Фонетик сатҳ бирликлари



Yüklə 0,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/66
tarix31.12.2021
ölçüsü0,96 Mb.
#112870
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   66
fonetik sath birliklari

ISHNING UMUMIY TAVSIFI 

Mavzuning  dolzarbligi.  Jamiyatimizda    hayotida  ro‗y  berayotgan  ijtimoiy, 

iqtisodiy, siyosiy jarayonlarning ilm-fanda o‗z aksini topishi shubhasiz, ayniqsa bu 

hodisa  tilshunoslik  fanida  o‗z  aksini  topishini  bugungi  botayotgan  quyoshning 

ertaga chiqishi muqarrarligi bilan qiyoslash mumkin.  

Mamlakatimizda  bugungi  kunda  milliy  ma‘naviyatimizni  yuksaltirish,  urf-

odat va qadriyatlarimizni yoshlar ongi shuuriga singdirish eng dolzarb vazifalardan 

biriga aylangan.  

―Ma‘lumki,  o‗zlikni  anglash,  milliy  ong  va  tafakkurning  ifodasi,  avlodlar 

o‗rtasidagi  ruhiy  va  ma‘naviy  bog‗liqlik  til  orqali  namoyon  bo‗ladi.  Jamiki  ezgu 

fazilatlar inson qalbiga, ona allasi, ona tilining betakror jozibasi bilan singadi. Ona 

tili – bu millatning ruhdir‖.

1

  



Tilimiz  jamiyat  hayotida  bu  qadar  katta  ahamiyatga  ega  ekan,  uning  o‗ziga 

xos  jihatlarini  chuqur  o‗rganish  hozirgi  o‗zbek  tilshunosligi  oldidagi  muhim 

vazifalardan biridir.  

O‗zbek  tilshunosligidagi  bugungi  kunda  yaratilayotgan  qator  tadqiqotlar, 

izlanishlar aynan shu talablardan kelib chiqadi.     

O‗zbek  tilshunosligining  hozirgi  davrda  qo‗lga  kiritayotgan  katta  yutuqlari 

bilan  birga,  hali  ilmiy  tadqiq  etilmagan  ko‗pgina  sohalar  ham  mavjud.  Jumladan, 

fonologiya  va  morfonologiya,  intonologiya  va  stilistika,  til  matnshunosligi, 

semiotika (ramziy belgilar tili) kabi sohalari hanuz yetarli o‗rganilmay kelayotgani 

ko‗pchilik tilshunoslarga sir emas. Bizning mazkur jajji tadqiqotimizda inson tili – 

tovush  tili  ekanligini  e‘tirof  qilgan  holda  til  tovush  sistemasining  asosiy  yarusi 

hisoblangan  fonetik  va  fonologik  birliklarni  tadqiq  qilishga  jazm  qildik.  Bunda 

fonema  haqidagi  nazariyalarning  yuzaga  kelishi,  fonemalarning  sistemaga 

uyushishi,  fonemalar  bilan  ularning  o‗zaro  ottenkalari  o‗rtasidagi  umumiylik  va 

xususiylik  munosabatlari,  bularning  o‗zbek  tilshunosligida  yoritilganlik  darajasi 

kabi  masalalarga  alohida  e‘tibor  berildi.    Garchand  unda  ko‗pgina  munozarali 

                                                 

1

 Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. – Т.: Маънавият, 83-бет. 




 

masalalar bo‗lsa ham, ularni kelgusida chuqurroq muhokama etish va bu sohadagi 



ilmiy izlanishlarni davom ettirish zarur. 

          Tadqiqotning maqsad va vazifalari.   Tadqiqotning asosiy maqsadi – til va 

nutq hodisalarini, tovush va fonema munosabatlarini va nutqda yuz beradigan turli 

xil  tovush  o‗zgarishlarini,  ayniqsa,  tovush  variantlarini  dialektik  falsafadagi 

umumiylik – xususiylik kategoriyalari asosida tahlil va talqin etishdan iborat.  

Ushbu  asosiy  maqsaddan  kelib  chiqib,  ishda  quyidagi  vazifalarni  bajarish 

ko‗zda tutiladi: 

  til  va  nutq  antinomiyasining  qismlari  bo‗lgan  tovush  va  fonema 



munosabatlarini ochib berish;  

  nutq tovushlarining uch aspektini yoritish; 



  fonetik-fonologik  sath  yo‗nalishi  va  bu  sohada  bajarilgan  tadqiqotlarni 

tahlil etish; 

  nazariyotchi  –  tilshunoslarning  fonetika-fonologiyaga  oid  g‗oyalari 



talqini va ularning o‗zbek tilshunosligiga tadbiq etilganlik darajasini ko‗rsatish; 

  fonemalardagi invariant va variant munosabatlarini tadqiq etish. 




Yüklə 0,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   66




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin