G azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan texniKİ universiteti M. M. QƏNDİLova e. Q. İsmayilova
Yüklə 0,69 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BAKI – 2009 Elmi redaktor: DUNYAMİN YUNUSOV filologiya elmləri doktoru, professor Məsləhətçi
- MEHRİBAN MƏMMƏDZADƏ pedaqoji elməlr namizədi, dosent CONTENTS PART I
|
G AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ AZƏRBAYCAN TEXNİKİ UNİVERSİTETİ M.M. QƏNDİLOVA E.Q. İSMAYILOVA O.M. BAĞIROVA H.M. SÜLEYMANOV İNGİLİS DİLİ (Texniki ali məktəblər üçün dərslik) Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi-Metodik Şurası “Avropa dilləri və ədəbiyyatı” bölməsinin 25.07.2008-ci il tarixli 968 saylı qərarı ilə dərslik kimi təsdiq olunmuşdur (protokol №10) BAKI – 2009 Elmi redaktor: DUNYAMİN YUNUSOV filologiya elmləri doktoru, professor Məsləhətçi: RAUF İSMAYILOV əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor Rəyçilər: AKİF ABBASOV pedaqoji elmlər doktoru, professor MEHRİBAN MƏMMƏDZADƏ pedaqoji elməlr namizədi, dosent CONTENTS PART I Preface 9 UNIT I. Text…………………………………………………… 16 Comprehension and Conversation………………………. 18 The verb “to be” (am is are) questions and negatives…….. 20 Personal pronouns and possessive adjectives……………. 21 Possessive’s. Indefinite article. Definite article…………..22 Exercices…………………………………………………..23
Comprehension and Conversation…………………………25 Plural forms of nouns………………………………………27 Demonstrative pronouns……………………………………28 Exercises……………………………………………………30
Exercises……………………………………………………32 Supplementary text: The English Language……………….35 Reading: Families in Britain……………………………….36 2 Prepositions of place………………………. 42 There is/are…………………………………………………43 Text: Our Classroom……………………………………….43 Comprehension and conversation………………………….44 Exercises……………………………………………………44 Days and Weeks……………………………………………..45 Months and Seasons…………………………………………47 The Weather in the United States……………………………48 Houses in Britain……………………………………………49 Comprehension and conversation………………………….. 50 UNIT III. Have, have got in Simple Tense, some, any… 52 Exercise………………………………………………………53 Dialogue: At a Restaurant……………………………………55 Comprehension and Conversation...........................................56 Dialogue: At Customs..............................................................58 Exercises………………………………………………………59 3b Degrees of comparison. Alternative questions……………….62 Text: Cities and Countries……………………………………62 Short conversation……………………………………………65 Text: languages……………………………………………….66 Comprehension and Conversation……………………………67
Text: Jobs …………………………………………………… 70 Exercises...................................................................................71. Comprehension and Conversation..............................................73 Reading………………………………………………………..74
Question phrases……………………………………………… 77 Exercises.................................................................................... 78 Text : Tornado !......................................................................... 79 Comprehension and Conversation…………………………..... 80 Supplementary text: What do we measure?................................ 81 UNIT V. Past Simple (of regular and irregular verbs)…… 83 Text: Rescue Workers Saved Four People…………………….. 84 Comprehension and Conversation……………………………. 85 Exercises…………………………………………………….. 86 Supplementary text: The Rich Man and the Stone………….. 88
Conversation……………………………………………. 92 Grammar: to be used to doing……………………………….. 93 Text: Transportation Used to be Much Slower than it is Now 94 Exercises…………………………………………………… 95
A question tag……………………………………………….. 98 Text: Pollution is Spoiling the air you Breathe……………… 99 Comprehension and Conversation……………………………..100 Reading: Heat and Temperature………………………………103 Dialogue: Can You Help Me? ................................................. 103 At a Motel ……………………………………. 104 Practice drill………………………………………….. 105 Exercises………………………………………………. 106
