Фяза вя заман

2. Mayenin qərarlaşmış axını..
Mexanikanın mayelərin hərəkətini öyrənən bölməsi hidrodinamika adlanır. Maye və qazların axıcılıq xassəsini öyrənən bölmə isə bioreologiya adlanır. Bioreologiya hazırda canlı orqanizmə tətbiq olunmaqla çox geniş bir sahəni əhatə edir. Bu fəsildə bioreologiya haqqında ancaq mayelərin və eləcə də qanun özlülüyü haqqında danışılacaqdır.

Mayelər qazlara nisbətən çox pis sıxılır. Məsələn , 100 atm. Təzyiqdə suyun həcmi təxminən 5% azalır. Tamamilə sıxılmayan və maye təbəqələri arasında sürtünmə qüvvəsi olmayan mayelərə ideal mayelər deyilir. Real mayelər az da olsa sıxılır və təbəqələr arasında daxili sürtünmə qüvvəsi vardır.

Vahid səthə perpendikulyar istiqamətdə təsir edən qüvvəyə təzyiq deyilir :
( 1)
burada - təzyiq , - təsir edən qüvvə , - səthin sahəsidir.

Təzyiq vahidləri aşağıdakılardır :

- də

SQS vahidlər sistemində

Bundan başqa , texnikada təzyiq vahidi olaraq fiziki atmosfer və texniki atmosfer işlədilir. Fiziki atmosfer 760 mm c. Süt - nün göstərdiyi təzyiq olub , normal atmosfer təzyiqi adlanır. Çox vaxt təzyiqin sistemdən kənar vahidi 1 kq/ sm² işlədilir ki , buna texniki atmosfer deyilir :

Mayenin qabın dibinə və yan divarlarına göstərdiyi təzyiq mayenin hündürlüyündən və sıxlığından asılıdır :

Mayenin səthinə atmosfer təzyiqi təsir göstərdiyindən tam təzyiq :

Təzyiq altında olan mayenin enerjisini təyin etmək üçün şəkil 1- də göstərilən qabda maye olduğunu qəbul edək. Porşenə qüvvəsilə təsir edib onu məsafəsi qədər irəli aparsaq , görülən iş :

( 1) düsturundan qiymətini yerinə yazsaq , ( porşenin S sahəsinin üfiqi borunun uzunluğuna hasili mayenin həmin borudakı həcmini verər ). olduğundan
( 1, a)
Görülən bu iş mayenin potensial enerjisinə çevrilir.

Şəkil 1