Gül ÇavuşOĞLU1 Şaban Ünver2 M. Yalçın taşmektepliGİL

SPORDA ŞİDDET TEMALI HABERLERİN YAZILI BASINDA YER ALMA SIKLIĞININ İNCELENMESİ

Gül ÇAVUŞOĞLU¹

Şaban ÜNVER²

M. Yalçın TAŞMEKTEPLİGİL³

Musa ÇON⁴

E-mail: [e-mail]

Telefon: [phone]

Telefon: [phone]

Not: Bu makale 06-07 Haziran 2013 tarihinde Samsun’da düzenlenen Uluslararası Sporda Şiddetin Temelleri ve Önlenmesi Yönündeki Stratejiler Sempozyumu’nda sözel bildiri olarak sunulmuştur.

SPORDA ŞİDDET TEMALI HABERLERİN YAZILI BASINDA YER ALMA SIKLIĞININ İNCELENMESİ

ÖZET

Yazılı basında çıkan sporla ilgili şiddet haberleri toplumun şiddet algısı bakımından kritik bir öneme sahiptir. Bu nedenle yazılı basında şiddetle ilgili haberler hakkında tanımlayıcı değerlendirmeler yapmak önemli bir hale gelmiştir. Dolayısıyla bu çalışma Türk basınındaki şiddet haberlerinin hangi yoğunlukta yazılı basına yansıdığını ortaya koymak amacını taşımaktadır. Tarama yöntemiyle gerçekleştirilen çalışma toplam 227 günlük zaman dilimini kapsamaktadır. Bu zaman aralığında, bazı tirajlı ulusal günlük gazeteler (HABERTÜRK, HÜRRİYET) ile diğer bazı günlük spor gazetelerinde (FANATİK, FOTOMAÇ) sporla ilgili şiddet haberlerinin yer alma sıklıkları, sayıları, biçimi (yazı ve resim olarak), uzunluğu, kaynağı ve verilen şiddet haberlerinin hangi spor dalı ve kuruluşuyla ilgili olduğu belirlenerek değerlendirmeye alınmış ve ortaya çıkan sonuçlar yorumlanmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede şiddet haberleri, “Avrupa ve Türkiye’den’’, ‘’Futbol ve Diğer branşlar’’, ‘’Lig kategorisi’’,‘’En fazla hangi kulüp ile ilgili olduğu’’ ve ‘’Şiddet Kaynağı’’ olarak guruplara ayrılıp incelenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin istatistiksel sonuçları SPSS 19 paket programında bulunan frekans ve yüzde değerlendirmesi ile Ki-kare (χ) çözümlemesi kullanılarak yapılmıştır. Ayrıca uyum analizi yapılarak değişkenlerin düzeyleri arasındaki ilişkiler belirlenmiştir. Araştırma sonucunda sporda şiddet içerikli haberlerin daha çok futbol dalında yoğunlaştığı, şiddet olgusunun aktörlerinin toplamda yine futbol izleyicileri olduğu anlaşılmıştır. Toplumun şiddet algısındaki tansiyonunun düşürülmesi bakımından medya yayım kuruluşlarının bilhassa futbol haberlerinde şiddet temasını daha duyarlı aktarmaları gerektiği söylenebilir.

Anahtar kelimeler: Şiddet, gazete, spor
THE FREQUENCY INVESTIGATION OF THE NEWS RELATED TO VIOLENCE IN SPORTS IN PRINTED MEDIA

ABSTRACT

News related to violence in sports in the printed media has critical importance in violence perception of society. That is why, it has become an important issue to make descriptive evaluation of the news about violence in sports in the printed media. The purpose of the present study was to determine how often the news about violence in sports took place in the printed media. This study was done using scanning method that covered total time period of 227 days. During this time period, frequency, number, type (written or photos), length, source, sports branch and organizations of the news related to violence in sports in the national daily newspapers (HABERTÜRK, HÜRRİYET) and the daily sports newspapers (FANATİK, FOTOMAÇ) were determined and the results were evaluated. With that in mind, the news related to violence were first categorized as fallows and then examined; “Europe and Turkey”, “Soccer and other branches”, “League categories”, which club is related to most”, and “Source of Violence. For statistical analysis, the frequency and the percentage of data were calculated and chi-square test was used with the help of SPSS (version 19.0). In addition, consistency analysis was done to determine the relationship among the different level of variables. As a result of this study, it was understood that news related to violence was more focused on soccer and soccer spectators are the main actors of violence in sports. It could be speculated that, media organizations should publish the news, especially violence in soccer, in more responsible manner to cease the tension in violence perception of society.

