GeçMİŞte ve güNÜMÜzde tekfir meselesi

Haricilkte Tekfir

Hariciler başlangıçta Hz. Ali (ra)nin sancağı altın­da savaşan, onu destekleyen ve ona yardım edenler­dendi. Sıffin harbinde, Hz. Muaviye (ra) savaşı dur­durma ve kanlı çatışmayı önlemek maksadıyla "ha­kem" tain etme isteğinde bulununca, imam AH (ra) sa­vaşın devam etmesi görüşünde olduğu; fakat ordusu­nun bunu reddedip, hakem tain edilmesini istediği halde, bunu kabul etmeğe mecbur kaldı. Ama bunu açıklar açıklamaz ordusundan bir grup çıkıp hakem tainini reddetti. Keşke iş bu noktada dursaydı; ama durmadı, bu adamlar: "hüküm ancak Allah'a aittir. Kim ondan başkasını hakem tain ederse kafir olur." dediler. İmam Ali (r.a)nin onlan cevabı şöyleydi: "Söz hak'tır, ama onunla batıl kasdedilmiştir." Sonra Hz. Ali (r.a) onlarla konuyu görüşmesi için Abdullah bin Abbas'ı gönderdi. Bunun üzerine onların bir kısmı gö­rüşlerinden vaz geçtiler; ama büyük bir grub tekfir fik­rinde ısrar etti. Zamanla ve yeni fikirlerin ortaya çık­masıyla küçük cemaatlara bölündüler. Bir, kısmı di­ğerinin ve tüm müslümanlarm kanını helal kılmaya kadar gittiler. Bu ihtilalci anlayış içinde Emevi yöneti­mi boyunca ve Abbasiler'in belki bir dönemine kadar varlıklarını sürdürdüler. Ama sonunda onlar da tari­hin derinliklerine gömüldüler. ¹¹ Emevilerin Irak va­lisi Mühalleb bin Ebi Sufra şiddet yanlısı bu ihtilalcile­rin zayıf bir noktalarını keşfetti. Oda şuydu: bölünme­ye çok çok kabiliyetli, birbirlerine silah çekmeye çok yatkın insan oluşları... Bundan dolayı adı geçen vali, onlarla savaşmak yerine, aralarında akaid ve tekfirle ilgili problemler çıkardı, onları tartışmaya bıraktı. Aralarındaki savaş günlerce devam etti. Bu sayede onlardan kurtulup rahata kavuştu.

Hariciler, büyük bir güç, zalim ve ihtilalci idiler. Ama ne yazık ki bu güç düşmanları ezme yerine müs-lümanlara yönelmişti.

Öyle gözüküyor ki bugün bazı Arap hükümetleri­ni, Masonluğun öncülüğü ile ve Amerika'nın uzman­lığından yardım istemek suretiyle islâmi cemaatlere karşı yaptığı da budur. Merhum Mevdudi Haricilerin görüşlerini aşağıda şöyle özetlemiştir:

1. Hz. Ebu Bekir ile Hz. Ömer'i (r.a.) meşru halife kabul ederler. Hz. Osman (r.a.)'a gelince hilafetinin sonuna doğru adalet ve doğruluktan ayrılmış olduğundan, katledilmeyi veya azledilmeyi haketmiştir. Hz. Ali ise Allah'tan başkasının hakemliğine razı olması sebebiy­le büyük günah= günahı kebair işlemiştir. İki hakem, yani Amr b. As ile Ebu Musa el Eş'arî ve bunlan hakim tayin edenler yani Hz. Ali ile Hz. Muaviye bir de ha­kem tayinine rıza gösterenler Hz. Ali ile Hz. Muavi-ye'nin gurubu... Bunların tümü günahkardırlar. Aynı şekilde Cemel Savaşı'na iştirak edenlerin tümü (Hz. Talha, Zübeyr ve müminlerin annesi Hz. Aişe (r.an-hüm) de buna dahil.) büyük bir günah işlemişlerdir.

