GiRİŞ amaç YÖntem

3.4 Afişin Amacı ve İşlevleri

Afişler işlevsel olarak, ürünün satışını artırmak için kullanılan reklam ve ticaret afişleri veya çeşitli bilgileri, olayları, düşünceleri, öğretileri yaymak için kullanılan resmi haber ve propaganda afişleri olarak ele alınabilir.

Bütün bu afiş türleri de, halkı etkileyebilmek ve yönlendirebilmek için, beğenisini kazanmak zorundadır.(Gelişim Hacettepe Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi, 1983, Cilt: 6)

Afişleri boyutlarına göre büyük ve küçük olarak ikiye ayırabiliriz: Büyük boyutlu dış mekan afişleri, duvar yüzeylerine ve ilan panolarına asılır. İç mekan afişleri ise lobi, salon ve koridorlarda kullanılmak üzere tasarlanan daha küçük boyutlu afişlerdir. Dış mekan afişlerinin izlenme süresi kısadır. Buna karşın, iç mekan afişleri daha uzun süre izlenebilir. Afişin izlenme süresi, tasarım aşamasında dikkate alınması gereken bir ölçüttür. Günümüzde afiş, plastik sanatların bir dalı olarak artık asıldığı yerde kalmamaktadır. Sergi salonları, sanat dergileri, bineallerde yer almaya başlamış ve gündelik yaşamın dekoruyla bütünleşerek evlerimize, ofislerimize girmiştir. Ayrıca afiş tasarımını içerik olarak incelediğimizde ise üç gruba ayırabiliriz: Kültürel Afişler, Sosyal Afişler ve Reklam Afişleri(Taşören,2010)

3.5 Afişin Gerekliliği

Afiş, kısa ömürlü bir tanıtım aracıdır. Önemli bir konu hakkında halkı en etkin biçimde haberdar eder. Kent içindeki çeşitli yerlere asılması insanlara olayları sürekli hatırlatmaya çalışması açısından önemli bir kitle iletişim aracıdır.

Afiş sadece üretim tüketim ilişkilerinde halka bilgi vermez, bunun dışında sosyal ve siyasal olayların halka anlatılmasında da önemli ve etkili bir araçtır. Günümüz dünyasında televizyon gibi bir iletişim aracı bile afiş kadar etkili değildir. Çünkü afişin sürekli hatırlatıcılık özelliği de söz konusudur. Günümüzde halkın giriş çıkışı yoğun olan bölgelerde yüzlerce afişi yan yana görmek mümkündür. Halka bilgi vermesi yanında, sanatsal açıdan iyi tasarlanmış afişler kentlerin çevre düzenlemesine olumlu katkılarda bulunurlar.(Çetin,2005)

