Görkəmli filosof ustad şəhid Mürtəza Mütəhhəri yeni kəlam elminin əsasını qoymuşdur

İNSANDA OLAN ZÜLM VƏ NADANLIQ, ELM VƏ İMAN QARŞIDURMASI

İnsanda olan agahlıq, maddi və mə᾽nəvi istəklər (mürəkkəb bir varlıq olması) və ixtiyar kimi bacarıq və qüvvələr, ona ilahi əmanətin məs᾽uliyyətini öz üzərinə götürmək ləyaqətini bəxş edir.

«Biz əmanəti [Allaha itaət və ibadəti, şər᾽i hökmləri yerinə yetirməyi] göylərə, yerə və dağlara təklif etdik. Onlar onu götürməkdən qorxub çəkindilər. Çox zalim və çox cahil olan insan isə onu götürdü. [İnsan bu ağır əmanəti götürməklə özünə zülm etdi və cahilliyi üzündən onun çətinliyini, ağır nəticəsini bilmədi]». (Əl-əhzab-72).

İnsanın ilahi əmanətin məs᾽uliyyətini öz üzərinə götürməsi onun əzəmətli bir xilqət olduğunu götərməklə bərabər, tənəzzül edə biləcəyinin də aşkar nişanəsidir. Qur᾽andakı mübarək bu ayə, insanların yalnız iki yolla tənəzzül edib, yolunu azmasını bəyan edir.

1-Başqalarına zülm edərək hüquqlarını tapdalamaq və ədalət yolundan çıxmaq;

2-Nadanlıq, yə᾽ni səhvə yol vermək.

Elə buna görə də Qur᾽anın mübarək ayəsində, ilahi əmanətin heç bir varlıq tərəfindən qəbul edilməməsi və bunu məhz insanın qəbul etməsi məsələsindən sonra buyurulur:

İnsan çox zülmkar və nadan bir varlıqdır. İnsanda olan bu iki bacarıq, yə᾽ni tərəqqi və təkamül, tənəzzül və azğınlıq bir-birindən ayrılmazdır.

Buna görə də, insanın tərəqqi və təkamül amili elm və iman, tənəzzül və azğınlıq amili isə zülmkarlıq və nadanlıqdır. Nadanlığın qarşısını ala bilən yeganə qüvvə elm, zülmkarlığın qarşısını ala bilən qüvvə isə imandır. İnsanların tənəzzül etmələrinə səbəb olan iki amil var: nadanlıq və zülmkarlıq. Bunun da qarşısını yalnız elm və iman ala bilər. Məhz buna görə də, insanlığa qiymət vermək üçün əsas götürülən əlamətlər elm və imandır.