Görkəmli filosof ustad şəhid Mürtəza Mütəhhəri yeni kəlam elminin əsasını qoymuşdur

ŞƏHİD MÜTƏHHƏRİNİN «MÜASİR KƏLAM ELMİ»NƏ DİQQƏT YETİRMƏSİNİN SƏBƏBİ

Şəhid Mürtəza Mütəhhəri öz dövri problemlərini lazımınca başa düşüb araşdırmağı bacaran və eyni zamanda bütün varlığı ilə islam dininə bağlı olan bir mütəfəkkir alim olmuşdur. Onun vücudunda cəmləşən bu iki xüsusiyyət ona yaşadığı dünyanı dərk etmək, onda baş verən elmi-ictimai dəyişiklikləri vaxtında müşahidə edərək mövcud problem və ehtiyaclarla tanış olmaq və onların həlli yolunda var qüvvəsi ilə çalışmaq imkanı verirdi.

DÖVRİ PROBLEMLƏRİ TANIMAĞIN ZƏRURİLİYİ

Şəhid Mütəhhəri imam Sadiq (ə)-ın məktəbində tərbiyə olunduğu üçün, öz zəmanəsini dərindən tədqiq edərək onu lazımınca tanımağa çalışırdı. O, bu barədə özünün «gənc nəslin rəhbərliyi» adlı məqaləsində yazır:

İmam Sadiq (ə)-dan «Üsuli-kafi»də, çox böyük mətləbi bəyan edən bir hədis söylənilmişdir:

(Əl alimu bi zəmanihi la yəhcəmu ələyhil-ləvabis.)

Yə᾽ni: «Zəmanəsini dərk edən şəxsin üzərinə heç vaxt onu şübhəyə salan və çıxılmaz vəziyyətdə qoyan şeylər hücum etməz».

Fars dilində hücum kəlməsi, hər hansı bir şiddətli hücum mə᾽nasını, ərəb dilində isə gözlənilməyən hücum mə᾽nasını daşıyır. Deməli, imam Sadiq (ə) demək istəyir ki, əgər hər hansı bir şəxs öz zəmanəsini doğru-düzgün qiymətləndirməyi bacarsa, heç vaxt başına gözlənilməz hadisələr gəlməz və ya hadisə baş verərkən özünü itirməz. Belə şəxslər heç vaxt xoşagəlməz hadisələr qarşısında aciz qalmır, düşdüyü şəraitdən və qarşılaşdığı problemlərdən yaxa qurtarmağı bacarır!

Şəhid Mütəhhəri sözünü davam etdirərək deyir: «Biz hal-hazırda çox mühüm bir sual qarşısında dayanmışıq. Yaşadığımız dövrdən, onda baş verən mühüm dəyişikliklərdən xəbərsizik. Bə᾽zən əvvəlcədən haqqında kifayət qədər tədqiqatlar aparmadığımız mövzularla rastlaşırıq. Məsələn, qadının ictimai hüquqları məsələsi ilə qarşılaşdıqda, fürsət tapıb bu mövzuda fikrimizi lazımınca təmərküzləşdirə bilmirik».

Qeyd etdiyimiz kimi, şəhid Mütəhhəri bu məsələyə həddindən artıq diqqət yetirmiş, dövri problemləri vaxtında və hətta bə᾽zən vaxtından da qabaq analiz etməyi bacarmış və islam dini baxımından bu məsələnin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu dərk etmişdir. O, yüksək iste᾽dadı sayəsində islam dininin cəmiyyətşünaslıq və ya sosioloji məsələlərin öyrənilməsinin həddən artıq əhəmiyyətli olmasını başa düşmüşdür. Buna görə də bu sahənin öyrənilməsinə xüsusi diqqət yetirmiş və heç vaxt bu barədə olan tədqiqatlarını dayandırmamışdır. İndi isə belə bir sual meydana çıxır ki, Şəhid Mütəhhərinin yaşadığı dövrdə islam dininin və ümumiyyətlə, müsəlmanların vəziyyəti necə olmuşdur? Biz bu sualın cavabını ustadın öz əsərlərində axtarmalıyıq, çünki islam dünyasında müsəlman cəmiyyətlərinin ümumi vəziyyətini araşdıracaq bir sahə və ya bu işlə məşğul olan xüsusi tədqiqat qrupu olmadığından bu mövzuda müraciət edə biləcəyimiz digər bir mənbə mövcud deyildir.