2. Haricilere göre "günah" küfür anlamına da gelir. Günahı kebair "büyük günahlar" işleyeni eğer tevbe edip vaz geçmezse kafirlikle suçlarlar. Buna göre on­lar, -açıkça- biraz önce zikri geçen sahabe-i kiramı ka­fir sayarlar. Aksine onlara lanet etmekten ve sovmek-ten çekinmezler. Yine Hariciler tüm müslümanları kafir kabul ederler. Zira müslümanlar önce günahlar­dan temiz olmadıklarından; ikinci olarak, yukarıda adı geçen sahabe-i kiramı mümin kabul ettiklerinden bundan da öte, onları kendilerine imam edindiklerin­den ve şer'i hükümleri onların rivayet ettikleri hadis­lerle tesbit ettiklerinden dolayı kafir olmaktadırlar.

3. Hilafet başka bir yolla değil, ancak müslümanlar la savaşan savaşçıların katıldıkları seçimle gerçekleşir.

4. Halifenin Kureyş'ten olma şartını kabul etmezler. Bu konuda onlar şöyle derler: müslümanlann

seçtiği salih bir zat kendilerine halife olur. Bu kişi ister Kureyşli olsun, ister olmasın farketmez.

5. Halifeye itaat, adalet ve doğruluk üzere kaldığı süre­ce, vaciptir.

Eğer saparsa, onu Öldürmek veya savaşmak ya da azletmek vacip olur.

6- Hariciler, Kur'an'ı İslam kanunu için kaynak olarak kabul ederler.

Sünnet ve icma konusunda ise diğer müslüman-lardan yollan ayrılır." ¹²

Bu durum Haricilerin, sünnetin nakilcileri olan Sahabe'nin cumhuruna ve icma sahiplerine karşı tu­tumlarından kaynaklanmaktadır. Şeyhul İslam İbn Teymiyye, "Mecmuat'ül-Fetava"sında, Haricileri bol­ca zikrederek, onların fikirlerinin münakaşasını ya­pıp, cevaplarını verir. Şeyhul İslam şöyle der: "Bu adamlar-Haricileri kasdediyor-diyorlarki, insanlarya mü'mindir veya kâfirdir. Tüm farzları işleyen ve ha­ramların tümünü terkeden mü'mindir. Böyle yapma­yan kişi kafirdir ve cehennemde ebedi kalıcıdır. Sonra onlar aynı şekilde kendi görüşlerine karşı çıkanları da kafir sayarlar. Hariciler, Hz. Osman ile Hz. Ali'nin ve benzerlerinin Allah'ın indirdiği ile hükmetmedikleri­ni ve zulmettiklerini, bundan dolayı da kafir oldukla­rını söylerler. Haricilerin tuttuğu bu yol, Kitab ve sün­netten bir çok delil sebebiyle batıldır. ¹³

Yukarıda da geçtiği gibi tefrika Haricilere büyük bir darbe vurdu, hatta birbirlerini yeyip bitirdiler. Çünkü onlar birbirini kafir sayma ve kanlarını helal kılıp, çocuklarını da esir etme yolunu tuttular. Bun­dan dolayıda birbirlerinin ve müslümanlann başına belâ oldular.

Hariciler yirmiden fazla fırkaya bölündü. İçlerin­den en katılan da "el-Muhakkime" ve el-Ezarika"; en ılımlıları ise "el-îbazıyye"dır. Bununla beraber İbazi-ye, tüm müslümanlann kafir olduklarını, fakat müş­rik olmadıklannı, söyler. Bunu söylemekle beraber onlann şehadetlerini kabul ederler, onlarla evlenir ve onlardan miras alır, verirler.

El-Muhakkime ve elrEzarika:¹⁴

1- Haricilerin el-Ezarika kolu, kendilerinden başka tüm müslümanlan müşrik sayarlar. Bunun içinde on­larla birlikte ve onların okudukları ezanla namaz kıh-namıyacağı fikrindedirler. Yine kendilerinden olma­yan müslümanların kestiklerinin yenemiyeceğini, on­larla evlenmenin caiz olmadığını ve onlardan miras alınmadığı gibi verilemiyeceği fikrini savunurlar. Ay­rıca onlara göre kendilerinin dışındaki müslümanlar-la savaşmak farz-i ayn, kanlan, mallan ve çocuktan esir_alma helaldir.