Key Words: Violence, newspaper, sports
GİRİŞ

Toplumda egemen olan sporun yapısındaki incelemeler, o toplum ve kültürü hakkında önemli ipuçları sağlar (Fişekçioğlu ve ark., 2010). Yirminci yüzyılın başlamasıyla birlikte iletişim teknolojilerinde önemli gelişmeler yaşanmıştır. Özellikle bu yüzyıl içinde televizyon, bilgisayar ve internetin kullanıma açılması iletişimi sınır tanımaz boyutlara ulaştırmıştır (Nalçaoğlu, 2003).

Bu süreçte önemli rol oynayan medya, geniş kitlelere haber ve bilgi ileten, toplum ve onu oluşturan kesimler arasında diyalogu sağlayan ve bunu bir süreklilik içinde yürüten kurumsal bir güç olarak ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla ‘’medya bugün dünyayı ‘evrensel bir kent’ diyebileceğimiz noktaya getirmiştir. Ülkeler arasındaki sınırlar artık yalnızca haritalar üzerinde kalan birer çizgiden ibarettir (Taşmektepligil ve ark., 2004).

Gazeteler kamuoyu oluşturmada güçlü bir araçtır. Gazetelerin spor sayfaları ise kitleleri manipüle etmede kullanılan etkin sayfalardır. Çünkü günlük gazetelerin spor sayfaları okurların bakmayı ihmal etmedikleri bölümlerdir. Hatta birçok okurun gazeteyi spor sayfasından başlayarak okudukları söylenebilir. Evrensel bir sistemin parçası olarak, sporun gelişimi ve süreçleri birbiri ile bağıntılı olarak görülür. Bu çerçevede medya-spor etkileşimi, bu ortak sistemin çok önemli bir parçası olarak tanımlanmaktadır (Maguire, 1993). Günümüzde uygarlık ve şiddet kavramları birbirleriyle ters, karşıt gibi düşünülse de, aslında modern zamanlarda şiddetin, aynı ilkel şekliyle, sadece ortamlarını değiştirerek varlığını sürdürdüğü görülmektedir. Haber saatleri ve gazeteler evrensel kabul gören “iyi olay, kötü haber; kötü olay, iyi haber” prensibiyle, dünyanın dört bir yanından derledikleri şiddeti halkın evine-işyerine taşımaktadır (Özsoy, 2011).

Gerçekte kitle haberleşme araçlarından, sporda şiddet olaylarını giderme, seyirciyi eğitme ve yönlendirme rolü beklenir. Ancak medya bugün sadece kar amaçlı hareket etmekte ve sporda kamusal yayıncılığı göz ardı ederek bir dizi etik probleme neden olmaktadır (Erkal, 1992).

Spor, her ne kadar, daha hızlıya, daha güçlüye, daha yükseğe ulaşmak için yapılan büyük bir mücadele ise de, aynı zamanda evrensel ilke ve kurallarla yapılan bir oyun, yarış ve eğlencedir. Fakat sporcu, seyirci ve taraftarların, bireysel ya da sosyal nedenlerle bu amaçları görmezlikten gelmeleri, saptırmaları, kötüye kullanmaları sporu zaman zaman savaş alanına dönüştürmektedir (Yetim, 2000). Oysa Norbert Elias’a göre modernitenin özgün bir fenomeni olarak, modern sporun ayırt edici özelliği şiddetin azaltılmasıdır (Özsoy, 2011).

Şiddet kültürü geçmişten günümüze her toplumun tarihinde olan ve yabancı olunmayan bir olgudur. Gelişen teknolojilerle birlikte, hızla değişen toplumlarda şiddetin yöntemi ve öğrenildiği araçlar da değişmektedir. Nitekim günümüzde iletişim araçlarının şiddeti her yönüyle öğrettiği ve bireyleri kışkırttığı düşüncesine pek çok düşünür katılmaktadır (Chomsky, 2001).

