France-5: "leyla zana, Bİr halkin üMİDİ (2)"
Yüklə 62,02 Kb.
|
|
FRANCE-5: "LEYLA ZANA, BİR HALKIN ÜMİDİ (2)" PARİS, 30/06(BYE)--- France-5 Televizyonu 20 yıldır Fransa'da yaşayan Kudret Güneş'in Leyla Zana hakkında hazırladığı bir filmi 7 Mart 2003 tarihinde yayınlamıştır. Söz konusu filmin çevirisi şöyledir: --Arşiv filmi-- LEYLA ZANA: Herşeyin bir bedeli var. Biz Kürtler özgür değiliz, haklara sahip değiliz. Konuştuğumuz ya da birşey talep ettiğimiz zaman evletin şiddetine maruz kalmamız doğal. Bedelini ödemeden özgürlüğümüzü kazanamayız. Herşeyin bir bedeli vardır. Hayvan gibi yaşamaktansa halkım için ölmeyi tercih ederim. Bir dava için öldüğün zaman ölüm güzel. --Miting, Diyarbakır, 1992-- LEYLA ZANA: Bizi hiçbir zaman insan gibi görmediler, bize hala düşman gibi bakıyorlar. Haklarımızı istemek için ne zaman başkaldırdıysak katledildik. Bugünden itibaren bunu kabul etmeyeceğiz, artık hiçbir zaman pes etmeyeceğiz. Kurşunların karşısında başımızı dimdik tutacağız.
halkının kızıydı. Onun mücadelesi sayesinde kurtulacağımızı düşünüyorduk. Onunla kimliğimize ve haklarımıza kavuşacağımıza inanıyorduk. Bu nedenle onun için herşeye hazırdık. (Fotoğraf gösteriyor) Bu Dicle, beş yıl önce savaşa gitti, şehit oldu. Bu Berivan, altı yıl oldu gideli. Bacağını kaybetti. Bir kızımı kaybettim, ikinci kızım da sakat kaldı. Pişman değilim. Maalesef başka çocuğum yok. Başka çocuklarım olsaydı hepsini savaşa gönderirdim, davamızı ve kimliğimizi savunmaları için.
istiyordun, Kürt ve Türk anaların artık ağlamamalarını ve iki halkın dostluk ve eşitlik içinde birbirlerine yaklaşmalarını istiyordun. Fakat çığlığın ancak şiddette yanıt buluyordu.
sırasında aramızdan üç milyon kişi evlerinden koparıldılar, sokaklara atılıp sefalete bırakıldılar. 4.500 köy imha edildi ve haritadan silindi. 1980'den beri 37 bin kişi bu kirli savaşta hayatını kaybetti. Yüzlerce aydınımız öldürüldü: Kürt öğretmen, öğrenci, insan hakları savunucusu, sendikacı, yazar, gazeteci, işadamı. Leyla, sen onların korkulu rüyası oldun, sana tuzaklar kurdular ama her defasında tesadüfler seni kurtardı. Türk polisleri bir gece yarısında dostun insan hakları savunucusu Vedat Aydın'ın kapısını çaldılar. 9 Temmuz 1991'den üç gün sonra parçalanmış bedeni bir yolun kenarında bulundu. Yüz binlerce vatandaşımız ona son bir saygı için toplandılar ve ölüm timleri üzerlerine ateş açmakta tereddüt etmediler. Yedi gösterici hayatını kaybetti, bunlardan ikisi çocuktu. Birkaç kişi kayboldu ya da kalabalıkta ezildi.