To be going to…………………………….......... 109 Text: What will the earth be like in 2050? .................... 110 Comprehension and Conversation……………………… 110 Questions ………………………………………………. 112 Text: The Car of the Future…………………………………..119 Conversation………………………………………………… 120
The modal verb must (to have to)… ……………… 122 Text: When the Wall Fell in……………………... 123 Practice drill………………………………… 124 Exercises……………………………………………… 125 Conversation……………………………………………... 126 Exercises …………………………………………… 127
Text: Hard Life..........................................................................129 Comprehension and Conversation………………………130
Text: The Plywood Palace……………………. 134 Comprehension and Conversation…………………. 134 Reading: It is Necessary to Build More and More Robots…. 136 Exercises ……………………………………………… 137
Comprehension and Conversation………………….. 145 Exercises ……………………………………………….. 147 Text: The Farmer and His Sons..................................... 152 10 b Had better, should, ought to................................... 154 Conversation drills………………………………………..155 Supplementary texts…………………………………… 156 Exercises …………………………………………….157 UNIT XI. Grammar: Passive Voice………… 158 Text: Schools in the United States...................................160 Comprehension and Conversation……………………….161 Supplementary reading: Amazing Brazil……………..163 Exercises……………………………………………………164 Supplementary reading: Transportation of Energy……….. 168 UNIT XII. Grammar: Direct and Indirect Speech ………. 170 Comprehension and Conversation……………………171 Exercises ……………………………………………….172 Text: The Arab and the Camel ……………………..172 Practice Drill…………………………………………...174 Exercises ……………………………………………….175 Guided Composition…………………………………..178 Exercises ………………………………………………179 UNIT XIII. Grammar: Conditionals ……………………… Comprehension and Conversation …………………….. 183 Text: The Farmer and the Apple Tree …………………185 Conversation drills …………………………………….187 Exercises ………………………………………………188
Questions…………………………………. 206 Exercises ………………………………………..207 Supplementary text …………………………….209 UNIT II. Text: Automation and automatic Control…. 211 Questions…………………………………. 212 Exercises ………………………………………..214 Supplementary text …………………………….216 UNIT III. Text: Types of Computers................................218 Questions......................................................................219............... Exercises............................................................................220 Supplementary text.....................................................222 UNIT IV. Text: Computer Literacy – A Requirement for Living.......224 Questions …………………………………………… 226 Exercises…………………………………………………227…… Supplementary text…………………………………………229…. UNIT V. Text: Medical, Educational, and Sports Application of Computers…………………………………………. 231 Questions………………………………………………..232 Exercises………………………………………………..234 Supplementary test…………………………………………236…..
Questions…………………………………………………240…… Exercises ………………………………………………241 Supplementary text……………………………………………243 UNIT VII. Text: Fields and Uses of Computers……………… 246 Exercises………………………………………………………248 Supplementary text…………………………………..250
