Gönül hûn oldu şevkinden boyandım yâ Rasulallah

Kendisine ait bestelerin notalarının da bulunduğu bu eseri ilim alemine ilk defa Çağatay Uluçay tanıtmış, 1976’da da Şükrü Elçin tarafından önsöz ve notlarla eserin tıpkıbasımı yayınlanmıştır.

B) Saray ve İslami Âdetlere Dair Eserleri. 1. Serai Enderun Cive Penatrale dell’ Serraglio detto nuovo dei G. Stie Re Ottomani, La descrittione del loro vivere e costumi ed altri essercitii da me Alberto Bobovio… Osmanlı padişahlarının Enderun’daki yaşayışlarının, buradaki adetlerin tasvir edildiği ve sarayın güzel bir planının da bulunduğu bu yazma British Museum’da bulunmaktadır. (Harleian, nr. 3409). Türk müziği hakkında kıymetli bilgiler de ihtiva etmektedir. Devrinin diplomatik dili olan İtalyanca ile yazılan ve “Pera, 10 Mayıs 1665” tarihini taşıyan eser ilk defa Barnetta Miller tarafından ilim alemine tanıtılmıştır. Çevireni belli olmayan “İstanbul, 10 Kasım 1665” tarihli Fransızca yazma nüshası da bugün Harward Üniversitesi Houghton yazma ve nâdide eserler kısmında kayıtlıdır (Count Paul Riant koleksiyonu, Ott. 3030. 4). Eser ayrıca Swabialı bir iaşe subayı olan Nicholaus Brenner tarafından Almanca’ya (Serai Enderun das ist İnwendige Beschaffenheit der Türkischen Kayserl, Wien 1667), İtalyan seyyahlarından Cornelio Magni tarafından da İtalyanca’ya çevrilmiştir (Relazione del Seraglio del Gran Signore…, Parma, 1679-1692, 2 kısım, ayrıca Parma 1685 ve 1704 tarihli baskıları da vardır). Eserde Enderun Hastenesiyle ilgili olarak yer alan bilgiler Arslan Terzioğlu tarafından Türkçe’ye aktarılmıştır. 2. A True Relation of Designes Menaged by the Old Queen, Wife of Sultan Ahmed… Ali Ufkî’nin görgü şahidi sıfatıyla kaleme aldığı, Kösem Sultan’ın IV. Mehmed’i zehirletmesiyle ilgili bir eserdir. İtalyanca aslından çevrilen bu nüsha Oxford Bodleian Kütüphanesi’ndedir (G. D. Macray, IV. Sütun 444-445). 3. Tractatus Alberti Bobovii Turcarum Imp. Mohammedis IV. Olim Interpretis Primarii, De Turcarum Liturgia… Türkler’de ibadet, hac, sünnet, hasta ziyaretleri vb. ile ilgili bilgiler veren bu Latince eser Britih Museum’dadır (nr. 790). Eser İngilizce’ye de tercüme edilmiştir. (London 1712) 4. İslami Âdetler, Resmi İahsiyetlere Verilen Elkâb. Latince-Türkçe olarak yazılan eser Oxford Bodleian Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (nr. 15709).

C) Dile Dair Eserleri. 1. Türkçe Gramer. 1666 yılı başlarında Latince olarak yazılan eser Oxford Bodleian Kütüphanesi’nde kayıtlıdır (Hyde, nr. 43). 2. Dialagues en Français et en Turc. Fransızca Türkçe mukaleme kitabıdır. Ayrıca Tük âdetlerine, teşkilatına dair kısa bazı bilgiler ve atasözlerine de yer verilmiştir. Eser Bibliotheque Nationale’de bulunmaktadır (AF 235). 3. Dillerin Altın Kapısı. Çek filozofu ve terbiyecisi Johann Amos Comenius’un Janua Linguarum Reserata Aurea… (Lesna, 1631) adlı kitabının Türkçe tercümesidir. 1643’te İstanbul’da kaleme alınan eser Latince Türkçe konuşmalardan meydana gelmektedir. Eserin bir nüshası Bibliotheque Nationale’dedir (Türkçe Yazmalar, nr. 216).

D) Kitâb-ı Mukaddes Tercümesi. Ahd-i Atîk, Ahd-i Cedîd ve Apokripha’dan meydana gelen bu tercümeyi Ali Ufkî Hollanda sefiri Levinus Warner’in isteği ve onun para yardımı ile yapmıştır. Ahd-i Atîk’teki Ezra ve Yeremya bölümlerinden bir kısmı eksik olan bu yazma Leiden Üniversitesi Levinus Warner koleksiyonunda bulunmaktadır (Cod. 390 Warn). 1666’da tamamlanan bu tercümenin Ahd-i Cedîd kısmı Kieffer’in tashihinden geçtikten sonra 1819’da, tamamı ise 1827’de yayımlanmıştır. Bugün kullanılan Türkçe Kitâb-ı Mukaddes Ali Ufkî’nin tercümesine dayanmaktadır.

Yukarıda sayılan eserlerden başka, İstanbul’da 1657-1658 yıllarında İsveö büyükelçiliği yapmış olan Claes (Nicholas) Ralamb’ın Ali Ufkî’den satın aldığı 137 adet minyatürün de Ali Ufkî’nin eseri olabileceği belirtilmektedir. Bu minyatürler halen Stockholm’de Kungelige Bibliothek’te (nr. 10) bulunmaktadır. Ali Ufkî’nin ayrıca Dr. Isaac Basire’e 1666’da yazdığı mektupları ile Mezmûrlar tercümesi ve besteleri tesbit edilmiştir. Paris Bibliotheque Nationale’de Şark Yazmaları arasında (Suppl. Turc 472) kayıtlı bulunan eser Hz. Davud’un ilk on dört mezmurunun hece vezniyle Türkçe’ye tercümesi ile notalarından meydana gelmektedir.

TÜRKİYE DİYANET VAKFI, İSLAM ANSİKLOPEDİSİ, CİLT II, Sayfa 456, 457 Turgut KUT