hedefiydi. Alnına bir kurşun denk geldi. Bu yaranın uzun süre izini taşıdı. Bir milimetre yan tarafa isabet etseydi ölmüş olurdu. O dönemde Leyla'nın öldürüldüğüne dair söylentiler vardı. 1991'de halk Leyla'yla büyük bir dayanışma içindeydi. Vedat Aydın'ın simgelediği ulusal hareket halk içinde kendini bulmuştu. Aydın'ın öldürülmesinden sonra halk Leyla'nın etrafında toplandı. 100 ila 150 bin Kürt Diyarbakır'da Leyla'nın etrafında toplandı. 1991'de, Vedat Aydın'ın ölümünden beş ya da altı ay sonra milletvekili seçimleri oldu. Leyla aday oldu, halk da destekledi. Bu kampanya sırasında sadece Diyarbakır'ı değil, diğer Kürt şehirlerini de ziyaret etti: Cizre, Şırnak, Siirt, Batman, Mardin. Yasak olmasına rağmen sadece Kürtçe konuşuyordu. Leyla milletvekili seçildi. Kutlamak için evine gittik. Basın da oradaydı. Bir gazeteci sordu: "Meclise gittiğin zaman ne yapacaksın?" Leyla Kürt bayrağı renkleri olan yeşil, kırmızı ve sarı bir alın bağı gösterdi. Sonra saçına taktı ve şöyle dedi: "Bir şehidin annesi verdi bana bunu ve Melis'te takacağıma dair söz verdim ona." Leyla saçında bu saç bağıyla ant içti. --Meclisten görüntü ve Zana'nın ant içme töreni-- LEYLA ZANA: Kendimi yabancı bir ülkede hissediyorum. Birçok milletvekili baktığı zaman gerçek bir düşmana bakarcasına baktı. Her gün, ülkemi nasıl katleder, nasıl imha eder diye...
suçlanıyorduk, oysa en başta, daha Türk Meclisi'ne ayak basar basmaz bölünme istemediğimizi açık bir şekilde açıklamıştık. Halkların kardeşliği için mücadele ediyorduk ve bunun için Kürtlerin de haklarını tanımaları gerekiyordu. Bu konuda taviz vermiyorduk. Kürdistan'da olanları da kınıyorduk: Baskılar, adaletsizlik, öldürülenler, işkence edilenler, kayıp olanlar, yok edilen köyler, zorunlu göçler. Bütün bunlara şahittik. Kürdistan'da adaletin olmasını istiyorduk.
yüreğim büyük bir üzüntüyle doluyor. Yıl 1993; Uçağımın camından kucağımda bebeğim ülkemizin dev ormanlarından yükselen kara dumanı izliyordum. Toprağımız çok değerli doğal kaynaklara sahip, özellikle de petrol. Türk yetkilileri bunları sistematik olarak çalıyor ve tarihimizi hiçe sayarak anıtlarımızı ve müzelerimizi yok ediyorlar. Türk Devleti 13. yüzyıldan kalan Hasankeyf gibi yerlerimizin yok olmasına neden olan barajlar inşa ediyor. 1923'te Türk Cumhuriyetinin kurulmasıyla dilimiz, kültürümüz ve geleneklerimiz yasaklandı. Leyla, sokakta karşılaştığım bir okul talebesiyle her göz göze geldiğimde kafamda herşey alt üst oluyor. İlk defa Türk okuluna ayak bastığım yıl 1962 yılıydı ve diğer öğrenciler saçımı çektiler, beni dövdüler. O zaman anladım onlar gibi konuşmadığımı ve benim sözcüklerimi yasaklamak istediklerini, anamın beni kucağında sallarken mırıldandığı sözcükleri. Uzun zaman tek kelime konuşmadım. Zamanla onurumu koruyarak ve Kürtlüğümden gurur duyarak ve içimde bu bin yıllık kültürü içimde taşıyarak Türkçe'yi öğrenmek zorunda kaldım. Halkımızın binlerce renkli adetleri ve düğünleri yaşamım boyunca benimle beraberdi, burada ve başka yerlerde.
yaktı, erkek, kadın, çocuk demeden öldürdüler, bir yetimi bile öldürdüler. Gitmek zorunda kaldık, kaçtık ve kaçarken arkamızdan ateş etmeye devam ediyorlardı. İki şarjör boşalttılar ama kurtulmayı başardık, Tanrı'ya şükür. Bütün bunları devletin hainleri yapıyor. KADIN 2: Köyümüzü yeni terkettik. Çocuğum hasta, çalışmıyorum, kocam burada değil. Doktora götüremiyorum. Ne yapayım! Kirayı ve elektriği ödeyemiyorum, ümitsizim. Buraya büyük şehirlere acı çekmek için geldik. Doktora götüremiyorum. Birşeyimiz yok.
araziye, herşeye sahip. Bağı bol, pamuk tarlası bol, meyve ağaçları gördüğünüz gibi alabildiğine bolluk içinde. Bu devlet bu küçücük yeri bile halka çok görerek buradaki insanları, kimisini kente, kimisini batı illerine sürükledi.