Questions………………………………………………………254 Exercises……………………………………………………….254 Supplementary text ……………………………….256 UNIT IX. Text: Properties of Engineering Materials………258 Question………………………………………………………259 Exercises …………………………………………………….260 Supplementary text……………………………………………262 UNIT X. Text: Principals of Modern Radar………………….. 264 Questions…………………………………………………265 Exercises…………………………………………………266 Supplementary text………………………………………268 UNIT XI. Text: Ultrasonic……………………………….. 269 Questions……………………………………………….. 271 Exercises…………………………………………………271 Supplementary text………………………………………273 UNIT XII. Text: Television..................................... 275 Questions……………………………………………… 277 Exercises.......................................................................... 277 Supplementary text...........................................................279 UNIT XIII. Text : What is Electricity……………. 282 Questions.........................................................................284 Exercises..........................................................................284 Supplementary text......................................................... 286 UNIT XIV. Text: Molecules, Atoms and Free Electrons…. 288 Questions……………………………………………… 289 Exercises……………………………………………… 290 Supplementary text…………………………………… 292 UNIT XV. Text: Terminology and Symbols for Electric Circuits.294 Questions ………………………………………………. 296 Exercises ……………………………………………….. 297 Supplementary text……………………………………….299 UNIT XVI. Text: Flow of Electricity………………………. 301 Questions………………………………………………….303 Exercises ………………………………………………….303 Supplementary text………………………………………..305 UNIT XVII. Text: Some words about Metallurgy…………... 308 Questions………………………………………………… 309 Exercises ………………………………………………... 310 Supplementary text……………………………………… 311 UNIT XVIII. Text: Physical Properties of Metals and Alloys… 313 Questions………………………………………………… 315 Exercises………………………………………………… 315 Supplementary text……………………………………… 317 UNIT XIX. Text: Mechanical Properties of Metals and Alloys 318 Questions………………………………………………... 320 Exercises ……………………………………………… 320 Supplementary text…………………………………… 322 UNIT XX. Text: Air Conditioning and Refrigeration…. 324 Exercises ……………………………………………… 326 Supplementary text…………………………………… 328 Just so Reading…………………… ……………. 330 Grammar Reference………………… ………………….384 Appendices ………………………… ………………….416 Glossary ……………………………………………….. 457 ÖN SÖZ Çağdaş dünyamızda, hər bir ölkənin qarşısında duran ən aktual məsələlərdən biri gənclərə elə bilik, bacarıq və dəyərlərin aşılanmasıdır ki, onlar cəmiyyətdə konstruktiv rol oynaya, ölkəsinin və bütün bəşəriyyətin xoşbəxt gələcəyinin təmin edilməsində fəal iştirak edə bilsinlər. Təhsil sistemi üçün son dərəcə vacib və zəruri olan odur ki, gənclərə təbiət, sosial, mühəndis-texniki və s. elmlərdən təkcə biliklər vermək deyil, həm də onlarda heç kəsin, o cümlədən gələcək nəsillərin hüquq və maraqlarına xələl gətirmədən, sivilizasiyanın tərəqqisinə yönələn, dərk edilmiş fəal həyat mövqeyi formalaşdırmaq, layiqli yaşayış üçün lazımi qabiliyyət, bacarıq və vərdişlər verməkdir. Bütün bunlar elə yeni təhsil paradiqmasının axtarışını zəruri edir ki, o böhransız, davamlı və yaradıcı inkişafı təmin etsin. Bu problemlərin həlli BMT və YUNESCO kimi mötəbər təşkilatların öz qlobal fəaliyyət və təşəbbüslərində əsas götürdüyü təhsilin təkmilləşdirilməsi yolu ilə sivilizasiyanın davamlı inkişafı prinsipinin həyata keçirilməsinə xidmət edəcəkdir. Dünya birliyinə inteqrasiya yolunda, demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğu istiqamətində inamlı addımlarla irəliləyən ölkəmizdə pozitiv dəyişikliklər cəmiyyət həyatının bütün sahələrindəki islahatlarla bağlıdır. Onların sırasında “Azərbaycan Respublikasının Təhsil sahəsində islahat Proqramı” xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. İslahat Proqramının məqsədi ölkənin dirçəlişinin, iqtisadi və sosial inkişafının əsasında duran, onun uğurlarını təmin edə biləcək yeni milli təhsil sistemi yaratmaqdır. Burada inkişafın davamlılığının artıq yeni oriyentirləri müəyyənləşdirilmiş, təhsilə yeni baxış formalaşdırılmışdır. Yaradılan müasir təhsil sistemimizdə gənclərimizə özü və təbiətlə harmoniyada yaşamağı öyrətmək, insan şəxsiyyətinə