Государственный комитет связи, информатизации и телекоммуникационных технологий республики узбекистан

1.2. Tranzistorli quvvat kuchaytirigichining tuzilish sxemasini tuzish va hisoblash

Tranzistorli quvvat kuchaytirigichining (TQK) tuzilish sxemasini tuzish va hisoblash uchun quyidagi dastlabki berilganlar zarur:

1) uzatkich yuklamaga berishi kerak bo‘lgan R_1yu, quvvat;
2) ishchi chastotalar diapazoni;
3) yuklama turi va uning parametrlari;
4) ta’minot manbai kuchlanishi;
5) qo‘zg‘atkichning chiqish quvvati R_qo‘z.
Umumiy holda tranzistorli uzatkichning yuqori chastotali (YuCh) trakti 3­rasmda keltirilgan tuzilmaga ega bo‘ladi. Chiqish filtri yuqori garmonikalarning talab qilingan darajada so‘ndirilishini ta’minlaydi. Quvvatlarni qo‘shish cxemasi (QQS) va bo‘lish cxemasi (QBS) berilgan uzatkich quvvatini ta’minlash uchun agar bitta tranzistorning quvvati etarli bo‘lmasa bar necha tranzistorlarning quvvatlarini qo‘shish uchun zarur. Kollektor moslashtirish zanjiri (MZ) berilgan rejimda taranzistorlarni ishlashini ta’minlash uchun talab qilinadigan R_K qarshilikka yuklama qarshiligini (masalan, QQS kirish qarshiligini) moslashtirish uchun zarur.
Kirish MZ tranzistorning kompleks kirish qarshiligini kuchaytirish kaskadi kirishining berilgan qarshiligiga o‘zgartiradi. Barcha funksional tugunlarda (MZ, QQS, QBS, filtrda) tranzistorlar vududga keltiradigan quvvatning bir qismi yo‘qotiladi, buni tranzistorlar quvvatini hisoblashda e’tiborga olish kerak. Zanjirdagi quvvatni yo‘qotilishini odatda uning foydali ish koeffitsienti xarakterlaydi. Tuzilish sxemasini hisoblashda tugunlarning foydali ish koeffitsientlarining quyidagi qiymatlarini olish mumkin:

• 
  Filtrning foydali ish koeffitsienti η_F= 0,85 ÷ 0,95,
  
• 
  QQS (QBS) foydali ish koeffitsienti η_QQQ= η_QTQ≈ 0,85 ÷ 0,95,
  
• 
  MZ foydali ish koeffitsienti η_MZ= 0,8 ÷ 0,95.
  

Bir necha tugunlar kaskadli ulanganida natijaviy foydali ish koeffitsienti alohida tugunlarnining foydali ish koeffitsientlarini ko‘paytirish orqali aniqlanadi. Masalan, MZ, QQS va filtrdan iborat qurilmaning foydali ish koeffitsienti η_OK quyidagiga teng bo‘ladi:
 .


Tuzilish sxemasini tuzish chiqish (oxirgi) kaskadi tranzistorlari tanlanishiga bog‘liq R_1OK quvvatni hisoblashdan boshlanadi:


 .


Keyin tranzistor turi tanlanadi, chiqish kaskadidagi tranzistorlar soni aniqlanadi, zarurat bo‘lganida ularning quvvatlarini birlashtirish usuli aniqlanadi. Berilgan chastotada K_R quvvat bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti, shuningdek oxirgi kaskad qo‘zg‘atish quvvati aniqlanadi:





Keyin olingan R_OK.kir qo‘zg‘atish quvvati bo‘yicha mos MZlarda (zarur hollarda QQS yoki QBSda) yo‘qotishlarni hisobga olib tranzistorlar quvvatlari aniqlanadi va oxiridan oldingi kaskadning tuzilmasi aniqlashtiriladi. O‘xshash tarzda qolgan kaskadlarni hisoblash o‘tkaziladi. QK tuzilish sxemasini hisoblash quyidagi shart bajarilganda tugatiladi:

P_kir.TQK ≤ R_qo‘z

bu erda R_chiq.TQQ- TQKning chiqish quvvati;
R_qo‘z – qo‘zg‘atkichning chiqish quvvati.
Agar qo‘zg‘atkich quvvati texnik talablarda ko‘rsatilmagan bo‘lsa, u holda uni quyidagi chegaralarda olish mumkin


P_qo‘z ≈ 200 mVt.


Ko‘p hollarda bunday tarzda ishlab chiqilgan tuzilish sxemasi taxminiy hisoblanadi. Loyihalashtirish jarayonida u aniqlashtiriladi. Tuzilish sxemasida ishlatiladigan tranzistorlar turlari va ularning ulanishi usullari kirish va chiqish quvvatlari qiymatlari, kirish va qarshiliklari qiymatlari va boshqalarni ko‘rsatish tavsiya qilinadi.
Tuzilish sxemasi qancha batafsil tuzilsa, u shuncha uzatkichni loyihalashtirishda ko‘p yordam beradi.