Grafika va yozuv tarixi reja: Yozma nutq me’yorlari fani, uning maqsad va vazifalari. Yozuv tarixi, turlari, 3

MITTI QUSH
Dunyodagi eng jajji qush Kubada yashaydi. «Ari kolibri» degan sinchalak qushning og‘irligi atigi ikkig`uch gramm keladi. Bu qush soatiga 40 km uchib, 900-1000 km masofani dam olmay o‘ta oladi. Mitti qushchaning yuragi bir daqiqada 500-1300 martagacha uradi va u bir daqiqada 600 marta nafas olib nafas chiqaradi.
N a m u n a: engso‘zida evang grafemalari qo‘llangan:
E grafemasining ifodalanishi - alifbedagi e harfining o‘zi. Demak, u monograf (bir harfdan iborat bo‘lganligi uch|un) sanaladi.e grafemasining mazmun planida o‘zbek tilining o‘rta keng, lablashmagan “e” fonemasi kodlashtirilgan, shuning uchun u fonografema hisoblanadi (fonema kodlashtirilgani uchun); ng grafemasiniig ifoda plani ikki harfdan n+gqo‘shilmasidan tarkib topgan, shunga ko‘ra u poligraf (digraf) sanaladi; ng grafemasining mazmun planida sayoztil orqa «ng» fonemasi kodlashtirilgan, shunga ko‘ra u ham fonografema hisoblanadi.
Birinchi gap oxirida nuqta (.) qo‘llangan. U noharfiy belgidir. Bu belgining mazmun planida tinch ohang, darak ohangi (prosodik birlik) kodlashtirilgan, shuning uchun u prosodemografema sanaladi.


3-amaliy mashg‘ulot. Yozma nutq va orfografiya tamoyillari
MASHG‘ULOT REJASI:
1. Mavzuga doir nazariy bilimlarni tekshirish.
2. Amaliy mashg‘ulot topshirig‘ini bajarish.
3. Amaliy mashg‘ulot topshirig‘ini tekshirish va baholash.
Alifbodur xat-u savod beshigi,
U birlan ochilur bilim eshigi.
Ko‘zlarning nuri-yu dillar g‘ururi,
U birlan zohirdur ellar shuuri.


1- mashq. Matnni o‘qing. Ajratib ko‘rsatilgan. so‘zlarning orfografiyaning qaysi prinsipiga ko‘ra yozilganligini tushuntirib bering.
-Janob ustod, - murojaat etdi Behzod. Sherning bo‘ynidanzanjirlar uzildimi?
Navoiy “yalt” etib qaradi. Keyin kulimsirab dedi: - Haydar aytdimi sizga? U yigitning ko‘nglig‘oyat beg‘ubordir.

• 
  Haydar ishontirdiki, - dedi Behzod, - u yolg‘iz menga so‘zlangan. Men u rasmni ko‘rmoqqa mushtoqmen. Qachon ko‘rsatursiz?
  
• 
  Meniki bamisoli bolalarning chizmakashligidek bir narsa... – dedi Navoiy qo‘lini silkib.
  
• 
  Zanjirband sher o‘z asoratchilariga qarshi yana ham qo‘rqinchliroqbo‘lur, - dedi sekingina Behzod, - Sherning bo‘yni zanjirga itoat qilsa ham, yuragi aslo bo‘ysunmas, afsuski, bu oddiy haqiqatni idrok etmaydilar... (Oybek).