GöNÜlden esiNTİler bir hiKÂye biRÇok yorum (4) Bİr ressam hiKÂyesi necdet ardiç

saffat siresi 96. Âyette

‘’Halbuki sizi de yapa geldiğiniz şeyleri de Allah halketmiştir.’’ denilmektedir.

Allah halketmiştir sözüyle işaret edilen varlıkların halkedilişi çok üst boyutlarda esmâ mânâları’nının takdiri hükmüyledir. Bu varlıkların  meydana gelişi sonucu bu varlıkların var oluşunun  tabi neticesi olarak da onların fiileri meydana gelir. Yani fiiler, birim mânânın dışarıdan algılanan şeklidir. Birim mânânın algılanış şekli fiilidir, her fiil gerçekte mânâdır. fiil mânânın ta kendisidir, o mânâ algılama aracına bağlı olarak fiil şeklinde değerlendirilir . Esas var olan mânâdır, mânânın fiil şeklinde algılanışı algılama aracı dolayısıyladır.

‘’Allah vardır ve onunla beraber hiçbir şey yoktur’’ cümlesiyle dikkat çekilen fiilin mânâ’nın kendisi olduğudur. Yoksa fiil mânâ ihtiva eder şeklinde bir anlayış değildir. Ef’âl boyutu, ef’âl âlemi algılama araçları dolayısıyla var sayılır. Bu nedenle bu kesret âlemi için her şey hayalden ibarettir denmiştir, hayal âlemi ifadesi kullanılmıştır.  çünkü kesret, çokluk kavramı içine giren her şey İlâh-î isimlerin mânâlarından başka bir şey değildir.

Ve eğer birim, varlığın tekliğini seyredebilme vasfına sahip değilse O nun için çokluk âlemi mevcut olacak ve kesret âleminin kuralarına göre yaşayacaktır. eğer şuur boyutunda yaşayabilme, varlığın tekliğini seyredebilme vasfına sahip ise kader sırrına vakıf olarak yaşayacaktır. ancak bu yaşayış bu yaşanan âlemi ortadan kaldırmayacaktır. her boyut kendi boyut algılayıcısıyla mevcuttur. İnsân ismi altında zat boyutu sıfat boyutu, esmâ ve ef’âl boyutu mevcuttur. Herkes hangi boyuta erdiyse oranın hakkını vererek yaşayacaktır. Bu dört boyutta insân’ın varlığında mevcuttur. Nitekim peygamberimiz bir hadisinde ‘’Allah Âdemi kendi sûreti üzerine meydana getirdi’’ buyurmuştur.

Peygamberimizin  hadîs’i gereğince de Zat boyutuna eren oranın hakkını verir, sıfat, esmâ boyutuna eren oranın hakkını verir ef’âl boyutundaki oranın hakkını vermek mecburiyetindedir. Çünkü bu dört boyut da insân’ın varlığında mevcuttur.