47
(27%-ə qədər) və şəkər qamışında (20%-ə qədər)
daha çox olduğuna görə
saxarozaya
çuğundur
və ya
qamış şəkəri
də deyilir.
Saxarozanın molekuluna 1 qlükoza və 1 fruktoza qalığı daxildir. Onların
birləşməsində hər iki monosaxaridin qlikozid hidroksilləri iştirak edir. Buna
görə saxarozanın reduksiyaedicilik qabiliyyəti yoxdur.
Saxaroza həzm sistemində
saxaraza
fermentinin təsiri altında hidroliz
olunub, bərabər miqdarda qlükoza və fruktoza əmələ gətirir. Onun fermentativ
hidrolizindən alınan qlükoza və fruktoza qarışığı polyarizasiya zamanı işıq
şüalarını kəskin surətdə sola fırladır (saxaroza
özü isə polyarizasiya
müstəvisini sağa fırladan maddədir; məhlulun polyarizasiya müstəvisinin
fırlanma
istiqamətinin dəyişməsi
inversiya
adlanır). Buna görə, saxarozaya
invert şəkər
,
onu hidroliz etməklə, inversiya törədən saxaraza fermentinə isə
invertaza
adları verilmişdir. İnversiyanın səbəbi bundan ibarətdir ki, hidroliz
zamanı xüsusi polyarizasiya göstəricisi +66,5
o
olan saxarozadan yarıbayarı
xüsusi fırlatma göstəriciləri müvafiq surətdə +52,5
o
və
–
92
o
olan
qlükoza və
fruktoza əmələ gəlir. Balın tərkibində bərabər miqdarda qlükoza və fruktoza
olur. Buna görə balı təbii invert şəkər hesab etmək olar.
S e l l o b i o z a [
-d-
qlükopiranozil (1
→
4)-d-qlükopirin-
oza]
–
sellülozanın natamam hidrolizi
nəticəsində əldə edilən disaxariddir;
molekulu 1,4-qlikozid rabitəsi ilə
birləşmiş 2 qlükoza qalığından iba-
rət
olduğuna görə, maltozaya bən-
zəyir. Lakin sellobiozanın tərkibində
qlikozid rabitəsinin əmələ gəlməsin-
də iştirak
edən qlükoza molekulu
-konfiqurasiyalıdır. Sellobioza reduk-
siyaedicilik xassəsinə malikdir. İnsanın həzm şirələrində sellobiozanı hidroliz
edə bilən ferment yoxdur. Buna görə sellobioza
və ona müvafiq gələn
polisaxarid
–
sellüloza insanın həzm sistemində parçalanmır və sorulmur. Lakin
otyeyən heyvanlar bu karbohidratlardan qida maddəsi kimi istifadə edə bilir.
Çünki, onların bağırsaqlarında olan bakteriyalarda sellülozanı və sellobiozanı
hidroliz edən fermentlər hazırlanır. Sellobioza maya göbələkciklərinin təsirindən
qıcqırmır.
T r e q a l o z a [
-d-qlükopiranozil-(1
→
1)-
-d-qlükopiranozid]
–
göbə-
ləklərdə, çovdar mahmızında, yosunlarda və bəzi ali bitkilərdə olan disaxarid-
dir; bunlardan əlavə, treqalozaya həşəratların orqanizmində də rast gəlinir.
Elmi adından məlum olduğu kimi, treqaloza molekulu bir-birilə yarımasetal
(qlükozid) hidroksilləri vasitəsilə birləşmiş 2
-d-qlükoza qalığından ibarətdir.
Dostları ilə paylaş: