Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B. Muxametov, A. A. Abduvohidov buxgalteriya hisobi

Buxgalteriya balansi (1-son shakl) va xususiy kapital to’g’risidagi hisobot (5-son shakl) o’rtasidagi bog’liqlik. Buxgalteriya balansida xususiy kapital (ustav kapitali, qo’shilgan kapital, rezerv kapitali, sotib olingan xususiy aktsiyalar, taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar), maqsadli tushumlar, kelgusi davr xarajatlari va to’lovlari uchun zahiralar) bo’yicha ma’lumotlar 410-470-satrlarda yil boshida va yil oxirida statik tarzda keltirilgan. Yil davomidagi o’zgarishlar balansda mavjud emas. Quyida keltirilgan 5-shaklda bu o’zgarishlar mavjud hamda yil boshidagi va oxiridagi ko’rsatkichlar buxgalteriya balansi moddalari bilan to’g’ri kelishi kerak.
Yuqoridagi fikr-mulohazalaridan ko’rinib turiptiki moliyaviy hisobot shakllari o’rtasida muhim bog’liqliklar mavjud va bir birini to’ldirib, moliyaviy hisobot axborot foydalanuvchilar uchun kerakli va etarli ma’lumotlarni etkazib beradi.
Sinov balansi. Moliyaviy hisobotlarini tuzishdan oldin tayyorgarlik ishlari olib boriladi. Bunda hisobvaraqlardagi yozuvlar aylanmasi aniqlanadi va oxirgi qoldiqlari hisob-kitob qilinadi, analitik hisobvaraqlar bo’yicha aylanmalarni aniqlanadi hamda sintetik hisobvaraqdagi yozuvlarni bosh daftarga yoziladi. Bosh daftardagi yozuvlar to’g’riligini tekshirish uchun sinov balansi tuziladi. Bu registr uchta juft tengliklardan iborat: hisobvaraqlardagi yil boshidagi debet va kredit qoldiqlari; hisobot davridagi hisobvaraqlarning debet va kredit aylanmalari; hisobvaraqlarning hisobot davri oxiridagi debet va kredit qoldiqlari. Uchta juftlik doimo debet va kredit tomonlari teng bo’lishi kerak. Aks holda hisobvaraqlarda xatolik mavjudligini ko’rsatadi. Registr shakli quyida keltirilgan. Hisobvaraqlar “MBA” MChJ ishchi hisobvaraqlaridan olingan bo’lib, namunaviy hisobvaraqlar rejasidan farq qiladi (12.1-jadval).
12.1-jadval
“MBA” MChJ ishchi hisobvaraqlaridan olingan ma’lumotlar
(ming so’m)

Hisobvaraq	Saldo hisobot davri boshida		Aylanma davr davomida		Saldo hisobot davri oxirida
Kod	Debet	Kredit	Debet	Kredit		Debet	Kredit
0120	12 308 661		16 414 414	8 668 570		20 054 505
0130	10 283 076		12 621 784	7 312 106		15 592 754
0140	222 562		87 825	58 410		251 977
0150	543 413		424 106	211 718		755 801
0160	1 611 194		943 780	450 064		2 104 910
0190	36 600		68 292	28 386		76 506
0220		5 391 854	2 689 665	5 034 602			7 736 791
0230		8 051 785	2 580 135	7 348 692			12 820 342
0240		198 667	21 052	59 292			236 907
0250		527 810	159 457	153 256			521 609
0260		1 295 433	436 324	1 015 356			1 874 465
0290		35 244	16 674	51 846			70 416
0299		31 813		224 447			256 260
0310	852 651		222 458			1 075 109
0710	160 404		361 841	505 051		17 194
0810			4 630 134	4 630 134
0820	70 817		7 319 727	2 445 070		4 945 474
0821			28 000	28 000
1010	1 403 462		8 064 779	7 951 751		1 516 490
1012	22 564		2 747 858	2 282 753		487 669
1030	30 867		354 141	347 589		37 419
1040	10 917		411 662	416 903		5 676
1050	8 716		1 012 256	999 209		21 763
1060	24 653		92 803	93 964		23 492
1070	73 045			12 876		60 169
1080	42 086		1 738 278	1 617 093		163 271
1090	6 190		158 332	164 522
2010			12 071 320	12 071 320
2910	497 323		881 246	1 048 248		330 321
2920	218 012		240 637	316 546		142 103
2990	495		64 621	64 786		330
3120	3 742		10 890	14 632
3190	37 923		33 967	71 890
4010	190 281		758 291	779 861		168 711
4011	56 066		393 831	449 897
4015	576 452		19 253 797	19 493 811		336 438
4120	53 917		4 273 550	4 320 910		6 557
4210	22 793			22 793
4220			68 306	68 306
4230	713		177 112	177 825
4310	27 565		2 981 860	3 006 525		2 900
4330	50 318		2 054 026	2 036 598		67 746
4410	135 341		4 565 729	4 658 624		42 446
4411	69 955		206 409	171 557		104 807
4520	113 513		3 682 951	3 654 439		142 025
4530			141 701	141 701
4730	22 462			22 462
4790	20 524		171 886	154 079		38 331
4820	15 160		724 266	736 593		2 833
4860	81 258		25 233	81 258		25 233
4890	98 441		7 045 896	6 985 247		159 090
5010			4 691 736	4 691 736
5110	101 568		29 064 626	28 533 741		632 453
5530			40 171	40 171
5540			7 194 930	7 194 930
5550			186 990	186 663		327
5710	25 356		7 579 068	7 568 426		35 998
6010		27 498	2 985 959	2 962 675			4 214
6030		105 622	2 018 252	1 978 879			66 249
6120		7 509 495	4 521 897	12 403 227			15 390 825
6310		3 120	763 385	914 436			154 171
6311		10 698	429 211	420 931			2 418
6315		726 692	34 717 946	35 405 436			1 414 182
6390		11 906	264 754	380 145			127 297
6410		105 584	7 041 907	6 952 883			16 560
6411		105	107 288	108 409			1 226
6520		84 439	3 678 698	3 625 348			31 089
6530		1 513	141 701	154 092			13 904
6610			2 254	2 254
6710		379 499	9 632 331	9 631 900			379 068
6970			69 186	76 868			7 682
6990		17 575	585 612	586 061			18 024
7820		2 912 725					2 912 725
8510		2 651 614	6 471 390	9 108 907			5 289 131
8511		12 011	76 141	64 130
8512		7 721	7 721
8530				7 840			7 840
8710		16 307	16 307	70 295			70 295
8720		14 326	9 189				5 137
8890			320 180	320 180
9020			255 918	255 918
9030			17 309 736	17 309 736
9120			241 730	241 730
9130			11 619 163	11 619 163
9210			484 692	484 692
9220			96 576	96 576
9310			116 345	116 345
9320			73	73
9330			8 329	8 329
9350			486 627	486 627
9360			230	230
9390			436 424	436 424
9410			827 354	827 354
9420			1 233 116	1 233 116
9430			4 462 825	4 462 825
9810			159 199	159 199
9910			18 613 681	18 613 681
	30 131 056	30 131 056	302 404 150	302 404 150		49 428 827	49 428 827