Burada, Tarlabaşı'nda 40 aileyiz. Varki köyünden geliyoruz. Burada aile babaları seyyar satıcı olarak çalışıyorlar. Fakat belediye bunu yasaklıyor. Sık sık çalışma malzemelerini topluyorlar. Burada, İstanbul'da iş bulmak zor, yaşamak zor, herşeyi ödemek gerekiyor, kirayı, elektriği. Kendi memleketimizde daha kolaydı ve iyi yaşıyorduk. Burada herşey yasak, çocuklarımızın bile mendil satması yasak, su da satmak yasak. Başka ne yapabiliriz ki?
Her savaşta olduğu gibi göç oldu. Binlerce insan büyük kentlere göç etmeye zorlandılar. Ancak bu göç birtakım sorunlar yarattı. Öncelikle insanlar topraklarını terkettiler. Sonra eğitim, sağlık, konut, iş ve tabii ki ekonomik sorunlar ortaya çıkıyor. İş bulamıyorlar. Bu nedenle de çocukların çalışmasında patlama oluyor.
istemiyordu. Çünkü yemin töreninde kendisine yapılanı hazmedememişti. Bu milletvekillerinin noter gibi olduklarını, görevlerini yerine getirmediklerini, robot gibi olduklarını söylüyordu. O insanları sevmiyordu. Bundan dolayı diplomatik ilişkilerle ilgileniyordu. Bu dönemde Kürtlerin neler yaşadıklarını ortaya çıkarmak istiyordu, yabancıların dikkatini bu soruna çekmek için. Kürt sorununu içte olduğu gibi dışta da medyatikleştirmek istiyordu. Bunun için mücadele veriyordu.
dışarıda bahsedilmesini kesinlikle istemiyorlardı. Ama sen halkının içinde yaşadığı trajediden bütün dünyanın haberdar olmasını istiyordun. Döndüğün zaman seni tutuklamak ve hapse atmak için milletvekili unvanını elinden alacaklarını biliyordun. Ama içindeki adalet aşkı seni Avrupa'ya yönlendirdi. DERWES FEHRO (BRÜKSEL KÜRT ENSTİTÜSÜ BAŞKANI): 1993'te Leyla Zana, Ahmet Türk, Şemdin Sakık ve Orhan Duran Paris'e geldiler. Cumhurbaşkanı François Mitterand'la görüştüler, sonra da AB Komisyonu Başkanı Jacques Delors'la görüştüler. Görüşmeler Avrupa politikası ve Türk Devleti üzerinde yoğunlaşmıştı. Kürt sorununa adil bir çözüm bulmak için. SORU: Türkiye'ye döndüklerinde milletvekili dokunulmazlıklarını kaybedeceklerini biliyorlar mıydı? DERWES FEHRO: Tabii ki biliyorlardı. Önce tutuklanmayı, sonra da milletvekili dokunulmazlıklarını kaybetmeyi ve uzun hapis cezalarına çarptırılmayı bekliyorlardı.
Devleti için yasak bir örgüt olan PKK hareketine yardım etmekle suçlandılar. Sonra, 5 Kasım 1991'de Türk baskısı altında yemin ettiklerini ifade ettiler. Türk yargıçlarına göre, kırmızı, yeşil, sarı olan Kürdistan'ın renklerini taşıyan saç bantı takmıştı. Bütün bunlar yüzünden milletvekili dokunulmazlıklarını kaybettiler. KUDRET GÜNEŞ: 1994, üzücü ve uzun bir yıl. Leyla, onlar için bir tehdit unsuru olmuştun. Sorunumuzu uluslararasılaştırmak gerektiğini anlamıştın. İşte o zaman bütün Kürt milletvekillerini tutuklamak için acele ettiler. Bunu kendi yöntemleriyle halletmek istediler, sessiz bir şekilde, daha önce yaptıkları gibi ve halen bugün de yaptıkları gibi. Fakat yalnız değildin. Halkımız, Avrupalı şahsiyetler davanıza katılmak için seferber oldular ve onlar sayesinde sen ve milletvekili dostların idam cezasından kurtuldunuz. DANİEL JACOBY (ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI FEDERASYONU BAŞKANI): Davacı tarafından yapılan suçlamalar daha hafif ve zayıf olamazdı. Leyla Zana'ya karşı yapılan suçlamalardan bir tanesi Paris'te Kendal Nezan'la birlikte Kürtlerin durumundan söz etmek için Cumhurbaşkanlık Sarayı'na Cumhurbaşkanı Mitterand'ın eşiyle gitmiş olmasıydı. Bu onlara göre, suç teşkil eden bir unsurdu. Leyla Zana'nın bir dönemde PKK liderleriyle ilişkide olmuş olması, onlarla karşılaşmış olması davacının şunu söylemesine yetiyordu: "İşte PKK'nın objektif bir müttefiki." Bir milletvekilinin, Türk Devleti için özellikle şiddet alanında sorun teşkil eden kişilerle temasta bulunması normaldir, hatta bunu yapmak milletvekili olarak görevidir, suç değildir.
