Gazi ÜNİversitesi

8.3. Soğutucunun Otomatik Kontrolü

Bünyesinde bir kompresörü, bir evaporatörü olan ve elle kumanda edilen sistem, en basit sistemdir. Evaporatörün yüküne göre sıvı akışını kontrol etmek (4) no’ lu el valfıyla, kondenser sıcaklığını normal sıcaklıkta tutmak amacı ile kondenserden geçen su miktarını ayarlamakta (5) nolu el

­ Şekil 8.1. Elle Kumandalı Soğutma Sistemi

valfı ile sağlanır. Gündüz ve gece çalışmalarında, mevsim değişmelerinde ortam sıcaklıkları değişeceğinden, elle kumandalı ayar valflerinin konumlarını da değiştirmek ge­rekir ve hiçbir zaman soğutma hücresinde sabit bir sıcaklık derecesi elde edilemez. Demek ki ortam şartı ne olursa olsun, evaporatör için soğutucu akışkanın, kondenser için de su miktarının otomatik olarak ayarlanması ve kompresörün çalışmasının regülasyonu gerekmektedir. Yani soğutma sisteminin otomatik olarak çalışması lazımdır.

8.4. Otomatik Soğutma Sistemi

Soğutma siteminin otomatik çalışması için devresine, evaporatör sıcaklığını kontrol edebilecek bir adet termostat (1), soğutucu akışkanı kontrol edecek bir adet otomatik valf (2), kondenser suyunu ayarlayabilecek otomatik su valfi (3), kompresörü aşırı yüklere kar­şı koruyabilecek bir adet basınç otomatiği (4), gibi elemanların monte edilmeleri gerekir. Evaporatör termostatı, evaporatör soğuduğunda, kompresör motorunu durdurur, ısındığında da kompresörü çalıştırır. Şekildeki tesiste -MP 61- tipi kuyruklu termostat var­dır. Otomatik genleşme valfı, evaporatöre giren soğutucu akışkanı kontrol eder. Kompre­sörün çalışma periyodunda, evaporatördeki basınç düşeceğinden, valf açılmaya ve daha fazla soğutucu sıvı geçirmeye başlar. Kompresör durduğunda da, evaporatör basıncı yük­seleceğinden, valf kapanacaktır. (Şekil-2 deki devreye -lD- tipi otomatik genleşme valfı konmuştur.)

Şekil 8.2. Otomatik Soğutma Sistemi

Otomatik su valfı yaz, ve kış aylarında, kondenser basıncını sabit tutacak şekilde, kondenserden geçen su miktarını ayarlar. Kondenser basıncı yükseldiğinde, valf açılarak kondenserden daha çok su geçmesini sağlar. Şekildeki devreye WVFX tipi termostatik su valfı konmuştur. Yüksek basınç otomatiği, aşırı yüklerde kompresörü durdurmak için kullanılır. Şe­kilde - MP 5 - tipi basınç otomatiği kullanılmıştır. - MP 61- termostatının kuyruğu, evaporatörün yüzeyine ve son kısımlarına bağlanmıştır. Kuyruk ucundaki balbın hissettiği sıcaklığa göre, kompresörü durdurur veya çalıştırır. Böylece termostatta bulunan kademe­lere göre, evaporatör sıcaklığı, istenilen derecede tutulabilir. Balbın evaporatör çıkışında olması, kompresörün güvenliği bakımından gereklidir. Çünkü evaporatör çıkışında, soğu­tucu madde, buhar haline geldiğinde, termostat motoru durdurur. Böylece soğutucu mad­denin sıvı halde kompresöre girmesi önlenmiş olur. Bu nedenle bu tip sistemlerde oda ter­mostatı kullanılamaz. Bir başka otomatik soğutma sisteminin bir önceki sistemden tek farkı şudur: -MP 61- termostatı, kompresör motoru ile birlikte kondenser pervanesini de (3) durdurur. Sistemin yeni montajı esnasında, borular içindeki rutubetin alınmasında, montörler gerekli titizliği sağlarlar. Ancak yine de sistem içinde bir miktar rutubet kalabilir. Rutube­tin absorbe edilmesi için, devreye DM tipi (5) kurutucu bağlanmıştır.

