Фуат рясулов

А

Б

Д

ayaq- dəri

qabı dəri

Ъ

Г

Е

duz

Şəkil 36. Mübadilənin natural forması
Sizcə, satıcılar bu çətin problemin öhdəsindən necə gələ bilərlər? Təsəvvür edin ki, «C» firmasının nümayəndəsi öz müəssisəsinin istehsal etdiyi duzu «B» firmasına satır və əvəzində ona lazım olmayan dəri məmulatları alır. Sonra o gəlir «A» firmasına və əldə etdiyi dəri məmulatlarını ona təklif edir, əvəzinə ona lazım olan ayaqqabını alır. Bundan sonrakı mərhələdə ona daha mürəkkəb kombinasiyanı həll etmək qalır: saçlarını kəsdirmək, lakin onun bərbərə təqdim etməyə oyuncağı yoxdur.

İndi, yəqin ki, Sizlərə pulun (burda, kağız əskinaslar nəzərdə tutulur) istehsalçılar və istehlakçılar arasında əmtəə mübadiləsi aparmaq üçün əhəmiyyətli dərəcədə işləri asanlaşdırmaq qabiliyyəti oldu. Əmtəə və xidmətlərin biri-birinə bu cür əvəzlənməsinə iqtisadiyyatda tədavül deyilir.

Ona görə də pulun birinci funksiyası bazarda əmtəə və xidmətlər tədavülünü təmin etmək vasitəsi hesab olunur.

Pulun ikinci funksiyası, həm satıcılar və həm də alıcılar üçün əmtəə və xidmətlərin dəyərinin ölçü vasitəsi sayılır.

Nəhayət, pulun üçüncü funksiyası yığım vasitəsi kimi var-dövlət, sərvət yaratmağa xidmət edir. Bu funksiya imkan verir ki, insanlar pullarını gələcək üçün saxlasınlar, təbii ki, sandıqlarda yox, banklarda!

Bunlarla yanaşı bəzi iqtisadi ədəbiyyatlarda pulun funksiyaları diqqəti çəkir. Bunlar aşağıdakılardır:

Mübadilə vasitəsi

Pullar insanlardan malların və xidmətlərin və ya istehsalat resurslarının alqı-satqısı zamanı qəbul olunur.

Qiymət standartı

İnsanların aldığı və satdığı qiymətli əşyaların mübadiləsi zamanı pul etalon kimi istifadə olunur.

Qiymətini saxlama vasitəsi

Pul qiymətini saxlama vasitəsi kimi onun alınmasından xərclənməsinə qədər olan dövrdə çıxış edir.

Dünya pulu

Pulun bu funksiyası bəzi ölkələrin valyuta vahidlərinin dünyanın bir çox ölkələrində tədavül, mübadilə və yığım vasitəsi kimi qəbul olunmasıdır. Belə valyuta vahidləri arasında aparıcı mövqedə ABŞ dolları, avro, yapon iyenası və s. valyutalar çıxış edir.

Fikrimizcə,  pulun yardımçı funksiyaları üzərində bundan da ətraflı dayanmağa ehtiyac yoxdur.

Pul - hansı formalarda ola bilər?

Ən geniş yayılmış fikirlərdən biri bundan ibarətdir ki, pul nəğd formada olur. Bizlər, gündəlik həyatımızda alqı-satqı əməliyyatlarında nəğd puldan çox istifadə edirik. Yəqin buna görə çoxusu elə hesab edir ki, pulun əksər hissəsi nəğd şəkildə olur.

Lakin pul anlayışı nəğd puldan başqa bir çox komponentləri də əhatə edir. Pul nəğd və depozitdə ola bilər.  Sövdələşmələrə xidmət göstərən hesablar (çek hesabları) da pul hesab olunur. Banklardakı belə hesablarda, adətən, nəğd dövriyyədə olduğundan daha böyük məbləğlər toplanır. Dövriyyədə nəğd pulun miqdarının çoxalması heç də həmişə iqtisadiyyatda pul kütləsinin miqdarının artması demək deyil.

Pulun aşağıdakı aqreqatları vardır:

M0 –bank sistemindən kənarda olan nəğd pul vəsaiti

M1 –nəğdsiz vəsaitlər

M2- nəğd və nəğdsiz vəsaitlərin cəmi.