Guliston davlat universiteti b. A. Xasanov, A. A. Xashimov, A. B
Misol 3. Asosiy ishlab chiqarish ishchilarni mehnat smetasi va ish vaqtini etishmasligi (ortiqchasi) Quyida ikki xil mahsulot ishlab chiqaradigan va bir xil ishchi malakasidan foydlnubchi kompaniyaning kelgusi yil smetasidan ko’chirma keltirilgan.
I chorak
II chorak
III chorak
IV chorak
Sotish: M mahsulot, dona
9 000
20 000
14 000
8 000
N mahsulot, dona
10 000
16 500
11 000
7 000
Tayyor mahsulot zahirasi har chorak oxirida smeta bo’yicha qolishi kerak:
I chorak
II chorak
III chorak
IV chorak
M mahsulot, dona
5 000
5 000
4 000
4 000
N mahsulot, dona
4 000
4 000
2 000
2 000
Birinchi chorakni boshida tayyor mahsulot zahirasi M mahsulot uchun 3 000 dona va N mahsulot uchun 1 000 dona ko’zda tutilgan. Tugallahmagan ishlab chiqarish zahirasi yo’q.
M mahsulotni ishlab chiqarish uchun oxirgi operatsiya texnik nazorat bo’ladi, smetada bo’yacha 20% mahsulot yaroqsiz bo’ladi. N mahsulot esa texnik nazoratdan o’tmaydi va yaroqsiz mahsulot bo’lmaydi.
Kompaniyada 210 ishlab chiqarish ishchilari mavjud va bir haftada 40 soatdan ishlaydilar. Har chorakda 12 hafta va bir haftada har bir ishchiga 12 soat me’yordan ortiq ishlash mumkin. Kompaniya kasaba uyushmasi bilan 2 yilga shartnomasi bor. Unga ko’ra ikki yilda ishchilar umuman yoki vaqtincha ishdan bo’shatilmaydi va yangi ishchilar qabul qilinmaydi.
Asosiy ishlab chiqarish ishchilarni me’yoriy mehnat vaqti sarfi M mahsulot uchun 5 soat va N mahsulot uchun 3 soat belgilangan. Smeta bo’yicha asosiy ishlab chiqarish ishchilarni vaqtdan unumli foydalanish koeffitsienti 90%.
Har ikki mahsulot ham foydali hisoblanadi.
Talab qilinadi:
a) Asosiy ishlab chiqarish ishchilarni keyingi yil har bir choragi uchun smetali mehnat vaqtini hisob qiling. Asosiy ishlab chiqarish ishchilarni ixtiyoridagi ish vaqtini chegarasini ko’rsating va smeta talablariga mos kelishini aniqlang.
b) i) Ish vaqtini etishmasligi (ortiqchaligini) minimum darajaga etkazishga harakat qiling, buning uchun alternativ variantlarni o’rganing. Kompaniya har chorakda sotish dasturini bajarishini amalga oshirishini ko’sating. Misolda keltirilgan ma’lumotlar asosida o’zingizni xulosalaringizni hisob-kitoblar bilan asoslab bering.
ii) har chorakda smetali sotish darajasini bajarmasligini faraz qilib, ish kuchi etishmasligi natijasida kompaniya foydasiga minimum ta’sir etish yo’llarini tushuntirib berihg. Sizning xulosalaringiz bo’yicha ehtimollar va cheklovlarni izohlab bering.