İnsanın doğasında var olan ve bastırılmış bir davranış biçimi olan şiddet, sahip olunan güç ya da kudretin yaralanma ya da kayıp ile sonlanma olasılığı yüksek bir biçimde bir başka insana, kendine, bir başka gruba ya da bir topluma karşı tehdit yoluyla ya da bizzat uygulanmasıdır (Deveci ve ark., 2008).

Modern anlayışa göre, elit spor olayları, halk kitlelerine aktarılmadıkça değer taşımamaktadır. Yaşanan gelişmeleri kitlelere aktarma işlevini yerine getiren medya, günümüzde sporun tamamlayıcısı ve ayrılmaz bir parçası konumundadır. Spor sahalarında yaşanan şiddet olaylarının önlenmesinde medyanın da sorumluluk üstlenmesi gerektiği zaman zaman dile getirilmektedir. Medya, haberleri veriş şeklinden yorumlama biçimine, attığı başlıklardan kullandığı söz kalıplarına kadar bütün unsurlarıyla spor kamuoyunu şekillendirmede dolaylı da olsa bir etkiye sahiptir. Çünkü günümüz insanı güncel gelişmeleri medya aracılığıyla öğrenmekte, zihin haritaları medyanın oluşturduğu kavramlara göre şekillenmektedir (Özsoy, 2011).

Bu araştırmada, Türkiye’de günlük olarak yayınlanan spor gazeteleri (FANATİK, FOTOMAÇ) ile diğer gazeteler (HABERTÜRK, HÜRRİYET) dikkate alınarak gazetelerdeki sporda şiddet temalı haberlerin yer alma sıklıkları nicelik olarak incelenmiş ve karşılaştırılmıştır.

MATERYAL VE YÖNTEM

Bu çalışmada ulusal yazılı basında yer alan tirajlı gazetelerden rastgele seçilen spor gazeteleri (Fanatik, Fotomaç ) ile genel gazeteler (Habertürk, Hürriyet) tarama yöntemiyle incelenmiştir. Çalışma 17 Ağustos 2012-01 Nisan 2013 tarihleri arasındaki toplam 227 günlük zaman dilimini kapsamaktadır. Bu zaman aralığında gazetelerde, sporla ilgili şiddet haberlerinin yer alma sıklıkları, sayıları, biçimi (yazı ve resim olarak), kaynağı ve verilen şiddet haberlerinin hangi spor dalı ve kulübüyle ilgili olduğu belirlenerek değerlendirmeye alınmıştır.

Bu çerçevede şiddet haberleri, “Yurtiçi ve Yurtdışı’’, ‘’İlgili Branşlar’’(futbol, basketbol ve voleybol), ‘’Lig Kategorisi’’(Süper Lig ve PTT 1.Lig, 1.2.3. Lig ve Amatör Lig, Avrupa Kupası),‘’En fazla hangi kulüp ile ilgili olduğu’’(Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş, Trabzonspor, Diğer Süper Lig Kulüpleri, 1.2.3. Lig ve Amatör Kulüpler, Yabancı Kulüpler) ‘’Şiddet Kaynağı (taraftar, sporcu, antrenör, yönetici)’’ olarak guruplara ayrılıp incelenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin istatistiksel sonuçları SPSS 19 paket programında frekans ve yüzde değerlendirmesi ile chi square (χ) çözümlemesi kullanılarak yapılmıştır. Ayrıca uyum analizi yapılarak değişkenlerin düzeyleri arasındaki ilişkiler belirlenmiştir.
BULGULAR

Bu çalışmada Türkiye’de 17.08.2012 – 01.04.2013 tarihleri arasında (227 gün) yayımlanan Fanatik, Fotomaç, Habertürk ve Hürriyet gazetelerinin incelenmesi sonucunda sporda şiddet içerikli toplam 264 habere yer verildiği görülmüştür. Aşağıda bu haberlerin dağılımları tablolar halinde açıklanmaya çalışılmıştır.

Tablo 1: Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli haberlerin gazetelere göre dağılımı

Gazeteler		N	Yüzde
	Fanatik	66	25,0
	Fotomaç	64	24,2
	Habertürk	61	23,1
	Hürriyet	73	27,7
	Toplam	264	100,0

Sporda şiddet içerikli haberlerin ulusal günlük gazete ve spor gazetelerindeki dağılımlarına bakıldığında önemli bir oransal farklılık bulunmamakla birlikte en çok haber sayısına sahip gazetelerin Hürriyet ve Fanatik olduğu görülmektedir (Tablo 1).