hörmət, qlobal həmrəylik və məsuliyyət hisslərini aşılmaq, təbiətə istiqamətləndirilmiş dünyagörüşü formalaşdırmaq kimi məqsədlər önə çəkilmişdir. Cəmiyyətin ahəngdar inkişafında, onun intellektual potensialının formalaşdırılmasında, maddi sərvətlərin insan kapitalına çevrilməsində ali təhsilin müstəsna əhəmiyyətini, onun sosial-iqtisadi və mədəni sahələrdə davamlı inkişafa şərait yaradan real qüvvə olduğunu nəzərə alaraq onun keyfiyyətinin yüksəldilməsi, maliyyələşdirilməsi və idarəedilməsinin təkmilləşdirilməsi, bu sahədə əməkdaşlığın və beynəlxalq əlaqələrin genişləndirilməsi günün vacib məsələlərindəndir. Elə buna görə də ölkəmiz vahid Avropa ali təhsil məkanının yaradılmasını nəzərdə tutan Boloniya prosesinə qoşulmaqla ali təhsil sisteminin yeniləşdirilməsi, təhsilin keyfiyyətinin ümumavropa tələblərinə uyğunlaşdırılması sahəsində öz üzərinə mühüm vəzifələr götürmüşdür. Boloniya bəyannaməsinə əsasən təhsilimiz qarşısında duran əsas vəzifələr aşağıdakılardır: ali təhsilin məzmununun təkmilləşdirilməsi, struktur dəyişiklikləri, kadr hazırlığının əmək bazarının tələblərinə cavab verməsi, tələbələrin biliyinin obyektiv qiymətləndirilməsini təmin edən mexanizmin yaradılması tədris prosesi və idarəetmədə İKT-nin tətbiqi, elektron kitabxanaların yaradılması, elektron təlim materialları və dərsliklərin hazırlanması, yeni təlim texnologiyalarının tədris prosesinə tətbiqi və s. Bu vəzifələrin həlli üçün “İqtisadi inkişafın kadr təminatı tələb və təklif prinsiplərinə uyğun proqnozlaşdırma, cari və perspektiv planlar əsasında qurulmalı, pedaqoji kadr potensialının formalaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirməlidir. Bu zaman respublika iqtisadiyyatının üstün inkişaf etdirilməli sahələrinin müasir tələblərə cavab verən kadrlarla təmin olunması onların hazırlığının aparıcı istiqaməti olmalıdır”. İslahat Proqramında irəli sürülmüş bu müddəanın həyata keçirilməsində mühüm məsələ mütəxəssislərin əmək bazarında sağlam rəqabətə dözümlü və qabil olması, tənqidi təfəkkürə, mədəni-intellektual səviyyəyə, birgəfəaliyyət bacarıqlarına malik olması, özünütəhsilə və ixtisas səviyyəsini təkmilləşdirməyə meyilliliyi, təşəbbüskarlığı, bəşəri və milli dəyərləri qiymətləndirə bilməsi, elmi biliklərlə yanaşı, texnologiyalara, xüsusən kommunikativ bacarıqlara yiyələnməsi ilə bağlıdır. Bu gün ali təhsilli mütəxəssis geniş ünsiyyət bacarıqlarına sahib olarsa, fəaliyyətini daha səmərəli qurar, daha produktiv yaradıcılıq imkanlarına malik ola bilər. Bunun üçün ilkin şərtlərdən biri dünyanın ən böyük dillərinə, yaxud dillərindən birinə sahib olmaq əhəmiyyətli hesab edilir. Xüsusən ingilis dilini bilmək, onun vasitəsilə ünsiyyət qurmaq sivil dünyanın ən mütərəqqi bacarıqlarından biri kimi dəyərləndirilir. Son vaxtlar ölkəmizdə bu dilə marağın çoxalması onun vasitəsilə dünyanı öyrənmək istəyi artır. İstər ümumtəhsil məktəblərində, istərsə də orta ixtisas və ali məktəblərdə ingilis dilinə aid bacarıqlar qazanmağa həvəs göstərilir. Ölkəmizdə ilk dəfə texniki ali məktəblərin tələbələri üçün hazırlanmış və Sizə təqdim edilən ingilis dili dərsliyi bu sahədə mövcud olan boşluğu doldurmağa xidmət edir. Dərslik Boloniya prosesi müddəaları, kredit sisteminin tələbləri nəzərə alınmaqla yazılmışdır. Dərslik hazırlanarkən dünyada geniş yayılmış müasir dərsliklərin hazırlanması texnologiyalarından istifadə edilmiş, öyrədici bir sistemin formalaşdırılması istiqamətində iş aparılmışdır. Təlim materialları tədris vahidlərindən ibarət bir texnoloji ardıcıllıqla dərsliyə daxil edilmişdir. Orada oxu mətnləri, çalışma nümunələri və zəruri linqvistik anlayışların qarşılıqlı əlaqəliliyi və bir-birini tamamlaması əsas tələblərdən biri kimi nəzərə alınmışdır. Dərslik ingilis dilindən baza təhsili olan texniki ali təhsil müəssisələri tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur. Kitab 3 hissədən ibarətdir. Birinci hissədə 13 dərs vardır. Hər bir dərsdə qrammatik modellər, materialın möhkəmləndirilməsi, danışıq dilinin inkişafı üçün çalışmalar, öyrənilən qrammatik materiala uyğun mətnlər, məzəli əhvalat və zarafatlar verilmişdir. İkinci hissədə verilən 20 dərsə texnikanın müxtəlif sahələrinə dair mətnlər, açar sözlər, mətnlərə verilən suallar və çalışmalar daxil edilmişdir. Üçüncü hissədə Azərbaycan dilində qrammatik sorğu, fərdi oxu və müzakirə üçün mətnlər, tələbələr üçün ingilis dilinin mürəkkəbliklərini izah edən 8 Əlavə verilmişdir. Bu hissədə nəzərdə tutulan fəaliyyət növlərindən biri də tələbələr üçün adətən böyük çətinliklər törədən, danışıq və yazılı ingilis dilləri arasındakı mövcud fərqliliklərlə izah edilən müxtəlif növ və formalı məktubların tərtib edilməsidir. Bu dərslik əsasında öyrədilən ingilis dilinin səviyyəsi pri-intermidiatdan (orta səviyyəyədək) intermidiata (orta səviyyə) qədərdir. Qeyd etmək lazımdır ki, kitabda təqdim edilən texniki ingilis dili üzrə material əsasən pri-intermidiat səviyyəsinə müvafiqdir. Mövzular mürəkkəblik səviyyəsinin artması ardıcıllığı ilə yerləşdirildiyindən müəllimlərə bu ardıcıllığı gözləməyi məsləhət bilirik. Bununla yanaşı qeyd etməliyik ki, hər bir dərs öz-özlüyündə tamamlanmış olub digərindən asılı deyil. Birinci hissədə hər bir dərsin ilk səhifəsində onun gedişatının müfəssəl təsviri – hissə və detalları verilmişdir. Hər bir dərsdə qrammatika və leksikaya dair bütün çalışma və dialoqların mətnlə bağlılığına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Bütün mətnlər bu gün istifadə edilən müasir ingilis dilinə uyğun tərtib edilmişdir. İngilis dilindən baza təhsili olan tələbələrin qrammatik, leksik bacarıq və vərdişlərinin səviyyəsi nəzərə alınaraq dərslikdə əsas diqqət ən çox istifadə edilən dil konstruksiyalarının öyrədilməsinə yönəlmişdir. Qrammatik materialın izahı qrammatik terminologiya və qaydalardan daha çox müasir danışıq ingilis dilinə əsaslanmışdır. Çalışmaların böyük əksəriyyəti bir-biri ilə bağlı olmayan, təcrid olunmuş cümlələr şəklində deyil, dialoq formasında edilmişdir. Leksik çalışmalar müxtəlif kontekstlərdə - çalışmalar, mətnlər, boşluqların doldurulması və s. şəklində verilmişdir. Belə çalışmalarda məqsəd situativliyi formalaşdırmaqdır. Müəyyən situasiyanı təklif edərkən tələbələrə söz və söz birləşmələrindən təbii situasiyalarda – gündəlik həyatda istifadə etmək imkanı yaradılır. Çalışmaların hamısı müəyyən məqsədlə tərtib edilmişdir. Qrammatika mətnin kontekstində, mətnə uyğun verilmişdir. Dərslikdən istifadəni səmərəliləşdirmək, müasir təlim texnologiyalarından istifadə imkanı yaratmaq məqsədilə dərsliyə CD şəklində onun mətninin elektron variantı əlavə edilmişdir. Dərslik texniki ali məktəblərin tələbələri üçün nəzərdə tutulsa da, ingilis dilini öyrənmək arzusunda olan hər bir kəs özünün dil bacarığını möhkəmləndirmək üçün ondan bir vəsait kimi istifadə edə bilər. Dərsliyin yazılması ideyasının müəllifi, hazırlanması və nəşrinə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşmış, mənəvi dəstək vermiş Azərbaycan Texniki Universitetin rektoru, texniki elmlər doktoru, professor Havar Məmmədova, əlyazmasını diqqətlə oxumuş, redaktə edərək qeydlərini vermiş filologiya elmləri doktoru, prof. Dünyamin Yunusova və öz qiymətli məsləhətləri ilə kitabın mükəmməlliyinə çalışmış əməkdar elm xadimi, filologiya elmləri doktoru prof. Rauf İsmayılova dərin təşəkkürümüzü bildiririk. Dərslikdən istifadə edən, gələcəkdə onun təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə özünün təkliflərini verən hər bir kəsə əvvəlcədən öz təşəkkürümüzü bildiririk. Müəlliflər Yüklə 0,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|