Diğer müslümanlarla savaşa çıkmayan her ezraki, kafirdir. Onlann belkide en çirkin fikirleri, muhalifle­rine karşı hiyaneti helal kabul etmeleridir. Bu grup, görüşlerinde o kadar ileri gitmişlerdir ki Yahudileri ve Hıristiyanları kendilerine daha yakın gönnüşler-dir.

2- M una kime denilen grup, Hz. Osman'ı, Ali'yi Mua-viye'yi, Amr İbmı'1-Ası, Ebu Musa el-Eş'ari'yi, Ashabı Cemel'i, hakem tainine razı olanlan ve her günah işle­yeni kafirlikle itham ederler.

Kendilerine muhalif olan herkes müşrik olmasa-da-Ezarika'da bunu söylüyor-kafirdirler. Yine kendi­leriyle beraber olmayan ve hicret etmeye muhalefet eden herkes kafirdir. Ezarika, bu kişinin müşrik oldu­ğunu, bundan dolayıda öldürülmesi gerektiğini söy­ler.

Haricilere ait "Necdat" adlı bir fırkanın varlığına burada işaret etmem yerinde olur. Bu fırka, bugün "Anarşizm" diye adlandırdığımız konuma kadarulaş-ti. "Necdaffırkasının görüşü şudur: Başında halife bulunan bir devletin kurulması şart değildir. Zira müslümanlar toplanarak, hak ve adalet prensiplerine uygun bir şekilde işlerini idare etmeleri mümkündür. Fakat gerek görüldüğü takdirde halife seçmek caiz olur.

Ben, Ebul'Hasan el-Eş'ari'nin "Zeydiyye"nin: bü­yük günah işleyenlerin azap göreceklerine ve cehen-nem'de ebedi kalacaklanna, oradan çıkamiyacaklan-na ve kurtulamıyacaklanna icma ile inandıklannı naklettiğini gördüm. ¹⁵ Eğer bu rivayet sahih ise, Zeydiyye'nin bunu, Haricilerden aldıkları muhak­kak.

Bu fikirlerin ömrü, bugün, bin yılı aşkındır, Müs­lümanlar, bunları tüm incelikleriyle münakaşa etmiş, islamla uzaklık ve yakınlıklarını ortaya koymuşlardır. ¹⁶Artık bu fikirler ölmüştür. Hiç kimse onlann doğ­ruluğuna inanmıyor, onları topluma sunmaya kalkış­mıyordun Bundan ötürü, bu fikirleri taşıyan her gen­cin, daha önce yaşamış olan bu fırkaları ve onlara veri­len cevapları yeniden etüd etmesi gerekir ki ölmüş fır­kaları ve tarihin tozlu sayfalanna gömülmüş sapık düşünce ve inançları yeniden hayata döndürmeye­lim. Ayrıca yöneticinin sapıklığı ve zulmü, başka bir aşınlığa sebep teşkil etmemeli ve onun sebebiyle müs­lümanlar küfür ithamıyla mahkum edilmemeli, birde haricilerin dramı yeniden gündeme getirilmemeli...

İhlas tek başına yeterli olmadığı gibi cesaret de tek basma yeterli değildir. Halbuki Hariciler hem çok ce­sur, hem de çok ihlas sahibi insanlardı.

Böyle olmakla beraber Resulullah (SAV) onlan okun yaydan çıktığı gibi dinden çıkmakla vasıflandır-mıştır. Hatta Hz. Peygamber'in (SAV)-Sahabe-i Kiramı kasdederek-sizden biriniz kendi namazını onların namazına bakarak küçümsiyecek'' diye buyurduğu ri­vayet edilir.

Gerçekten Hariciler ihlas sahibi idiler. Kahraman­lık duygusuyla yanıp tutuşuyorlardı. Bununla bera­ber, doyuncaya kadar müslümanlarm kanlarını içti­ler. Erkek-kadın çoluk-çocuk demeden kafirlerin Öl­dürmediği kadar insan öldürdüler. Artık bundan son­ra Allah'tan korkalim ve Hz. Peygamberin şu müba­rek sözünü aklımızdan çıkarmayalım. O şöyle buyur­du: Herhangi bir kimse kardeşine: "Ey kâfir" derse, muhakkak ikisinden biri o küfür kelimesiyle döner..." Bu hadis müttefakun aleyhdir. ¹⁷