Гейд етмяк лазымдыр ки, биоэен елементлярин даща эениш йайылмасы тяснифатына эюря, бу елементляр 2 група бюлцнцр: 1) макроелементляр (мигдары 0,001%-дян артыг оланлар) вя 2) микроелементляр

C-terminal aminturşunu müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilən 
üsullar.
Peptid zəncirində karboksil qrupu sərbəst olan tərəfdəki aminturşunun 
növünü müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilən üsullardan ən əlverişlisi 
fermentativ hidroliz üsuludur. Bu məqsədlə aparılan tədqiqat zamanı müxtəlif 
canlıların orqanizmində geniş yayılmış bəzi proteolitik fermentlərin peptid 
rabitələrinə təsirinin spesifikliyi nəzərə alınır (cədvəl 4.9). Bundan ötrü 
peptidləri karboksil qrupu sərbəst olan üç tərəfindən hidrolizə uğradan 
karboksipeptidaza fermentindən daha geniş istifadə edilir; adı çəkilən 
fermentin təsiri nəticəsində ayrılmış aminturşu xromatoqrafiya üsulu vasitəsilə 
fraksiyalaşdırılır və onun növü müəyyənləşdirilir. 
C-terminal aminturşunu müəyyənləşdirmək üçün hidrazindən də istifadə 
etmək olar (Akabori üsulu). Hidrazin (H
2
N-NH
2
) peptid rabitəsində olan 
karbonil (C=O) qrupları ilə asanlıqla birləşərək, hidrazonlar əmələ gətirir. 
Lakin bu birləşmə karboksil qrupu sərbəst olan aminturşuya təsir edə bilmir. 
 
[zülal] 

---

143 
Cədvəl 4.9 
Bəzi proteolitik fermentlərin spesifikliyi (A.Uayt və b., 1981). 
 
Proteolitik 
ferment
 
Alınma 
mənbəyi
 
Təcir göstərdiyi 
peptid rabitəsi
 
Əlavə təsir sahələri
 
Tripsin 
Mədəaltı vəzi
Arginin, lizin
R-prolin rabitələrinə təsir 
etmir.
Ximotripsin
Mədəaltı vəzi
Triptofan, 
fenilalanin, tirozin
Leysin, metionin, aspara-
gin, histidin
Elastaza
Mədəaltı vəzi
Neytral aminturşu 
qalıqları 
Pepsin
Mədənin 
selikli qişası
Triptofin, fenilanin, 
tirozin, 
metionin, 
leysin
Turş xassəli aminturşuların 
və bəzi başqa mono-
merlərin peptid rabitələrinə 
təsir göstərir
Karboksipep-
tidaza A
Mədəaltı vəzi
Tirozin, 
triptofan, 
fenilalanin və b. 
aminturşuların 
C-
terminal rabitələri
Arginin, lizin və prolin 
rabitələrinə təsir göstərmir
Karboksi-
peptidaza B
Mədəaltı vəzi
Arginin və lizinin 
C-terminal 
rabi
-
tələri
Yoxdur
Leysinamin-
peptidaza
Böyrəklər, 
bağırsaqların 
selikli 
qişası 
və s.
N-terminal hissədə 
yerləşən müxtəlif 
aminturşu qalıqları 
R-prolin rabitələrindən baş-
qa
Stafilokokk 
proteazası
Stafilokoklar
Qlutamin turşusu
Asparagin, turşusunun bəzi 
aminturşularla rabitələri
Papain
Papayya 
bitkisi
Arginin, lizin, qlu
-
tamin turşusu
Subtilizin
Bacillus 
subtilus
Aromatik 
və 
alifatik 
aminturşu 
qalıqları
Termolizin
B. thermopro-
teolyticus
Alifatik aminturşu 
qalıqlarında 
olan 
amin 
qruplarının 
rabitələri
Asparagin turşusunun bəzi 
rabitələri