BAŞKANI): Davanın olacağı gün çok üzücü bir gündü. Ankara'da, yağmur yağıyordu, puslu bir gündü, hatta karanlıktı ve birden bire bir ışık anı oldu, Leyla'nın girdiği andı bu. Ben tamamen şaşkınlık içersindeydim, çok etkilenmiştim ve aynı zamanda da üstünde dünyadaki kadınların onurunu taşıdığı hissi uyandırmıştı bende. Çünkü genellikle neredeyse hiç makyaj yapmayan, çok sade giyinen biriydi. Ama o gün güzelliği had safhadaydı. Makyajlıydı, çok güzeldi ve ben, o anda, yapacağı şeyin ne kadar güçlü bir şey olduğunu anladım. Ek bir meydan okuma gibi. Yani hiçbir şey ona dokunamazdı.
bugüne dek savunduğumuz hep kardeşlik, demokrasi ve barıştır. Akan kardeş kanının durdurulmasıdır. Eğer tüm bunlar suçsa, evet suç işledik ve bundan sonra da işlemeye devam edeceğiz. HAKİM: Ceza Kanununun 168 sayılı kanununun 2. maddesi uyarınca anarşi yaratmaktan ve bölücülükten bazı milletvekilleri 10 yıl hapis cezasına mahkum olmuşlardır. Leyla Zana davasındaki diğer sanıklar 15 yıl hapis cezasına mahkum olmuşlardır. DANİÈLE MİTTERAND (LEYLA ZANA'YA YAZDIĞI BİR MEKTUBU OKUYOR): Sevgili Leyla, çok sevgili Leyla, günler, aylar ve yıllar geçiyor ve siz hala cezaevindesiniz. Yedi yıldan beri ve daha nice yıllar boyunca. Halkınızın kendi diliyle, kültürüyle ve atalardan kalma gelenekleriyle, olduğu gibi tanınmak için yürüttüğü uzun mücadelesi içinde, bir soluklanma süresince olsun, Kürt seçmenleriniz tarafından milletvekili seçildiğinizdeki rahatlama nefesinizi hiçbir zaman unutmayacağım. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın barışçı demokratik yakınlaşma konusundaki çekingen girişimlerini hemen silip süpüren milliyetçi çılgınlığın derecesini ölçememiştik. Türkler, hukuka karşı gücün üstünlüğüne halen inanmaya devam ediyorlardı ve eski yöntemlerine geri dönüyorlardı: Boyun eğen ya da eğmeyen her şey üzerinde egemen olmak ya da ezmek. Şefkatle sizi yürekten kucaklıyor ve öpüyorum. AVUKAT: Leyla Zana'nın sağlığı zayıf. Bir kan sorunu var. Cezaevine adım attığı andan beri sağlığı daha da kötüye gidiyor. Çünkü bulunduğu yer ışıktan yoksun. Küçük bir hücrede kalıyor. Hep şöyle der Leyla Zana: "Sizin gibi olmak isterdim, dışarıda. Yalınayak koşmak isterdim." Bunları özlüyor. Bir de çocuklarını özlüyor. Şu anda hücresinin önünde küçük bir bahçe yaptı, iki çiçeği var. Çiçeklerinden birine oğlunun adını koydu; Ronay. Ötekine de kızının adını; Rukiyen. Onlarla konuşuyor. Çiçeklerinde çocuklarını görüyor, onlarla saatlerce konuşuyor. KUDRET GÜNEŞ: Leyla, Danièle Mittérand'a yazdığın bir mektupta şöyle diyordun: "Bahardan sonra yaz geldi, bir zindanın dibinde gölgede geçireceğim bir mevsim daha geldi. Gökyüzünü göremiyorum, büyük bulutlarla dolu olmalı. Çarpan yağmuru duyuyorum. Son zamanlarda hayallere daha sık bırakıyorum kendimi. Bazen Kürdistan'ın dağlarındayım, kuş kadar özgür. Bazen de Diyarbakır'da halkımın arasında, şefkati ve sıcaklığı arasında. Müzisyen ya da ressam olmak istedim bir senfoni yazmak için ya da çocukluğum ve gençliğimin geçtiği köyümde açan baharın resmini yapmak için. Her yıl Nisan ve Mayıs aylarında beni serbest bıraksalar, bir çeşit sezonluk tatil, zulme ara verilmesi gibi birkaç yıllık hapsi çekebilirim neredeyse.
gibi ailemiz de üçe bölünmüş durumda. Çocuklarım, kızım ve oğlum Paris'te yaşıyorlar, Leyla Ankara'da cezaevinde ve ben Stockholm'de sürgündeyim. Burada oturuyorum. EREN KESKİN: Leyla istese şu anda serbest bırakılabilir, sağlık sorunlarından dolayı. Türkiye'de bundan faydalanabilecek birçok tutuklu var. Leyla bunu kullanmak istemedi. Çünkü hükümetin Türkiye'de demokratik bir havanın estiğini söyleyebilmek için serbest bırakılmasından yararlanmasını istemiyor. Leyla tuzağa düşmedi. Leyla'nın tutumunu çok doğru ve olumlu buluyorum. Mücadelesine cezaevinin içinden devam etmeyi tercih etti. KUDRET GÜNEŞ: Leyla, Kasım 1995'te Avrupa Parlamentosu sana Sakarov ödülü verdi. Bu ödül her yıl düşünce hakkı ve özgürlüğü savunan kişilere verilir.
Leyla Zana'nın aramızda olmasını isterdim. KUDRET GÜNEŞ: Aynı ay Türk Yargıtayı 15 yıllık hapis cezanı onayladı ve ödül eşin Mehdi Zana'ya teslim edildi. ALİNE PAİLLET (ESKİ AVRUPA MİLLETVEKİLİ): Leyla Zana'ya Sakarov ödülünün verilmesinin sebebi bence AP'nin, bütün Avrupalı angajmanlarımıza karşı, bir halka ve bir düşünceye karşı işlenen suçun farkında olmasıydı. Bu kişiler insan hakları militanları olmaktan, halklarının davaları için veya demokrasi için mücadele eden militanlar olmaktan öteye gidiyorlar. Bu insanlar öyle bir karizmaya, bir siyasi ve demokratik değere sahipler ki yöneticiler bunları hapsediyorlar; Başkaları serbest bırakılıp Leyla Zana'nın halen içerde tutulması boşuna değil: Bu kadın bugün dünyada hiçbir siyaset adamının artık sahip olmadığı bir çapa ve bir karizmaya sahip. Hepsi çok acınacak durumdalar. Bir Mandela'nın, bir Louise Michel'in çapına sahip ve çıkmasına izin verilirse bütün diğerlerinin siyasi korkaklığı için bir tehlike oluşturur.
eden siyah kıyafetli ve gözleri kanlanmış adamı her zaman hatırlayacağım. Filmim hakkındaki belgeleri Diyarbakır'ın umumi tuvaletlerinde yok ettiğim için titreyen ellerimi görüyorum hala. Heyşey eskisi gibi Leyla, ülkemizde hiç bir şey değişmedi. Lideri Öcalan'ın Şubat 1999'da tutuklanmasından sonra PKK silahları bıraktıysa da işkenceler ve kayıplar 1923'ten beri sıkıyönetim altındaki Kürdistan'da devam ediyor. Köyümüzün etrafı mayın kaynıyor. Çocuklar bu mayınlarla oynuyorlar ve ölüyorlar. Leyla, Avrupa Mahkemesi size verdiği zararlar için Türkiye'yi Temmuz 2001'de mahkum etmesine rağmen sen ve üç milletvekili dostun hala hapistesiniz. Türkiye, İran, Irak ve Suriye arasında parçalanmış olan 30 milyondan fazla Kürt, hakları olan toprakların arayışı içinde savruluyorlar. Yüklə 62,02 Kb. Dostları ilə paylaş:
|