Fiziologiya kafedrasi "biofizika" fanidan laboratoriya

Ро-Р/Ро=n/N+n. (13)
bu yerdagi Ро-erituvchi ustidagi bug bosimi, р- eritma ustidagi bug bosimi, N-sof eritmaning mol soni, n-erigan modda mol soni. Bordi-yu, Nn bo‘lsa, u xolda maxrajdagi n-ni inobatga olmay,
Ро-Р/Ро=n/N (14) ni hosil qilamiz.
Mazkur tenglamaga ko‘ra, bug bosimining nisbiy kamayishi erigan moddaning molyar konsentratsiyasiga proporsionaldir. Boshkacha aytganda erituvchi ustidagi bug bosimi xamma vakt eritma ustidagi bug bosimidan katta buladi.
Quyida keltirilgan Bardjer-Rast metodi eritmalar, umuman biologik suyukliklar konsentratsiyasini aniklashda ishlatiladigan metodlardan bulib, u yukorida bayon etilgan erituvchi bilan eritma ustidagi bug bosimlarining turnlicha bulishi xodisasiga asoslangan.
Bardjer-Rast metodiga binoan, tekshirilayotgan eritmaning konsentratsiyasi ma’lum eritma bilan takkoslash orkali topiladi. Sungra topilgan konsentratsiya kattaligini Vant-Goff tenglamasiga kuyib, eritmaning osmotik bosimi xisoblab topiladi.
Mazkur metodning afzalligi shundaki, u odatdagi xaroratda xam kam xajmli suyukliklarning osmotik bosimlarini ulchash imkonini beradi.
Berilgan eritma yoki biologik suyuklikning konsentratsiyasini aniklash uchun uzunligi 4-5 sm, diametri taxminan 1 mm shisha kapillyar olinib, unga soat oynachalari yoki tigilchaga kuyib, kuyilgan eritma (biologik suyuqlik) olinadi, kapillyarning ikkinchi tomoniga konsentratsiyasi ma’lum bulgan masalan, natriy xlorid eritmasi olinadi. Bunda shu narsaga e’tiborberish kerakki, kapillyarga olingna suyukliklararo 0,5-1 sm kattalikka ega xavo pufakchasi kolishi shart. Shu tarzda tayyorlanib ollingan kapillyar filtr kogoz bilan artiladi va okulyar mikrometri bulgan mikroskrpning buyum stolchasiga joylashtiriladi. Kapillyardagi suyukliklar minisklaridan biri mikroskop kurish maydoniga kiritilib, mikroskop fokusi unga tugirlanadi (okulyar 7, obyektiv 8). Bunda minisk mikrometr chiziqlaridan biriga ustlanishi shart (3-rasm).





3-расм. Eritmalar konsenratsiyasini aniqlashda ishlatiladigan Bardjer-rast metodi.