3.6 Grafik Tasarım Ürünü Olarak Afiş

Afiş, bir ürünün ya da hizmetin tanıtımı için caddelerde, açık mekanlarda yer alan en önemli dış mekan reklam araçlarından birisidir. Afiş, aynı zamanda TV, radyo ve basın ilanlarını da desteklemesi bakımından vazgeçilmez bir yere sahiptir. (Teker, 2009: 139). Afişin tasarlanmışlığı onu diğer kitle iletişim araçlarından ayıran en önemli yönüdür. Özellikle Özellikleinternette reklamların yan yana ve üst üste olup, neredeyse rahatsız ediciformlarda ve hatta can sıkıcı nitelikte sunulduğu düşünülürse, afişindeğerinin, bir tasarım ürünü olmasından kaynaklandığı söylenebilir.İnternet ortamında, yapılan duyuruya kazandırılması gereken cazibeneredeyse yok olmaktadır. Afiş ise, bu tür dengeleri kurmak için uygun sahayı tasarımcıya sağlamaktadır. Bir grafik ürün olarak afiş, tasarımsürecinden geçerken görsel imge, slogan ve başlık metinlerininbirbirleriyle koordinasyonuna dikkat edilerek yapılanmaktadır. Bu süreçsonunda, izleyenin iletiye net bir şekilde ulaşabilmesi için tasarımcınınönceden belirlediği, izlerkitlenin ortak özellikleri doğrultusunda bilgikodlanarak sunulmaktadır. Bu avantajı nedeniyle afiş, izleyicide birtasarlanmışlık, dolayısıyla üstünde düşünülmüşlük hissi uyandırmaktadır.Özellikle internet ve cep telefonlarından sanal olarak ulaştırılanbilgilerin dolaysız anlatım biçimlerine karşın, afişin bilgiyi kodlayarak-imge ve metin örtüşmesi ile- dolaylı bir anlatıma gitmesi, kendine has biraktarım dilinin olduğunu göstermektedir (Sofi, 2006: 91). Afişler üç anagruba ayrılır (Becer, 1997: 202): Reklam Afişleri: Bir ürün ya da hizmeti tanıtan afişlerdir. Moda,endüstri, kurumsal reklamcılık, basın-yayın, gıda, turizmsektörlerinde yaygın olarak kullanılırlar.Kültürel Afişler: Festival, seminer, sempozyum, balo, konser, sinema,tiyatro, sergi ve spor gibi kültürel etkinlikleri tanıtanafişler bugruba girer.Sosyal Afişler: Sağlık, ulaşım, sivil savunma, trafik, çevre gibikonularda eğitici ve uyarıcı nitelikteki afişlerin yanı sıra, politikbir düşünceyi ya da siyasi bir partiyi tanıtan afişler ise sosyalafişler grubunda yer alır.Kendi içinde tanıtım türlerine ayrılabilen bir iletişim aracı olarakafiş, kültürel ve sosyal nitelikteki mesajları iletebilmek için uygunlukaçısından çoğu kitle iletişim aracına göre daha avantajlıdır. Kültürel vesosyal nitelikli bilgilendirmelerde ve çağrılarda, afişin mesajını grafikbir dille tasarlayarak iletmesi, hedef kitleden beklenen geri dönüşünalınması açısından elverişlidir (Sofi, 2006: 93).Basın ilanı gibi tipografik ve görsel basım unsurlarından oluşanafişin medyası ise genelde doğal ortam yani dış çevredir. Afiş ile dışçevre ile arasındaki ilişki ise benzerlerine kıyasla farklıdır. Afiş,kendisini oluşturan basım malzemesinden çok farklı, dolu, dinamik, sıcakdoğal ortamda yer almaktadır. Medyası dış çevre yani kara parçası, şehir,cadde, evler, ağaçlar, meydanlar, binalar, köprüler yani nereye asıldı iseorasıdır. Benimsenmiş doğal dış çevre ortamı içinde yer aldıkları içinbilinçli olarak fark edilmezler. Dinamik olan dış çevreyi değiştirmekmümkün olmayacağına göre afişin fark edilerek algılanabilmesi için boş vesoğuk etki yaratacak biçimde tasarlanması gerekmektedir. Asıldıklarıyerlerde dolu ve kalabalık görünümü arttırmayıp yalın, kararlı ve sakinetki yaratarak dikkati üzerine toplamalıdır (Teker, 2009:140).Ancak afişler sadece dış mekânlara asılmazlar. Bazı iç mekânlar daafişler için uygun mekânlar olabilmektedir. Büyük boyutlu dış mekânafişleri, duvar yüzeylerine ve ilan panolarına asılmaktadır. İç mekânafişleri ise lobi, salon ve koridorlarda kullanılmak üzere tasarlanan dahaküçük boyutlu afişlerdir. Dış mekân afişlerinin izlenme süresi, tasarımaşamasında dikkate alınması gereken bir kriterdir (Becer, 1997: 201).Hem iç mekân hem de dış mekânda kullanılabilen, hedeflenen kitleninuğrak mekânlarına değin ulaşabilen bir iletişim aracı olarak afişleiletilenler, insanların zihninde oluşabilecek bir “bilgi çöplüğü”içerisinde kaybolmadan hedefine varabilir. Afiş belirlenmiş hedef kitleninbulunduğu mekânlara asıldığı ve bilgi doğrudan hedef kitlenin uğrakmekânlarında karşısına çıktığı için, bilgi kirliliğine neden olmaz. Aksineböylelikle hedef kitle kendisine gerekli bilgiye erişmiş sayılabilir (Sofi,2006: 92).