Фуат рясулов

Ümumi milli məhsul (ÜMM) - ölkənin milli iqtisadi vahidləri tərəfindən həmin ölkə daxilində və xaricində il ərzində istehsal olunmuş son (hazır) məhsulun bazar qiymətləri ilə ümumi dəyərini göstərir.

Bu göstəricilər nə ilə fərqlənir? Burada ilkin yanaşmadan gözəçarpan əsas fərq "daxili" və "milli" sözlərindədir. Bunu bir qədər geniş şəkildə aydınlaşdıraq.

Bizim respublikada müxtəlif dövlətləri təmsil edən çoxsaylı xarici şirkətlər fəaliyyət göstərir. İstehsal və ticarət sferasında yerli şirkətlərlə yanaşı Türkiyə, İran, Amerika, Yapon, Rusiya və s. ölkələrin şirkətləri də məşğuldur. Eyni zamanda ölkəmizdə  səhmdarları bir neçə ölkədən olan çoxlu birgə şirkətlər də fəaliyyətdədirlər. Bundan əlavə, bizneslə həmçinin fiziki şəxslər də məşğuldurlar ki, onların da arasında müxtəlif ölkələrin vətəndaşlarına rast gəlmək olar.

Beləliklə, ÜDM - istehsalçıların “vətəndaşlığından” asılı olmayaraq, Azərbaycan  ərazisinin hüdudları daxilində istehsal edilmiş əmtəə və xidmətlərin son dəyərini əks etdirir. ÜMM – yalnız Azərbaycan vətəndaşlarının bizneslə məşğul olduğu coğrafi məkandan asılı olmadan istehsal etdiyi əmtəə və xidmətlərin son  dəyəridir. Məlumdur ki, müxtəlif səbəblərdən sayı milyonlarla olan Azərbaycan vətəndaşları Rusiya, Ukrayna, Türkiyə və digər ölkələrdə, eləcə də Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq, Avropa və s. regionlarda yaşayır və bizneslə məşğul olurlar. Deməli, onların il ərzində yaratdıqları məhsul və xidmətlərin son dəyəri ÜMM-ə daxildir. Eləcə də, nəzərə alsaq ki, bəzi Azərbaycan  şirkətləri digər ölkələrdə də filiallara malikdirlər, deməli onların da yaratdıqları əmtəə və xidmətlərin son dəyəri ÜMM-də nəzərə alınır. Hazırda müasir iqtisad elmində və iqtisadiyyatın idarəedilməsi praktikasında daha çox istifadə olunan göstərici ÜDM olduğundan diqqətimizi onun üzərində geniş cəmləyək. Bu məqsədlə həmin göstəriciyə yenidən nəzər salaq və onun nələri əks etdirdiyini dəqiq surətdə aydınlaşdıraq.