| Ismayıl Yakub ulu Akbayov (Akbaylanı) (1874, Kuban quberniyasının Yuxarı Teberdi kəndi-1937). Uşaqlıq və yeniyetməlik illərində vətənindəki müxtəlif mollaxana və mədrəsələrdə oxuyan Ismayıl Istanbula gedir, orada ali təhsil alıb geri qayıdır. Istanbulda tanış olduğu elm və sənət adamları onun dünyagörüşünün formalaşmasına güclü təsir edir.
Rusiyanın düşmən kimi baxdığı Osmanlı dıvlətində ali təshil aldığına görə onu ixtisasına uyğun işlə təmin etmirlər. Odur ki, Yuxarı Teberdi kəndində imamlıq (mollalıq) etməklə yanaşı 1914-cü ildən məktəb açaraq uşaqlara yeni üsulla dərs deməyə başlayır. Xalq arasında Çokuna Əfəndi ləqəbi ilə şöhrətlənir. Ərəb əlifbasını qaraçay türkcəsinin fonetikasına uyğunlaşdırır və bu əlifba ilə “Ana tili” kitabını yazır. Kitabı 1916-cı ildə Tiflisdə nəşr etdirir. Bu Qaraçay türkcəsində çap olunan ilk kitab sayılır. Kiabda şairin öz şeirləri ilə yanaşı, rus dilindən etdiyi bədii tərcümələr də vardır.
1924-cü ildə nəşr olunan ilk qaraçay-malkar türkcəsindəki qəzetə - “Tavlu caşav” (Dağlı yaşamı) qəzetinə Ismayıl Akbayov redaktor təyin edilir. Həmin illərdə “Ana tili” dərsliyini, “Tilmanc” (Rusca-qaraçay türkcəsində sözlük) kitablarını çap etdirir. Onun Süleyman Cələbinin “Mövlud-i şərif”indən qaraçay-malkar türkcəsinə etdiyi çevirmə və özünün yazdığı “Mövlud” xalq arasında geniş yayılır. Bütün bunlar Sovet xüsusu xidmət orqanlarının diqqətindən yayınmır. 1937-ci ildə minlərlə vətənsevər və aydın kimi Ismayıl Akbayov da həbs olunur. Sonrakı taleyi haqqında bilgi yoxdur.
Dostları ilə paylaş: |