Tablo 2: Sporda şiddet içerikli haberlerin kaynaklanma yerine (yurt içi ve yurt dışı) göre dağılımı

Şiddetle İlgili Haberin Kaynağı		N	Yüzde
	Yurtiçi	238	90,2
	Yurtdışı	26	9,8
	Toplam	264	100,0

Tablo 2’de gazetelerde yayımlanan sporda şiddet içerikli haberlerin büyük çoğunluğunun yurt içi (%90,2), çok azının ise yurt dışı (%9,8) kaynaklı olduğu görülmektedir.

Tablo 3: Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli haberlerin branşlara göre dağılımı

Spor Dalları	N	Yüzde
Futbol	238	90,2
Basketbol	21	8,0
Voleybol	5	1,9
Toplam	264	100,0

Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli toplam 264 haber branşlara ayrılarak incelendiğinde yoğunluğun %90,2 (238) ile en fazla futbol branşında olduğu dikkat çekmektedir. Bunu sırasıyla basketbol (%8) ve voleybol (%1,9) dalları takip etmektedir (Tablo 3).

Tablo 4: Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli haberlerin Lig Kategorisine göre dağılımı

Lig Kategorisi		N	Yüzde
	Süper Lig Ve Ptt 1.Lig	240	90,9
	1.2.3. Lig Ve Amatör Lig	13	4,9
	Avrupa Kupası	11	4,2
	Toplam	264	100,0

Yayımlanan şiddet içerikli haberlerin liglere göre tasnifi yapıldığında en fazla Süper Lig ve PTT 1. Lig kategorisinde (%90,9) en az ise Avrupa Kupası (Şampiyonlar Ligi, UEFA Kupası ve Milli Takım) (%4,2) kategorisinde verildiği görülmüştür (Tablo 4).

Tablo 5: Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli haberlerin kulüplere göre dağılımı

KULÜPLER		N	Yüzde
	Fenerbahçe	79	29,9
	Galatasaray	50	18,9
	1.2.3. Lig Ve Amatör Kulüpler	35	13,3
	Diğer Süper Lig Kulüpleri	30	11,4
	Beşiktaş	25	9,5
	Trabzon	23	8,7
	Yabancı Kulüpler	22	8,3
	Toplam	264	100,0

Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli toplam 264 haberin kulüplere dağılımı incelendiğinde en çok haberin Fenerbahçe (%%29,9) ve Galatasaray kulübüyle (%18,9) ilgili olduğu görülmektedir. Diğer kulüplerle ilgili haber dağılımlarının ise nispeten birbirlerine yakın olduğu belirlenmiştir (Tablo 5).

Tablo 6: Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli haberlerin şiddet kaynağına göre dağılımı

Şiddet Kaynakları		N	Yüzde
	Taraftar	158	59,8
	Sporcu	86	32,6
	Yönetici	11	4,2
	Antrenör	9	3,4
	Toplam	264	100,0

Tablo 6’da sporda şiddet içerikli haberlerin kaynağına bakıldığında en yüksek oranı taraftarlar (%59) oluşturmakta onu sporcular (%32,6) izlemektedir. Antrenör (%3,4) ve yöneticiler (%4,2) ise en düşük yüzdeyi oluşturmaktadır.

Tablo 7: Gazetelerdeki sporda şiddet içerikli haberlerin resimli veya resimsiz verilmesi durumuna göre dağılımı

Haber Biçimi		N	Yüzde
	Resimli	222	84,1
	Resimsiz	42	15,9
	Toplam	264	100,0

Sporda şiddet içerikli haberlerin resimli veya resimsiz verilmesi bakımından incelendiğinde büyük çoğunluğuna (%84,1) resimli, az bir kısmının ise (%15,9) resimsiz olduğu görülmüştür (Tablo 7).

Tablo 8: Sporda şiddet içerikli haberlerin gazete türüne göre dağılımı

Gazete Türü	N	Yüzde
Spor Gazeteleri	130	49,2
Genel Gazeteler	134	50,8
Toplam	264	100,0