenle de yukarıda belirttiğimiz fire nispetlerine %10-12 oranındaki bu ilaveyi de yapmak suretiyle tam kayıp ve randıman oranları %50-55 civarında olur.

1m³ kayın kerestenin kilogram olarak ağırlığı 850-900kg. arasında değişmekte olup, bu değişme ağacın rutubet oranına bağlıdır.