Gidravlikaning suyuqliklar muvozanat qonunlarini o‘rganuvchi bo‘limi gidro

ta ’sir qilib, bu kuchning kattaligi botirilgan jism siqib chiqargan suyuqlik og 'irligiga
teng bo ‘ladi.
Bu qoidani isbotlash qiyin emas. Suyuqlikka V hajmli jism botirilgan boisin 
(2.40-rasm). Unga ta’sir etuvchi kuchlar quyidagilar bo‘ladi:
1
) jismga yuqoridan ta’sir etuvchi bosim kuchi 
P, = yH,w
2
) jismga pastdan ta’sir etuvchi bosim kuchi
P2 = yH2o)
3) pastga yo‘nalgan og‘irlik kuchi
G = ylAHco = y,V
4) jismga yon tomonlaridan ta’sir etuvchi kuch PH\ gidrostatikaning asosiy 
qonuniga asosan bu kuchlar teng va qarama-qarshi yo‘nalgan bo‘lib, o‘zaro 
muvozanatlashadi (teng ta’sir etuvchi kuch nolga teng). Bu holda bosim kuchlarining 
teng ta’sir etuvchisi Pi, va P2 kuchlaming ayirmisiga teng bo‘lib, yuqoriga yo'nalgan 
bo‘ladi:
P = P2- P t= ya>(H7 - # ,) = уоЛН. 
(2.43)
Bu yerda: у va yi - suyuqlik va jismning solishtirma og‘irliklari; Н/ - jismning yuqori 
qismining chuqurligi; H2 -  jismning pastki qismining chuqurligi; AH -  jismning
balandligi; со- jismning yuqori va pastki sirtlarining yuzasi.
Jismning hajmi V = AHS bo'lgani uchun siqib chiqaruvchi kuch 
quyidagicha 
aniqlanadi:
P = yV 
(2.44)
Shunday qilib, jismni siqib chiqarishiga harakat qilayotgan kuch jism siqib 
chiqargan suyuqlikning og‘irligiga teng ekanligi isbotlandi. Bu kuch botirilgan jismning 
qancha chuqurlikda bo‘lishiga bog‘liq emasligi (2.43) dan ko‘rinib turibdi. Arximed 
qonuni yopiq va ochiq idishlarda suyuqlik sirtida suzib yuruvchi jismlar uchun ham,

---

uning ichidagi jismJar uchun ham to‘g‘ridir. Faqat suyuqlik sirtidagi jism'ar 
uchun 
uning suvga botirilgan qismiga qoilaniladi.
2.15. Jismlarning suyuqlikda suzishi. Suzuvchanlik
Jismlaming suyuqlik sirtiga qalqib chiqishi yoki suyuqlik ichida suzib yurishi 
yuqorida aytilgan kuchlaming o‘zaro nisbatiga bog‘liq. Shuning uchun suyuqlikka 
botirilgan jismlarga ta’sir etuvchi kuchlaming (2.41-rasm) teng ta’sir etuvchisini 
topamiz:
R = -P l + P2 - G
=