8.5. Termost Atik Genleşme Valfli Soğutma Sistemi

Otomatik genleşme valfleri, değişik yüklerde çalışan soğutma sistemlerinde kulla­nılamaz, Çünkü soğutma yükü arttığında, evaporatöre gerektiği miktarda sıvı akışkan veremez. Soğutma yükü azaldığında, valf ihtiyaçtan fazla soğutucu geçirir. Bu durumda a­kışkanın kompresöre sıvı halinde girmesine ve kompresörün hasara uğramasına neden olabilir. Bu nedenle değişik yüklü sistemler de, otomatik genleşme valfı yerine, termostatik genleşme valfı kullanılır.

Şekil 8.4. Termostatik Genleşme Valfli Sistem
Otomatik genleşme valfini, termostatik genleşme valfi ile değiştirdiğimizde; şekil-4 meydana gelir. Kompresör kontrolü için kullanılan (MP 61 tipi) kuyruklu termostat, bu sistemde - MP 2- tipi vakum otomatiği ile yer değiştirilmiştir. Böylece evaporatör sıcaklığı, arzu edilen arzu edilen seviyeye geldiğinde (yani emiş basıncı ayarlanan konuma geldiğin­de) vakum otomatiği kompresörü durduracaktır.

8.6. Termostatik Genleşme Valfli Hermetik Kompresörlü Soğutma Sistemi

Bu sisteme örnek olarak; dükkanlar için dizayn edilmiş olan, yatık vitrin soğutucusu gösterilmiştir. iç sıcaklık dereceleri daima 0 ⁰C nin üstündedir.

8.6.1. Kapalı, Vitrin Tipi Soğutucu

Devamlı gıda maddeleri muhafaza edenler için çok avantajlı bir dükkan tezgahıdır. Bu tip soğutucuların ön kısmı cam olduğundan, içindeki malları teşhir etmek bakımından da çok daha elverişlidir. içindeki malları teş­ir etmek için kullanılan aydınlatma lambasının, dıştan olması önerilir. Böylece soğutucu içindeki ısı kazancı a­za1tılır.

Şekil 8.5 Vitrin Tipi Soğutucu
Bu tip dolaplar, doğal hava sirkülasyonlu evapo­ratörlerle soğutulur. Servis kolaylığı ve iyi bir soğutma yapması bakımından iki adet seri bağlı evaporatörden, biri üst tarafa, diğeri karşı tarafa yerleştirilir

8.6.2. Açık, Vitrin Tipi Soğutucular

Modern süpermarketlerde kullanılan so­ğutucular, genellikle açık tip soğutuculardır. Bun­lar soğuk muhafaza ve donmuş muhafaza dolaplarıolarak iki şekilde yapılırlar. Bu bölümde soğuk muhafazada kullanılan soğutucular, vitrin tipi dondurucular açıklanacaktır.

Bu tip soğutucularda, zorunlu hava akımlı evaporatörler kullanılır. Genellikle evaporatörleri alt kısımdadır. Fanın emdiği hava, evaporatörden geçer, dolap, cidarından, yönelticiler aracılığı ile dolap içine yaydır. Havanın basınçlı bir şekilde dolap içine ulaşma­sı için, hava emme kanalı geniş, basma kanalı ise, daha dardır.

Şekil 8.6. Açık Tip, Vitrin Tipi Soğutucu

1.Termostatik genleşme valfı; 2. Isı değiştirici; 3. Sıvı indikatörü
Defrost kolaylığı için, evaporatör dolap içine eğimli bağlanır. Böylece evaporatörde çözülüp su haline gelen buzlar, evaporatörün hemen önünde bulunan boşaltma borusundan dışarıya verilir. Kapalı ve açık tip vitrin tipi soğutucularda, soğutucu kontrolü, dolabın değişik yüklerde çalışması nedeni ile, termostatik genleşme valfi ile yapılır.