İster iç mekânlara, ister kalabalık dış mekânlara asılacak olsun,afiş tasarımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır (Teker, 2009:141): İlk bakışta algılanabilir olmalı,Mesaj çarpıcı ve hızlı iletilmeli,Mesaj duygusal ve uyarıcı olmalı,Sözcükler kısa, ilginç ve anlaşılır olmalı,Mesaj bilgilendirmekten ziyade eyleme geçirici olmalı, Mesaj iletme görevi özgün imgelere yüklenerek, sözcüklerin sayısıazaltılmalı,Görsel düzenlemesi çarpıcı, basit ve yalın olmalı,Özgün tasarlanmalı ve benzer kuruluşların afişlerinden ayırt edilebilmeli,Tasarım ve tipografi gereksiz detaylardan arındırılmalı,Alışılmışın dışında dikkat çekici tasarım unsurları içermeli, Görüntü karmaşası yaratacak kadar çok resim ve yazıya yerverilmemeli, Kullanılan imge (görüntü) tek olmalı, birden çok imge kullanılmalı, Resimde ayrıntı azaltılarak etki arttırılmalı, Kolay algı için imgeler büyük kullanılmalı, Yazı imgenin can sıkıcı şekilde bir tekrarı olmamalı,Tipografi en az on metreden okunacak büyüklükte ve sade olmalı, Tipografik düzen tasarımın bir parçası olarak algılanmalı, Renkler, sembolik, kimlikli ve dikkat çekici olmalı, Zemin rengi kontrast olmalı ve imgeyi öne çıkarmalı,Etrafındaki afişlerden az etkilenecek şekilde tasarlanmalı, Birlikte yan yana asıldıklarında oluşturacakları görüntü dikkatealınmalı,Günün her saatinde ve her mevsim koşulunda (kar, yağmur, sis gibi…)algılanmalı.Yukarıda sayılan bu noktalar özellikle fark edilmenin zor olduğu, çokfazla uyaranın ve karmaşanın bulunduğu dış mekânlara asılacak afişler için,daha çok şekil, grafik tasarım açısından önemli noktalardır. Sofi (2006:93)‟ye göre, afiş ile iletilen mesajda “ne söylendiğinin” yanı sıra, “nasılsöylendiği” de önem kazanmaktadır. Grafik tasarımcı bir grafik ürün olarakafişi tasarlarken yarattığı anlatım biçimi ile (nasıl söylemeli?) kısavadede ilgiyi çeker, verilen mesaj (ne söylenmeli?) ile de ilgiyitoplayarak uzun vadede hedef kitleyi yönlendirmeye çalışır. Becer(1997:204)‟e göre de, afişin içerik ve şekil bütünlüğünü sağlamak adınayerine getirmesi gereken ve afişi bir bütün olarak değerlendirirkenkullanılabilecek bazı kriterler vardır:Mesaj: Tasarımcı, afiş aracılığıyla vereceği mesajı açıklığakavuşturmalı, verilmek istenen bilgiyi mümkün olduğunca dolaysız birbiçimde aktaracak görsel bir sistem oluşturulmalıdır.Mesaj-İmge Bütünlüğü: Tasarıma temel oluşturan düşüncenin fotoğrafyoluyla mı, illüstrasyonla mı, yoksa salt tipografi ile mi daha etkili birbiçimde vurgulanacağı araştırılmalı; mizahi, trajik ya da soyut imgelerdenhangisinin anlatımı daha da güçlendirdiği belirlenmelidir.Sözel Hiyerarşi: Tasarımcı, afişte yer alan başlık, alt-başlık,slogan gibi sözel bilgiler arasında, izleyiciyi mesajdaki önem sırasınagöre yönlendirebilecek hiyerarşik bir yapı kurmalıdır.Fark Edilirlik: Bazı afişler yukarıda sıraladığımız kriterlere uygungibi görünseler de, etkisiz ve yavan olabilmektedirler. Böyle bir sonucuengelleyecek tek şey, tasarımcının hayal gücüdür. Yaratıcı düşünce vebuluşun hiçbir kuralı yoktur. Buluş ve yaratıcılık içeren her şey, afiştasarımına da yansıtılabilir. Çünkü bir afiş için en önemli kriter, farkedilebilir olmasıdır. Bunlara ek olarak bir afiş dikkat çekmeli, izleyiciyibilgilendirmeli, istek uyandırmalı, harekete geçirici ve eyleme iticiolmalı ve hedef kitleye göre düzenlenmeli, anlaşılır bir dil bütünlüğünesahip olmalıdır.Teker (2009: 140)‟e göre, afişte mesaj iletim görevini sözcüklerdenziyade görseller üstlenmelidir. Kullanılan görselin de, mesajın çarpıcışekilde vurgulanabilmesi açısından, lüzumsuz detaydan arındırılmış olmasıgerekmektedir. Ayrıntının azalması görselleri daha çarpıcı, etkileyici vekolay algılanır şekle getirir. Afişte mesajı taşıyan, yalınlaştırılmışbüyük görseller insanlarda heyecan uyandırır ve olağan üstü etki yaratır.Detay ile dolu tasarımlardan oluşan afişlerde izleyici algılama çabasıgöstermez, ancak ayrıntı azaltıldığında algı kolaylaşır. Kolay algılananyalın tasarımlarda izleyici, daha önce çıkartılmış ayrıntıları zihnindetamamlar ve mesajı bütün olarak canlandırır. İzleyicinin bu şekildeyaratıcı sürece katılarak algıladığı afişteki mesaj da belleğinde dahakalıcı yer eder.